Chợ dân sinh tiền tỷ bỏ hoang: Vòng lặp những “khu chợ chết”, vì đâu nên nỗi? (Bài 2)

Bên cạnh những khu chợ xây dựng xong bỏ hoang lãng phí, còn một sự lãng phí khác khi quy hoạch chợ đã có nhưng chậm triển khai, trong khi nhu cầu của tiểu thương, người dân là rất bức thiết. Từ đó dẫn đến nhiều hệ lụy, nguồn lực đất đai xây dựng chợ chưa được tận dụng, còn các khu chợ tạm trái phép gây mất trật tự, ô nhiễm môi trường vẫn điềm nhiên hoạt động. Chuyện chợ tạm Vũ Ninh (Bắc Ninh) là một ví dụ.

Theo tìm hiểu của PV, tại phường Vũ Ninh, TP. Bắc Ninh cũ, một khu chợ tạm tự phát với hàng trăm xe tải buôn bán nông sản đã hoạt động trái phép nhiều tháng qua, biến khu đất đối diện nghĩa trang thành một điểm giao thương ồn ào. Ước tính, việc “bán lốt” thời gian qua đã mang về hàng tỷ đồng lợi nhuận bất chính cho một số cá nhân đứng sau.

Cách Quốc lộ 18 chỉ 300m, khu chợ tạm này rộng hàng nghìn mét vuông, mỗi ngày đón khoảng 300-400 lượt xe tải. Hoạt động từ 8 giờ sáng đến 17 giờ chiều, đặc biệt cao điểm từ 11 giờ đến 15 giờ. Phóng viên ghi nhận giữa tháng 7/2025, các ki-ốt mới vẫn tiếp tục được mọc lên.

Theo lời một tiểu thương, việc dựng chợ trái phép này mang lại “siêu lợi nhuận”, và dù đã nhiều lần bị giải tỏa, chợ vẫn tồn tại.

Chợ tạm Vũ Ninh không chỉ đơn thuần là việc kinh doanh chợ trái phép, mà còn là hệ quả của việc quy hoạch không sát thực tế, khi đẩy các tiểu thương vào tình cảnh “chạy chợ” để có công việc mưu sinh.

Được biết, tại khu vực này, các tiểu thương đã phải liên tục di dời địa điểm buôn bán: từ chợ Nhớn đến khu Hòa Đình, rồi đến khu vực gần Đại học Đông Á. Mỗi lần di dời là một lần họ phải vật lộn tìm chỗ đứng, thích nghi với điều kiện mới và “đóng phế” cho các đối tượng đứng ra tự quản lý chợ.

Tại khu vực này, trước đây địa phương (UBND phường) đã có quản lý và thu mỗi hộ vài chục nghìn đồng, thuê công ty môi trường trực tiếp thu gom rác.

“Khi buôn bán ở đó chúng tôi đóng tiền mỗi ngày ban đầu là 20.000 đồng, sau đó là 30.000 đồng” – một tiểu thương đang buôn bán ở chợ tạm trái phép thuộc phường Vũ Ninh nói.

Sau đó, xuất hiện một số đối tượng chiếm giữ đất, dựng lán và cho thuê. Lực lượng chức năng địa phương đã tiến hành tháo dỡ và giải tỏa. Không còn chỗ kinh doanh, các tiểu thương lại di chuyển tự phát, lấn chiếm cả khu vực đường tàu để bán hàng, bởi không có điểm cố định, nên hoạt động kinh doanh rất khó khăn.

“Chúng tôi buộc phải di chuyển đến chỗ buôn bán hiện nay vì không còn chỗ nào khác, các địa điểm trước đây buôn bán đều đã bị thu hồi thực hiện các dự án. Hiện nay chuyển đến đây bán hàng nhưng cũng chưa yên tâm bởi chợ trái phép”, một tiểu thương chia sẻ.

Trả lời PV Báo điện tử Dân Việt hồi tháng 5/2025, ông Chu Thanh Hải, Phó Chủ tịch thường trực UBND TP. Bắc Ninh cũ, thừa nhận thành phố và phường đều biết về sự tồn tại của chợ tạm, thành phố chưa bố trí địa điểm thay thế để đảm bảo vệ sinh môi trường, an toàn giao thông, quản lý thu phí và chất lượng hàng hóa, trong khi chợ chính thức chưa xây dựng xong.

Lời khẳng định về việc thu phí công khai, niêm yết, cùng với sự giám sát của lực lượng chức năng, cho thấy sự nỗ lực của địa phương. Tuy nhiên, theo quy định pháp luật, để hình thành một chợ hợp pháp cần có quy hoạch và thủ tục đầy đủ. Việc chính quyền “cố gắng tạo điều kiện tối đa cho người bán tạm thời” chỉ là giải pháp tình thế, không giải quyết được gốc rễ vấn đề.

Ông Hải xác nhận, hiện nay, nhu cầu bán buôn nông sản khá lớn. Chính vì vậy, tỉnh Bắc Ninh đã có kế hoạch xây dựng một chợ nông sản quy mô khoảng 10ha tại phường Võ Cường và phường Khắc Niệm (TP Bắc Ninh cũ).

“Tuy nhiên, hiện đang trong quá trình lựa chọn nhà đầu tư, dự kiến đến cuối năm 2026 mới có thể triển khai xây dựng và đưa vào hoạt động. Trong thời gian chờ triển khai dự án quy hoạch chợ mới, có thể tạo điều kiện cho các hộ kinh doanh tạm hoạt động tại đây” – ông Hải nêu giải pháp tạm thời.

