Những áng Mo Mường trên quê hương Hòa Bình

Xưa kia, người ta thường nhắc đến chuyện dân tộc Mường không có chữ viết. Tuy nhiên, khi tìm hiểu kĩ, khái niệm “không có chữ viết” ấy cũng không có gì đặc biệt. Họ tuy không sáng tạo ra hệ thống kí tự riêng nhưng vẫn biết sử dụng chữ Hán, chữ Nôm như người Việt. Tuy nhiên, chỉ có con cái các nhà quyền thế mới được học và có điều kiện sử dụng chữ viết đó. Còn với người dân lao động chỉ có các bài Mo của các thầy Mo truyền miệng. Mo vừa là cuốn sách giáo khoa dạy người ta biết sống có đạo nghĩa, vừa là pho sử bất thành văn và cũng là tấm gương phản chiếu tính cách và tâm hồn người Mường.

Một nghệ nhân, thầy Mo cao tuổi đang trình diễn kể Mo tại lễ nhận Bằng bảo trợ của Liên hiệp các Hội Unesco Việt Nam (ảnh: Đinh Hải).

Giờ đây, khi về trên quê hương Hòa Bình, chính quyền địa phương và ngành văn hóa đã có sự bảo tồn, chăm lo rất tốt. Trên khắp bốn vùng Mường lớn ta đều bắt gặp những thầy mo Chiến, thầy mo Lươm ở Mường Bi (Tân Lạc), thầy mo Nhúm, thầy mo Chành ở Mường Động (Kim Bôi); thầy Kệnh ở Mường Thàng (Cao Phong); thầy Trí, thầy Đỏn ở Mường Vang (Lạc Sơn)… Khác với suy nghĩ của nhiều người, các bài mo không phải dùng để chữa bệnh theo kiểu không chữa mà khỏi, không thay thế có Đông, Tây Y mà mang ý nghĩa tinh thần khi gọi con cháu về bên người ông, người bà đang lâm bệnh, dùng sức mạnh tình cảm gia đình để động viên họ vượt qua bệnh tật.

Cuối tháng 5 năm 2015 vừa qua, Mo Mường Hòa Bình đã được nhận Bằng bảo trợ của Liên hiệp các Hội Unesco Việt Nam. Hai mươi nghệ nhân Mo đầu tiên cũng đã nhận được chứng nhận của tổ chức này.