Chiến tranh Israel-Iran có ý nghĩa gì đối với nền kinh tế toàn cầu?

Khi Israel và Iran tấn công lẫn nhau trong ngày thứ năm liên tiếp, ngày càng có nhiều lo ngại rằng cuộc xung đột sẽ lan rộng ra một trong những khu vực sản xuất dầu khí quan trọng của thế giới. Thị trường chứng khoán ban đầu bị xáo trộn sau cuộc tấn công bất ngờ của Israel vào thứ sáu nhưng đã ổn định trở lại.

Một ngày sau khi Israel giết chết một số chỉ huy quân sự cấp cao và các nhà khoa học hạt nhân của Iran và phá hủy một số địa điểm hạt nhân của nước này, Israel sau đó đã tấn công vào ngành nhiên liệu hóa thạch của Iran vào thứ Bảy với phương tiện truyền thông nhà nước Iran đưa tin về một vụ cháy tại mỏ khí đốt South Pars. Hơn 220 người đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công của Israel, bao gồm ít nhất 70 phụ nữ và trẻ em, theo chính quyền Iran.

Iran đáp trả bằng một loạt cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái, một tỷ lệ nhỏ trong số đó đã thành công trong việc xâm nhập vào hệ thống phòng thủ của Israel, khiến ít nhất 24 người thiệt mạng.

Trên nền tảng Truth Social của mình, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cảnh báo Tehran rằng "các cuộc tấn công đã được lên kế hoạch" tiếp theo sẽ "thậm chí còn tàn bạo hơn", đồng thời nói thêm: "Iran phải đạt được một thỏa thuận (về chương trình hạt nhân của mình) trước khi không còn gì nữa".

Khi xung đột giữa hai lực lượng quân sự hùng mạnh nhất Trung Đông leo thang thành một cuộc chiến tranh toàn diện, thị trường tài chính và ngành hàng không đang bị ảnh hưởng. Các nhà phân tích đang theo dõi giá dầu và các nhà đầu tư đang chuyển sang các nơi trú ẩn an toàn như vàng.

Và một cuộc chiến tranh toàn diện có thể khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn – tồi tệ hơn nhiều, các chuyên gia cảnh báo.

Giá dầu đã thay đổi thế nào?

Dầu thô Brent, chuẩn mực toàn cầu, đã tăng lên 74,60 đô la một thùng vào đầu ngày thứ Hai. Con số này tăng gần 7% so với thứ năm, một ngày trước khi Israel tiến hành cuộc tấn công bất ngờ.

Phần lớn dầu mỏ và các mặt hàng quan trọng khác trên thế giới như khí đốt tự nhiên đều đi qua các tuyến đường biển đông đúc ở Trung Đông, bao gồm Eo biển Hormuz.

Eo biển này là tuyến đường thủy hẹp ngăn cách Iran với các quốc gia vùng Vịnh, nối Biển Ả Rập với Ấn Độ Dương.

Đây là tuyến đường vận chuyển một phần ba lượng dầu thô vận chuyển bằng đường biển của thế giới, với lưu lượng khoảng 21 triệu thùng mỗi ngày.

Ở điểm hẹp nhất, nó rộng 33km (21 dặm). Các tuyến đường vận chuyển trên tuyến đường thủy này thậm chí còn hẹp hơn, khiến chúng dễ bị tấn công.

Cuộc xung đột giữa Israel và Iran đã làm dấy lên câu hỏi tồn tại hàng thập kỷ về việc liệu Tehran có đóng cửa tuyến đường biển này hay không, dẫn đến giá dầu tăng vọt.

Trích lời nhà lập pháp bảo thủ chủ chốt Esmail Kosari, hãng thông tấn Iran IRINN đưa tin rằng Tehran đang cân nhắc đóng eo biển này khi xung đột với Israel ngày càng leo thang.

Theo Goldman Sachs, kịch bản xấu nhất liên quan đến việc phong tỏa eo biển Hormuz có thể đẩy giá dầu lên trên 100 USD/thùng.

Tuy nhiên, trong Chiến tranh Iran-Iraq từ năm 1980 đến năm 1988, khi cả hai nước đều nhắm mục tiêu vào các tàu thương mại ở vùng Vịnh, Hormuz chưa bao giờ bị đóng cửa hoàn toàn.

Hơn nữa, những nỗ lực chặn eo biển Hormuz có thể làm gián đoạn hoạt động xuất khẩu của Tehran, đặc biệt là sang Trung Quốc, cắt giảm nguồn thu đáng kể.

Theo Hamzeh Al Gaaod, một nhà phân tích kinh tế tại TS Lombard, một công ty nghiên cứu chính trị và chiến lược, “hậu quả của việc đóng cửa eo biển sẽ rất nghiêm trọng đối với chính Tehran”.

Tỷ lệ lạm phát toàn cầu có bị ảnh hưởng không?

Khi giá dầu tăng, chi phí sản xuất cũng tăng theo. Cuối cùng, điều này được chuyển sang người tiêu dùng, đặc biệt là đối với các mặt hàng tiêu thụ nhiều năng lượng như thực phẩm, quần áo và hóa chất.

Các nước nhập khẩu dầu trên thế giới có thể phải chịu lạm phát cao hơn và tăng trưởng kinh tế chậm lại nếu xung đột vẫn tiếp diễn.

