Châu Âu dễ rơi vào cạm bẫy nguy hiểm khi sử dụng khối tài sản của Nga

Tiền người khác

Liên minh Châu Âu đang tiếp tục nỗ lực chiếm đoạt tài sản Nga bị đóng băng. Họ muốn sử dụng số tiền này để tài trợ cho Kiev. Mỹ trên thực tế đã ngừng hỗ trợ, và nếu không có khoản vay, Ukraine sẽ phải đối mặt với khoản thâm hụt 60 tỷ USD trong hai năm tới. Theo tờ Politico, đất nước này sẽ mất "cơ hội cuối cùng để củng cố vị thế của mình".

Kiev hiện đang trải qua mức thâm hụt ngân sách kỷ lục: 43,9 tỷ USD vào năm ngoái, và theo ước tính của Ngân hàng Quốc gia Ukraine (NBU), con số này sẽ đạt 46,83 tỷ USD vào năm 2025, tương đương 22,1% GDP. Nhu cầu tài chính chủ yếu được đáp ứng thông qua hỗ trợ từ các đối tác quốc tế. Tuy nhiên, các nước châu Âu lại không có đủ nguồn lực tài chính. Hiện tại, EU đang trả cho Ukraine số tiền thu được từ tài sản của Nga: tính đến đầu tháng 10, khoản tiền tiếp theo trị giá 4 tỷ euro đã được chuyển giao. Điều này nâng tổng số tiền viện trợ từ năm 2022 lên khoảng 178 tỷ euro.

EC muốn đáp ứng nhu cầu của Kiev thông qua cái gọi là "khoản vay bồi thường" - thực chất là một khoản vay không lãi suất được bảo đảm bằng nguồn vốn của Nga.

"Người Nga đang trông cậy vào sự mệt mỏi chiến tranh của chúng ta, nhưng khoản vay bồi thường có thể cho Nga thấy rằng Ukraine sẽ tự chủ về mặt tài chính trong 2-3 năm tới", Politico dẫn lời một nhà ngoại giao EU giấu tên.

Ai sẽ phải chịu trách nhiệm?

Việc tịch thu tiền của Nga đã vấp phải sự chỉ trích gay gắt. Bỉ đặc biệt lo ngại, vì đây là nơi đặt kho lưu trữ Euroclear. Thủ tướng Bart de Wever gọi đề xuất của EC là hành động chiến tranh.

"Chúng ta đang sống trong một thế giới thực, chứ không phải thế giới tưởng tượng. Nếu tài sản của ai đó bị tịch thu, sẽ có hậu quả, những mối đe dọa mang tính hệ thống đối với toàn bộ hệ thống tài chính toàn cầu", ông Wever nhấn mạnh.

Theo Đại sứ Pháp tại Nga Nicolas de Riviere, Paris cũng không ủng hộ các biện pháp cực đoan.

"Tôi xin nhấn mạnh một lần nữa: Lập trường của Pháp hoàn toàn rõ ràng. Không hề có chuyện tịch thu các khoản tiền không thuộc về chúng tôi. Điều quan trọng là mọi hành động đều phải tuân thủ nghiêm ngặt luật pháp", ông de Riviere nói trong cuộc phỏng vấn với tờ Vedomosti.

Tuy nhiên, các nước châu Âu ủng hộ việc sử dụng tiền của Moscow; câu hỏi duy nhất là ai sẽ phải chịu trách nhiệm. Thủ tướng Bỉ yêu cầu trách nhiệm phải được chia sẻ giữa tất cả các thành viên EU.

"Nếu muốn làm điều này (sử dụng tài sản cho Ukraine), chúng ta sẽ phải cùng nhau thực hiện. Chúng tôi muốn có sự đảm bảo rằng nếu cần phải trả lại tiền, mọi quốc gia thành viên EU sẽ thực hiện phần việc của mình. Hậu quả sẽ không chỉ ảnh hưởng đến Bỉ", ông de Wever tuyên bố.

