Ai đang sở hữu cốt truyện Taliban?

 Người ta có thể rút ra nhiều kết luận về việc Mỹ rút quân khỏi Afghanistan. Đây là ba trong số đó: Taliban đã đánh bại Mỹ; Vai trò của Mỹ trên thế giới đang suy yếu; Tinh thần chống Mỹ trong Afghanistan ngày càng lớn.

Những chủ đề này được bàn luận râm ran trên mạng internet. Nhiều người ủng hộ việc tổ chức Taliban tận dụng tối đa việc Mỹ rút quân khỏi Afghanistan. Mỹ có thể làm gì để chống lại những câu chuyện và nhận thức này về sức mạnh của Taliban và điểm yếu của Mỹ?

Tiến sĩ Gary M. Shiffman, một cựu chiến binh trong Chiến tranh vùng Vịnh, cựu tham mưu trưởng Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ và là giáo sư trợ giảng tại Đại học Georgetown phân tích trên The Hill rằng, sự rút lui của Mỹ đã tạo cơ hội cho một số cá nhân khẳng định sự lên ngôi của Taliban. Nhưng những cá nhân này là ai? Ai sở hữu Taliban?

Một bài báo gần đây đã chỉ ra những chia rẽ nội bộ đang diễn ra ở Afghanistan. "Có một cuộc chiến mới đang hình thành ở Afghanistan, đó là những mâu thuẫn nội bộ bên trong Taliban",  Giáo sư Jacob Shapiro của Princeton viết.

Hãy nghĩ đến những người đang tranh giành quyền lực chính trị ở Afghanistan ngày nay vì khoảng trống quyền lực do sự ra đi của Mỹ tạo ra. Một số coi đây là cơ hội lớn của họ để tiến lên nấc thang chính trị; những người khác trong vai trò lãnh đạo hiện giờ cũng đang lo lắng về các đối thủ tiềm năng của họ.

Afghanistan ngày nay trông giống một thị trường cạnh tranh hơn, nơi người ta sử dụng bạo lực và cưỡng bức, tham gia vào tham nhũng, xoay quanh những câu chuyện về chiến thắng và lẽ phải, tất cả đều để thực hiện tham vọng cá nhân. Nhiều doanh nhân chính trị muốn phát triển quyền lực, giàu có và tầm cỡ cho rằng bây giờ là lúc, nhưng không phải tất cả họ đều sẽ thành công.

Làm cách nào mà Mỹ có thể khiến Taliban thất bại? Giống như một doanh nghiệp, Taliban trả lương cho các chiến binh và thủ lĩnh của họ. Là một tổ chức, Taliban tạo ra 400 triệu đô la doanh thu từ việc buôn bán thuốc phiện. Nhưng các đối thủ cạnh tranh như Mạng lưới Haqqani, Nhà nước Hồi giáo và chính phủ Afghanistan vẫn chiếm lĩnh thị phần cũng như kiểm soát dân số trong thị trường chính trị Afghanistan.

Mặc dù 400 triệu đô la doanh thu từ thuốc phiện nghe có vẻ nhiều, nhưng khi cân nhắc so với chi phí trả lương, vật tư, dự phòng, thực phẩm và khí đốt cho xe cộ, nó có thể sẽ thiếu hụt rất nhiều so với số tiền cần thiết để củng cố quyền lực và vận hành cả bộ máy.

 Thực tế là, Taliban cần nhiều tiền hơn. Như Shapiro lưu ý, nếu không có viện trợ nước ngoài, Taliban sẽ bắt đầu "trượt dài không thể lay chuyển sang một vòng giao tranh khác, và cuối cùng là một chính phủ có ít quyền lực bên ngoài trung tâm Pashtun".

Mỹ có sức mạnh tài chính và có thể cung cấp và từ chối quyền tiếp cận vốn và thương mại. Mỹ có thể trừng phạt các cá nhân và doanh nghiệp và có thể dẫn đầu thế giới trong các chính sách kinh tế liên minh được thiết kế để hạn chế các nhà lãnh đạo lạm dụng và thúc đẩy các nhà lãnh đạo dân chủ.

Bằng cách cắt đứt nguồn tài trợ của Taliban, Mỹ có thể có tác động đến những gì xảy ra tiếp theo ở Afghanistan.