Nhìn về phía trước, các nhà phân tích cảnh báo rằng các ngân hàng trung ương sẽ phải đối mặt với việc giảm tính linh hoạt trong chính sách khi cố gắng kiểm soát giá cả tăng cao. “Các ngân hàng trung ương của G7 hiện đang trong chu kỳ cắt giảm [lãi suất] và do đó sẽ lo ngại về khả năng xảy ra cú sốc giá năng lượng”, Al Gaaod nói với hãng tin Al Jazeera.

Ngân hàng Anh gần đây đã cắt giảm lãi suất cơ bản của Vương quốc Anh xuống còn 4,25% mặc dù Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã hoãn việc cắt giảm lãi suất sau động thái áp thuế của ông Trump đối với hầu hết các quốc gia kể từ khi ông trở lại nắm quyền vào tháng 1.

Thị trường đã phản ứng thế nào?

Phố Wall đã bị ảnh hưởng. Vào thứ sáu, chỉ số S&P 500 và Nasdaq Composite lần lượt giảm 1,1 và 1,3%. Tại Trung Đông, chỉ số chuẩn EGX 30 của Ai Cập đã giảm 7,7% vào Chủ Nhật trong khi Chỉ số Tel Aviv Stock Exchange 35 giảm 1,5%.

Cổ phiếu châu Âu cũng giảm sau tin tức về các cuộc tấn công của Israel. Chỉ số DAX của Đức và CAC 40 của Pháp giảm hơn 1,1% vào cuối tuần trước trong khi FTSE 100 của Anh giảm 0,5% vào thứ sáu.

Tuy nhiên, một số công ty Anh vẫn phục hồi. BAE Systems, một nhà thầu quốc phòng, đã tăng gần 3% vào thứ sáu, phản ánh mối lo ngại rằng căng thẳng có thể leo thang.

Tại Mỹ, giá cổ phiếu của các nhà cung cấp thiết bị quân sự, bao gồm Lockheed, Northrop Grumman và RTX, cũng tăng.

Ở những nơi khác, các công ty dầu mỏ BP và Shell tăng giá trị, trong đó BP đóng cửa ở mức cao hơn gần 2% và Shell đóng cửa ở mức cao hơn một chút là 1%.

Giá vàng cũng tăng khoảng 1% vào thứ sáu ở mức 3.426 đô la một ounce, gần với mức cao kỷ lục là 3.500 đô la đạt được vào tháng 4.

Ngày 16/6, các nhà đầu tư đã giảm bớt vị thế tránh rủi ro khi giá dầu và vàng giảm và giá cổ phiếu tăng.

“Có vẻ như thị trường đang dự đoán rằng xung đột sẽ vẫn được kiềm chế tương đối. Điều quan trọng là Iran không tấn công bất kỳ tài sản quân sự nào của Mỹ trong khu vực”, Al Gaaod cho biết.

Việc đóng cửa không phận đã tác động như thế nào đến ngành hàng không?

Một số hãng hàng không đã tạm dừng hoặc hủy các chuyến bay ở Trung Đông và một số quốc gia đã đóng cửa không phận.

Hãng hàng không lớn nhất Trung Đông Emirates cho biết hãng đã tạm dừng các chuyến bay đến và đi từ Iraq, Jordan, Lebanon và Iran cho đến ngày 30 tháng 6, trong khi các chuyến bay đến Lebanon sẽ dừng cho đến Chủ Nhật.

Etihad Airways đã hủy tất cả các chuyến bay giữa Abu Dhabi và Tel Aviv cho đến Chủ Nhật. Hãng hàng không này cũng đang định tuyến lại một số dịch vụ khác và đã khuyên khách hàng chờ cập nhật về tình trạng chuyến bay của họ.

Qatar Airways đã tạm thời hủy các chuyến bay tới Iran, Iraq và Syria do căng thẳng đang diễn ra và hành khách được khuyến cáo nên kiểm tra tình trạng chuyến bay của mình trước khi đi du lịch

Ở một diễn biến khác, hãng thông tấn chính thức của Iran là IRNA đưa tin các cơ quan hàng không đã đóng cửa không phận nước này cho đến khi có thông báo mới.

Vào thứ sáu, Iraq cũng đóng cửa không phận và đình chỉ mọi hoạt động tại các sân bay của mình, theo truyền thông nhà nước Iraq đưa tin. Miền Đông Iraq là nơi có một trong những hành lang hàng không bận rộn nhất thế giới. Hàng chục chuyến bay qua đó vào bất kỳ thời điểm nào, bay giữa châu Âu và vùng Vịnh - nhiều chuyến bay trên các tuyến đường từ châu Á đến châu Âu.

Cơ quan hàng không dân dụng Jordan cho biết họ đã "tạm thời" đóng cửa không phận Jordan "để phòng ngừa mọi nguy hiểm phát sinh từ tình hình leo thang đang diễn ra trong khu vực".

Al Gaaod nhận xét: “Có thể có sự gián đoạn ngắn hạn đối với du lịch Trung Đông nhưng chỉ trong khoảng một tháng. Tôi nghi ngờ du lịch sẽ phục hồi”.

Ông đưa ra dự đoán tương tự về thị trường tài chính toàn cầu: “Miễn là các cuộc đình công vẫn được kiểm soát, tôi nghĩ giá cổ phiếu sẽ tiếp tục phục hồi so với tuần trước”.

×