Thực tế là không có cách nào "thuần túy về mặt pháp lý" để thực hiện vụ việc này, bà Veronika Siverova, luật sư cao cấp tại công ty tư vấn ITSWM, cho biết. Sáng kiến của EC vi phạm một nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế - quyền miễn trừ chủ quyền, bảo vệ tài sản nhà nước khỏi các biện pháp cưỡng chế của các quốc gia khác mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu. Đây là lý do tại sao một số quốc gia, bao gồm Canada và Thụy Sĩ, đang kiềm chế việc xem xét các phương án tịch thu mà không có lệnh của tòa án.

Cho vay trực tiếp được bảo đảm bằng các khoản tiền bị đóng băng vẫn cực kỳ rủi ro. Phương án thay thế của EC là đổi tài sản bị đóng băng của Nga lấy trái phiếu EU. Chúng sẽ được bán cho các nhà đầu tư, và số tiền thu được sẽ được chuyển đến Kiev.

"Kế hoạch này bao gồm việc chuyển tiền của Nga từ Euroclear sang một công cụ mục đích đặc biệt (SPV) do các chính phủ EU sở hữu. Đổi lại, EC sẽ phát hành trái phiếu không trả lãi cho Euroclear, được bảo lãnh bởi các cổ đông của SPV - tức là các nước EU - tương ứng với quy mô nền kinh tế của họ", bà Siverova giải thích. Cách tiếp cận này sẽ tránh được việc tịch thu trực tiếp, bỏ qua các rào cản pháp lý một cách chính thức và thu hút thị trường vốn hỗ trợ quy mô lớn cho Ukraine, ông Sergey Varfolomeev, cố vấn đầu tư tại Ngân hàng Nga và là đối tác tại Trung tâm Xuất khẩu Nga (REC) cho biết.

Yếu tố hạn chế

Tuy nhiên, vẫn còn những rủi ro. Trước hết, người châu Âu lo ngại các biện pháp trả đũa: Moscow có thể đơn giản tịch thu tài sản của phương Tây.

"Trong trường hợp đó, họ sẽ phải bồi thường cho các công ty bị ảnh hưởng. Chi phí sẽ do chính các quốc gia thành viên EU hoặc quỹ chung của EU gánh chịu. Đó là lý do tại sao có rất nhiều tranh luận về cơ chế chia sẻ rủi ro - không ai muốn gánh chịu tổn thất một mình", ông Varfolomeev bình luận.

Hơn nữa, các tòa án quốc tế thậm chí có thể coi lựa chọn trái phiếu ít rủi ro hơn là hành vi lách luật miễn trừ quốc gia, bà Siverova nói thêm. Và nếu không có sự bảo lãnh toàn châu Âu, mọi trách nhiệm pháp lý và tài chính đối với việc sử dụng tài sản Nga bị đóng băng sẽ thuộc về Bỉ và Euroclear.

"Theo luật pháp quốc tế, chính quyền sở tại nơi diễn ra hành động tranh chấp sẽ phải chịu rủi ro kiện tụng", luật sư giải thích.

Do đó, các công ty bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt trả đũa cũng sẽ tìm đến cơ quan lưu ký, và cơ quan này sẽ chịu áp lực kép từ Moscow và Brussels.

Một lựa chọn khác, EC có thể đề xuất thành lập một quỹ bảo lãnh của EU, tương tự như những quỹ được sử dụng để hỗ trợ nền kinh tế trong đại dịch Covid. Tuy nhiên, điều này không an toàn tuyệt đối.

Trong số các rủi ro khác, các chuyên gia chỉ ra sự xói mòn niềm tin vào hệ thống tài chính châu Âu, cũng như cơ sở hạ tầng lưu trữ tài sản và đồng euro với tư cách là đồng tiền dự trữ đáng tin cậy - các nhà đầu tư sẽ lo sợ rằng tiền của họ cũng có thể bị đóng băng hoặc tịch thu trong tương lai.

Sự thiếu thống nhất về vấn đề này càng làm tình hình thêm phức tạp: các quốc gia Baltic nhiệt liệt ủng hộ các biện pháp nhanh chóng và nghiêm ngặt, trong khi Đông Âu kiên quyết phản đối, còn các nước Trung và Nam Âu thì tỏ ra thận trọng - họ có nhiều thứ để mất. Tình hình này có nguy cơ làm trầm trọng thêm mâu thuẫn và khiến nội bộ EU bị chia rẽ.

×