Vậy là quy hoạch chợ vẫn treo, còn tiểu thương, người dân vẫn mang tiếng là đi họp chợ trái phép.

Trở lại với những khu chợ bỏ không, lãng phí ở nhiều địa phương đã được Báo Dân Việt nêu trong loạt bài, chúng tôi đã gặp những người có trách nhiệm ở địa phương để đặt câu hỏi: Làm thế nào để các khu chợ đã đầu tư tiền tỷ hoạt động đúng mục đích, không còn tình trạng lãng phí đầu tư công?

Về nghịch lý ở chợ Thanh Sơn (xã Kiến Thụy, TP Hải Phòng), trao đổi với phóng viên Báo điện tử Dân Việt, ông Vũ Anh Dương – Trưởng phòng Kinh tế xã Kiến Thuỵ cho biết địa phương cũng đã nắm được hiện trạng này và sẽ “nhanh chóng tìm giải pháp” để chợ chính hoạt độn tránh lãng phí.

Vị cán bộ khẳng định chợ Thanh Sơn mới nằm trong chủ trương thực hiện mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới của huyện Kiến Thuỵ cũ. Đây là một chủ trương đúng đắn nhằm xây dựng nông thôn hiện đại, khang trang, văn minh, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Tuy nhiên, thực tế lại khác hẳn, khu chợ cóc vẫn tấp nập, chợ chính bỏ không như Dân Việt đã nêu khiến cho mục tiêu ban đầu “chợ mới hoạt động sẽ giải quyết được vấn đề ách tắc giao thông tại chợ cóc, chợ tạm tại đoạn ngã tư giao giữa thôn Xuân La và thôn Cẩm La” không đạt được.

“Theo chỉ đạo của xã Kiến Thuỵ, Phòng Kinh tế sẽ phối hợp với lực lượng Công an, kiên quyết triển khai xóa chợ tạm, chợ cóc tại đoạn ngã tư giao giữa thôn Xuân La và Cẩm La ngay trong tuần tới”, ông Dương nói.

Còn tại khu chợ trung tâm xã Triệu Đông, xã Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị mức đầu tư 3,3 tỷ đồng, nhưng chỉ có 4 tiểu thương, lãnh đạo xã cho hay “đây là vấn đề mang tính lịch sử”.

Ông Đặng Sỹ Dũng, Chủ tịch UBND xã Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị nói: “Dù với bất cứ lý do gì, việc chợ được đầu tư nhiều tỷ đồng nhưng chỉ có 4 tiểu thương buôn bán đang gây lãng phí nguồn lực đầu tư. Thời gian tới, chính quyền xã sẽ rà soát, phân tích các nguyên nhân, từ đó đưa ra giải pháp nhằm đưa chợ trung tâm xã Triệu Đông vào hoạt động, tránh lãng phí”.

Với khu chợ Hải Sơn được đầu tư hơn 4 tỷ đồng rồi bỏ hoang 2 năm nay, ông Lê Văn Huân – nguyên Chủ tịch UBND xã Hải Sơn cho biết khi chợ hoàn thành, tổ chức đấu giá quầy kinh doanh, không có người dân nào đến mua hồ sơ.

Mức giá được đưa ra là 39,6 triệu đồng/5 năm cho khu vực chính; 16,2 – 17,82 triệu đồng/5 năm ở khu vực chợ phụ.

Đề xuất giải pháp, ông Lê Văn Huân cho rằng chính quyền xã Nam Hải Lăng (mới) cần miễn tiền thuê quầy kinh doanh trong những năm đầu, sau khi tiểu thương buôn bán ổn định sẽ cân nhắc giá cho thuê hợp lý.

Có thể thấy, tình trạng xây chợ rồi bỏ không hoặc hoạt động không đúng mục đích gây lãng phí ngân sách của nhà nước vẫn đang diễn ra ở nhiều địa phương. Nhiều địa phương vẫn lúng túng trong việc đưa ra giải pháp để sử dụng hiệu quả các khu chợ này, dẫn đến tài sản công dầm mưa nắng qua năm tháng, không phát huy hiệu quả.

Tại Hà Nội, để sử dụng hiệu quả nguồn lực tài sản công, TP Hà Nội triển khai Đề án về “quản lý, sử dụng và khai thác hiệu quả tài sản công của TP Hà Nội giai đoạn 2022 - 2025, định hướng giai đoạn 2026 - 2030”, với phạm vi gồm 4 nhóm tài sản công: nhà; đất đai; tài sản kết cấu hạ tầng; tài sản khác.

Sau một năm triển khai, Đề án đã tạo ra điểm sáng trong công tác chống lãng phí tại TP Hà Nội như sắp xếp lại, xử lý đối với 10.427 cơ sở nhà, đất; tiến hành thu hồi phần diện tích nhà, đất phải bàn giao về TP quản lý, thu hồi diện tích nhà, đất vi phạm, sử dụng chưa đúng mục đích để lập phương án giao quản lý, khai thác và xử lý theo quy định...

Một trong những vấn đề bức thiết trong chống lãng phí là rà soát, xử lý dứt điểm các dự án tồn đọng kéo dài, dự án hiệu quả thấp gây thất thoát, lãng phí lớn, bởi “đây là tài sản của Nhà nước, là tiền của của Nhân dân”.

Đón đọc Bài cuối: Giải pháp hồi sinh chợ dân sinh bị bỏ hoang

×