Cần có cuộc đại phẫu để phát triển xe buýt ở TP.HCM

Đại diện Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TP.HCM cho biết hiện TP đang có 128 tuyến xe buýt hoạt động, gồm 91 tuyến có trợ giá và 37 tuyến không trợ giá. Theo đó, mỗi năm TP.HCM chi ngân sách hơn 1.000 tỉ đồng trợ giá cho loại hình giao thông này. Tuy nhiên, điều đáng nói là chất lượng dịch vụ của xe buýt không được hành khách đánh giá cao, lượng hành khách đi xe buýt ngày càng sụt giảm.

Người dân than về chất lượng xe buýt

Gần đây, chất lượng dịch vụ xe buýt ở TP.HCM vẫn nhận được sự quan tâm của người dân. Trong đó, không ít hành khách đã so sánh giữa xe buýt truyền thống và xe buýt điện.

“Bao nhiêu năm nay vẫn vậy, xe buýt cũ kỹ, xộc xệch, chạy nhả khói đen kịt, nội thất trong xe xuống cấp trầm trọng, chúng tôi có đi cũng thấy rất ái ngại. Mới đây, tôi có tham gia đi xe buýt điện, giá có cao hơn một chút nhưng chất lượng khác hẳn” - chị Thúy Diễm (quận 12) cho biết.

“Người dân chúng tôi sẵn sàng trả giá cao hơn để hưởng dịch vụ tốt hơn. Vì thế, hệ thống xe buýt hiện nay cần được cải thiện về chất lượng dịch vụ. Chưa kể thái độ của tiếp viên thì thiếu ân cần, không niềm nở” - anh Xuân Tân (quận Tân Bình) chia sẻ.

Vì chất lượng và dịch vụ xe buýt truyền thống không đảm bảo, người dân dần quay lưng với loại hình giao thông này. Theo đó, hằng năm các đơn vị vận hành xe buýt vẫn “than” lỗ, dù có trợ giá vẫn lỗ.

Đại diện Hợp tác xã số 15 (TP.HCM) khẳng định nếu xe buýt mà không có trợ giá thì doanh nghiệp không thể nào sống nổi. Bởi lẽ hiện nay phương tiện cá nhân phát triển, xe buýt bị chậm chuyến, kẹt xe nên người dùng cũng dần rời bỏ xe buýt. Thậm chí, đại diện Hợp tác xã số 15 còn cho rằng nếu đơn vị nào dám khẳng định những tuyến buýt nội đô chạy không lỗ thì họ sẵn sàng bàn giao lại tuyến.

Trong khi đó, một số doanh nghiệp vẫn muốn vận hành xe buýt mà không cần trợ giá. Ông Đào Viết Ánh, Tổng giám đốc Công ty CP Xe khách Phương Trang, cho biết công ty sẵn sàng nhận lại các tuyến xe buýt nội đô mà không cần trợ giá, cũng không sợ lỗ. “Công ty có đủ xe, đủ tiềm lực, nhân lực để tham gia vào thị trường xe buýt này” - ông Ánh khẳng định.

Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TP.HCM cho biết trong sáu tháng đầu năm 2022, khối lượng vận tải hành khách công cộng đạt 148,7 triệu lượt khách, giảm 2,4% so với cùng kỳ năm 2021 và chỉ đạt 37% so với kế hoạch.

Chú trọng phát triển dịch vụ, cần nhân tố mới

TS Lê Đỗ Mười, Viện trưởng Viện Chiến lược và phát triển GTVT (Bộ GTVT), nhận định: Để phát triển, bên cạnh việc nâng cấp hạ tầng bến bãi, trạm, xe buýt cần phải có cuộc “lột xác” về chất lượng dịch vụ.

Theo ông Mười, trợ giá chưa đúng nghĩa là nguyên nhân dẫn đến hệ thống xe buýt phát triển chậm. Mà việc đầu tư đổi mới phương tiện chưa được quan tâm và chất lượng dịch vụ của xe buýt chưa được nâng cao mới là nguyên nhân khiến loại hình này không thu hút hành khách.

“TP cần khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân và bảo đảm cạnh tranh có kiểm soát. Bài học điển hình là việc đầu tư xe buýt điện của VinBus được dư luận đồng tình, ủng hộ” - ông Mười đánh giá.

Theo TS Mười, việc tư nhân đầu tư là yếu tố quan trọng để kích thích sự phát triển, tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh. Từ đó, cung cấp các dịch vụ vận tải hành khách công cộng chất lượng cao, chi phí hợp lý.

Tuy nhiên, sự tham gia của khu vực tư nhân cũng dễ dẫn tới sự thỏa hiệp hay kinh doanh tự phát của các doanh nghiệp, dẫn tới thiệt thòi cho hành khách. Vì vậy, cần bảo đảm yếu tố cạnh tranh và sự kiểm soát của Nhà nước.

Ông Lê Trung Tính, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô hành khách TP.HCM, cho rằng: “Để xe buýt thực sự thu hút người dân thì cần có cuộc “đại phẫu” mới có thể thay đổi được”.

Cụ thể, ông Tính cho rằng cần có những nhân tố mới khi làm đấu thầu, lựa chọn đơn vị khai thác xe buýt, kể cả có trợ giá và không trợ giá. Chúng ta cần đấu thầu cả chất lượng dịch vụ xe buýt, chỉ cho những đơn vị tốt, đủ năng lực tham gia đấu thầu… như vậy chất lượng dịch vụ xe buýt mới được nâng cao.

“Chất lượng dịch vụ xe buýt phải đặt lên hàng đầu và nếu đã trợ giá thì càng phải quan tâm hơn đến vấn đề này. Theo đó, muốn có chất lượng dịch vụ tốt cho xe buýt, đơn vị vận hành cần cung ứng cái gì người dân cần, chứ không phải cái gì người ta có” - ông Tính nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, để xe buýt trở thành phương tiện yêu thích của người dân, TP cần trả lời rằng năm năm nữa diện mạo xe buýt ra sao và lộ trình cụ thể như thế nào. Đặc biệt, TP nên chỉ đạo sát các sở, ngành và cũng cần có một chương trình cụ thể để HĐND TP thông qua, với một kế hoạch rõ ràng cho các doanh nghiệp triển khai. Khi đó, hệ thống xe buýt mới phát triển và từng bước hạn chế xe cá nhân vào trung tâm TP.•