“Chém lợn, đâm trâu, cứ như truyền thống đi, đừng để kẻ tham sân si xông vào“

Phải tính đến lý do tồn tại của từng lễ hội

Cá nhân tôi suy nghĩ: không hẳn như vậy, không nên đi "quá đà” như vậy. Chỉ nên quản lý các lễ hội truyền thống đó sao cho tránh được những "phản cảm” thôi. Thí dụ: không nên quay clip quá kỹ cảnh chém lợn rồi tập trung vào đầu rơi máu chảy, máu me tanh bành, rồi các clip đó được nhân bản quá nhiều, ảnh hưởng không tốt đến cảm xúc của các cháu nhỏ (khi "đề kháng” của các cháu trước bạo lực chưa đủ lớn).

Truyền hình báo chí nước ngoài (như kênh Discovery) khi dính đến cảnh cắt cổ con vật trong các tình huống buộc phải giết con vật để sinh tồn thì họ đều làm mờ cảnh tàn ác, cảnh máu me, rồi khuyến cáo đó là hành động không nên khuyến khích. Cảnh nhúng đồng tiền vào máu lợn sau khi hành quyết cũng là thứ gì đó tham lam, dã man, nên bỏ.

Còn lễ hội từ nhiều thế kỷ, nhiều thế hệ người đã qua, ta nên tính đến lý do hợp lý và tuyệt vời để nó tồn tại. Các cụ có dốt hơn ta bây giờ đâu? Ta cần hiểu nó cặn kẽ hơn, trước khi lên án, truyền thông cũng cần nói cặn kẽ về cái hay cái đẹp của lễ hội, trước khi đưa những cảnh "ăn khách” lên.

Tôi xin đặt một câu hỏi nữa: nếu lên án đâm trâu, lên án chém lợn một cách "quá tả” rằng nó mọi rợ, dã man, cổ súy bạo lực, thì ta nghĩ gì với các lễ hội sau đây, các lễ hội đã và đang tồn tại, được tôn vinh ở chính đất nước Việt Nam chúng ta. Các hoạt động tâm linh đó, nó đã và đang như một phần không thể thiếu của tâm thức cộng đồng. Tỷ như, ở vùng cao biên giới, người Hà Nhì đang có lễ cấm bản. Ngày lễ, để tránh ma tà vào bản, họ cấm không cho người lạ đi vào bản hoặc đi ra khỏi bản.

Cái cấm này từng cực kỳ nghiêm ngặt, trong 3 ngày, ai vi phạm sẽ bị phạt vạ bằng con lợn và lễ lạt để "cấm bản” bù vào. Nếu suy nghĩ "ngắn” thì ta sẽ bảo rằng, như thế là: vi phạm quyền tự do di chuyển được pháp luật công nhận của người khác, vi phạm nhân quyền. Thế là bà con lại "lỏng” hơn: cán bộ biên phòng, giáo viên cắm bản, hay cán bộ xã đi công cán thì đi được "miễn”. Họ treo đầu chó, đầu gà, đầu dê lợn toàn máu me lên những cái cọc cao. Cọc ấy làm bằng cây gạo gai, cọc cũng toàn gai nhọn. Đầu con vật máu me làm cho ma tà sợ, gai làm ma tà sợ.

Họ đẽo dao găm, súng lục, lựu đạn làm cho ma tà sợ. Họ treo cả lựu đạn thật nhặt được từ chiến tranh biên giới lên đó, để dọa ma tà, không cho nó vào trong bản làm hại lương dân. Phải nói, đó là quan niệm hồn nhiên, đáng tôn trọng. Ở góc các cổng cấm bản kể trên, bà con nặn bùn đất với các bức tượng đàn ông đàn bà giao hoan, sinh thực khí cực to”. Chúng tôi đến những lễ hội hầu như chưa được nghiên cứu ấy, và xúc động về niềm tin hồn nhiên và lương thiện của bà con. Câu hỏi đặt ra là: không lẽ chúng ta sẽ coi việc treo đầu lâu, súng dao thật… kia là bạo lực ư? Việc đắp "chim cò”, "ong bướm” trần truồng kia là gợi dục, là kích dục hay cổ súy dâm ô ư? Không lẽ ta lên xứ Hà Nhì và cấm bà con ư? 

