Các nước đua trồng thanh long, VN phải làm bản quyền giống gấp

Bà Wendy Matthews - Đại sứ New Zealand tại Việt Nam nhấn mạnh như thế bên lề hội thảo quốc gia về mô hình phát triển và thương mại hóa các giống trái cây cao cấp, tổ chức ngày 5.6, tại TP.HCM.

Đánh giá thanh long là một sản phẩm cao cấp, bà Wendy Matthews cho rằng ngành này vẫn còn rất nhiều tiềm năng. Đó là lý do New Zealand chọn thanh long làm trái cây đầu tiên để thực hiện Dự án phát triển giống trái cây cao cấp từ 6 năm trước.

Thanh long Việt Nam được New Zealand đánh giá là loại trái cây cao cấp, còn nhiều tiềm năng phát triển.

Dự án nhằm phát triển kinh doanh bền vững thông qua việc tạo ra, sản xuất và thương mại hóa giống thanh long cao cấp, với khoản viện trợ không hoàn lại 8,1 triệu đô New Zealand.

New Zealand vốn là đất nước nổi tiếng về khâu bản quyền giống. Ngược lại bản quyền giống cây trồng vốn là điểm yếu lâu nay ở Việt Nam.

Trao đổi với PV Dân Việt về lo ngại này, bà Wendy Matthews khẳng định chỉ khi nào bảo hộ tốt quyền sở hữu giống thì mới giúp trái cây phát triển ra các thị trường tiềm năng hơn.

Phải đẩy mạnh đầu tư vào giống cây trồng mới có thể giúp ngành cây ăn quả phát triển thành công trong bối cảnh thị trường quốc tế cạnh tranh cao độ. “Tuy nhiên, để thành công, các tài sản trí tuệ liên quan đến sự đầu tư đó cần phải được bảo vệ và khai thác hiệu quả”, bà Wendy Matthews nói.

Phát triển giống cây thanh long 

Bà Đại sứ kể lại bài học từ nước mình, trước đây, giống kiwi Hayward vốn được phát triển ở New Zealand. Nhưng nông dân đã trồng thương phẩm giống này trước khi thực hiện các biện pháp bảo vệ giống.

Khi giống này được nhân lên và tham gia thương mại tự do trên toàn cầu thì quay trở lại cạnh tranh với chính kiwi của New Zealand. Bên tạo giống ban đầu đã không nhận lại được bất kỳ lợi nhuận nào từ sự phát triển và cạnh tranh này.

Ngày nay, thông qua Quyền của Cơ sở tạo giống cây và hành lang pháp lý về nhãn hiệu có hiệu lực trên toàn cầu, ngành kiwi của New Zealand có thể bảo vệ được các khoản đầu tư và quyền hợp pháp của mình trên các giống kiwi chất lượng mới.

Phải bảo hộ tốt quyền sở hữu giống thì mới giúp trái cây phát triển ra các thị trường tiềm năng hơn

Những cơ chế này giúp bên sở hữu giống cây được bảo hộ có thể kiểm soát quy trình sản xuất (thông qua việc cấp phép cho các cơ sở sản xuất), tự tin triển khai và điều phối các chương trình marketing quốc tế toàn diện cho các giống cây trồng mới.

Trở lại với dự án đang triển khai tại Việt Nam, một chương trình tạo giống thanh long toàn diện đang được xây dựng để phát triển các loại giống mới với màu sắc và hương vị khác lạ, khả năng chống chịu bệnh và năng suất cao, và thời gian bảo quản lâu hơn.

Hiện đã có một số giống được lựa chọn cho giai đoạn cuối, đang thử nghiệm trong quá trình sản xuất và sau thu hoạch. Các giống cao cấp này sẽ được bảo hộ bằng Quyền Giống cây (Plant Variety Rights - PVR) và thương mại hóa tại Việt Nam và thế giới theo mô hình thương mại sản xuất có kiểm soát.

Khi có bản quyền và thương mại hóa theo mô hình thương mại sản xuất có kiểm soát, giá trị trái cây sẽ tăng cao hơn.

Thực tế đã chứng minh sự thành công của việc sản xuất có kiểm soát được hỗ trợ bởi chương trình marketing điều phối nhịp nhàng, thông qua các điển hình là ngành táo và kiwi của New Zealand.

Bà Wendy Matthews dẫn chứng, năm 2018, lợi nhuận cho nông dân trên mỗi khay kiwi ZESPRI™Gold, giống của Viện nghiên cứu Thực phẩm và Cây trồng New Zealand đã cao hơn kiwi Hayward khoảng 27%. Còn lợi nhuận theo diện tích cho nông dân trồng kiwi ZESPRI™ Gold cao hơn kiwi Hayward đến 90%. Tương tự, tại những thị trường trọng điểm như Mỹ và Châu Á, giá bán táo Envy™ có thể cao hơn các giống táo thông thường đến 80 - 90%.

“Chúng tôi đã phát triển ra 20 loại giống thanh long khác nhau. Hi vọng đến 2021 sẽ giới thiệu được các loại thanh long mới này ra thị trường ở Việt Nam cũng như thế giới”, bà Đại sứ chia sẻ.