Câu hỏi tương tự: ở xã Tứ Xã (Lâm Thao, Phú Thọ), từng nhiều năm được ngành văn hóa cho phục dựng, rồi cứ đêm 11 rạng ngày 12 tháng Giêng hàng năm đều diễn ra hội Trò Trám hay còn gọi là "Linh tinh tình phộc”. Ở tuổi 40, cũng may mắn được đi nhiều nơi, tôi xin khẳng định: ngoài việc vào các bảo tàng sex ở Hà Lan hay Hàn Quốc…, thì có lẽ đến dự lễ hội Trò Trám này, trực tiếp chụp sinh thực khí nam và sinh thực khí nữ đâm vào nhau, tôi thấy cái "tình dục” vô cùng rõ ràng, hồn nhiên, lồ lộ, sung sướng, mãn nhãn, thiêng liêng và văn hóa nhất. Nó làm người ta xúc động.

Cái nõ (bộ phận sinh dục nam) bằng gỗ, to như cái dùi, sơn đỏ, giữa lúc giờ Tý (12h đêm) được đem ra miếu Trò, người nam đóng khố (trước kia ở truồng, nay cải biên tí) đâm thẳng vào cái nường (bộ phận sinh dục nữ, khoét to, bằng gỗ, đỏ chót, to như cái quạt). Cái nường cũng do người nữ cầm, người nữ trước kia cũng ở truồng, nay mặc yếm. Cả làng tắt điện tối om, nam nữ cầm và đâm "vào nhau” 3 cái, 3 cái trúng "phóc” thì năm ấy nam nữ giao hòa, mùa màng tốt tươi, người và vật sum vầy sung sướng. Đặc biệt chuyện tình dục, con cái, phồn thực… đều như mong muốn. Lời hát trong đêm ấy thì vô cùng lẳng và "sát sàn sạt” chuyện nam nữ: "Cái gì lủng lẳng một gang… trong quần”. 

Ý kiến của TS Lê Thanh Hải đăng trên Báo Đại Đoàn Kết về trách nhiệm của truyền thông, về một cái nhìn rộng hơn ra thế giới (để hiểu ngọn ngành), về cách quản lý (ngăn từng khu vực được "đánh nhau” theo nghi lễ)… - theo tôi là rất xác đáng.

Chém lợn, đâm trâu, cứ như truyền thống đi, đừng để những kẻ tham sân si xông vào, làm lễ hội to đùng để trục lợi, cổ súy cái "ác” quá đáng, sẽ gây ra phản cảm. Lễ "đánh nhau” truyền thống, cứ đánh "cầu may” (như xưa), nhưng ai đánh mạnh và gây hậu quả sẽ bị xử lý hình sự (có clip ghi lại), ai đánh vào trong khu vực khán đài được quản lý mà đánh, cấm đánh ra ngoài, đánh người xem để họ bị tai bay vạ gió.

Tôi đi nhiều nước châu Á như Hàn Quốc, Trung Quốc, họ cũng ném tiền vào quan tài của… vua chúa, ném tiền xu lên nóc các ngôi chùa tuyệt mỹ, ném tiền vào "huyệt đạo” ở dòng suối long mạch giữa thủ đô Seul, ném vừa phải như nghi lễ cầu an, cầu may, có sao!

Chứ thảm nạn tiền lẻ như ở ta, bao năm Tết đến báo chí lại làm chuyên đề, thì đúng là đáng lên án nghìn lần. Hoặc như, ở Italia, ngực bức tượng nàng Juliet cũng bị sờ đến nhẵn bóng. Ở Campuchia, các vũ nữ Apsara bằng đá bị quẹt tay cầu may "thụ hưởng nhan sắc” cũng mòn vẹt; ở khắp châu Âu và châu Phi, chỗ nào cũng thấy niềm tin trong lễ hội, trong tâm linh rồi các "hành vi làm khước” khá thú vị. Có sao đâu nhỉ. Chỉ có điều đừng đi quá đà, ở đây là trách nhiệm của cơ quan quản lý tại di tích và cấp trên nữa.