Chu Nguyên Chương ra tay với công thần Lam Ngọc: 15.000 người bị xử chém

Chu Nguyên Chương ra tay với công thần Lam Ngọc

Lam Ngọc (藍玉, 1340–1393) là một trong những võ tướng khai quốc lừng danh nhất của nhà Minh, người góp công lớn giúp Chu Nguyên Chương dựng nghiệp, thống nhất thiên hạ sau gần một thế kỷ chia cắt kể từ cuối đời Nguyên.

Theo Minh sử, Lam Ngọc là người Hồi, quê ở Định Viễn (nay thuộc An Huy). Ban đầu ông là bộ tướng của Thường Ngộ Xuân – một trong những đại tướng đầu tiên theo Chu Nguyên Chương khởi nghĩa chống Nguyên. Nhờ tính cách dũng mãnh, quả cảm, Lam Ngọc được Thường Ngộ Xuân tiến cử nhiều lần trước mặt Chu Nguyên Chương, sau đó được trọng dụng. Khi Chu Nguyên Chương xưng đế, lập nên triều Minh năm 1368, Lam Ngọc đã có mặt trong danh sách công thần khai quốc, được ban tước bá và đan thư thiết khoán – loại kim bài miễn chết hai lần mà chỉ những đại công thần như Từ Đạt hay Thường Ngộ Xuân mới được ban.

Từ những năm đầu triều Hồng Vũ, Lam Ngọc đã chinh chiến khắp nơi, góp phần dẹp tan các thế lực cát cứ còn sót lại. Năm 1371, ông theo Phó Hữu Đức chinh phạt nước Thục (Tứ Xuyên), chiếm Miên Châu; năm 1372, ông cùng Từ Đạt bắc phạt đánh tàn dư Bắc Nguyên, vượt Nhạn Môn quan, đại phá quân địch ở núi Loan. Năm 1381, ông lại cùng Phó Hữu Đức tiến đánh Vân Nam, hoàn tất công cuộc thống nhất Trung Hoa dưới ngọn cờ Minh triều. Những chiến công ấy khiến Lam Ngọc ngày càng được trọng vọng, được phong Vĩnh Xương hầu năm 1379.

Đỉnh cao sự nghiệp của ông là vào năm 1388, khi được phong làm Đại tướng quân, thống lĩnh 15 vạn quân bắc phạt tàn dư nhà Nguyên ở hồ Bối Nhĩ (Buyur). Theo Minh Thái Tổ thực lục, Lam Ngọc hành quân vượt qua sa mạc Gobi trong gió cát khốc liệt, bất ngờ tập kích trại quân Nguyên trong đêm bão, đại phá quân địch, bắt sống hàng chục quý tộc Mông Cổ, hơn bảy vạn người, mười lăm vạn gia súc, chiếm được ngọc tỷ của vua Bắc Nguyên Toghus Temur. Minh Thái Tổ vô cùng vui mừng, khen ngợi Lam Ngọc “sánh ngang Vệ Thanh nhà Hán, Lý Tĩnh nhà Đường”, phong ông làm Lương quốc công, ban thưởng hậu hĩnh. Chiến thắng ấy không chỉ tiêu diệt mối đe dọa lớn cuối cùng từ phương bắc mà còn củng cố nền thống trị của triều Minh ở vùng biên viễn.

Tuy nhiên, cũng chính từ đỉnh cao ấy, bi kịch bắt đầu manh nha. Lam Ngọc vốn xuất thân võ tướng, tính khí cương trực, lại được vua sủng ái, nên dần sinh kiêu ngạo, coi thường lễ pháp. Sử chép rằng ông “cậy công tự chuyên, phách lối, nhiều lần trái mệnh lệnh”. Khi đánh bại quân Nguyên, ông còn bị tố cáo “cưỡng bức nữ quý tộc Mông Cổ”, khiến Chu Nguyên Chương tức giận và giảm bớt phong thưởng. Dẫu vậy, nhà vua vẫn nể công, chỉ cảnh cáo nhẹ. Nhưng về sau, sự ngạo mạn của Lam Ngọc càng khiến Minh Thái Tổ thêm nghi ngờ.

Lam Ngọc từng chiếm ruộng đất của dân, đánh đuổi cả quan địa phương đến chất vấn. Khi trở về triều, bị cấm qua cửa thành vì trời tối, ông liền xua quân phá cửa đi thẳng. Thậm chí, trong chiến dịch dẹp phản ở Tứ Xuyên năm 1392, ông tự ý điều binh, xử tội cấp dưới không cần chiếu chỉ. Khi được phong làm Thái tử Thái phó, ông còn tỏ ý bất mãn vì cho rằng mình “đáng làm Thái sư”. Những hành vi ấy chẳng khác nào tự khắc lên trán hai chữ “nguy hiểm” trong mắt Minh Thái Tổ – vị hoàng đế vốn nổi tiếng đa nghi và tàn bạo.

Mâu thuẫn giữa Lam Ngọc và nhà vua càng sâu sắc hơn khi ông thân cận với Thái tử Chu Tiêu. Theo Minh sử kỷ sự bản mạt, Lam Ngọc từng cảnh báo Thái tử rằng Yên vương Chu Đệ – người sau này trở thành Minh Thành Tổ – là kẻ nhiều tham vọng, có thể đe dọa ngôi vị kế thừa. Chu Đệ biết chuyện, thù hận trong lòng, đợi thời cơ phản công. Năm 1392, Thái tử Chu Tiêu mất, Chu Đệ lập tức mật tấu với vua cha rằng Lam Ngọc cùng các công thần đang mưu phản. Lời tố ấy trùng khớp với ý đồ sẵn có của Chu Nguyên Chương: thanh trừng công thần để bảo đảm ngai vàng cho cháu nội Chu Doãn Văn.

Tháng 2 năm Hồng Vũ thứ 26 (1393), Cẩm y vệ Chỉ huy sứ Giang Hoàn dâng tấu tố cáo Lam Ngọc mưu phản. Lệnh khám nhà được ban ra, và người ta “tìm thấy” hơn một vạn thanh Oa đao – bằng chứng được cho là chuẩn bị khởi binh. Chu Nguyên Chương lấy đó làm cớ, lập tức ra chỉ xử tử Lam Ngọc, tru di tam tộc, tịch thu toàn bộ tài sản. Hơn 15.000 người khác – gồm họ hàng, tướng lĩnh, quan lại từng thân cận với ông – đều bị hành quyết. Minh sử chua xót ghi lại: “Một thời công thần, phút chốc thành tội nhân, huyết nhuộm kinh thành, tiếng kêu động đất.”

Sử gia đời sau đều xem “Lam Ngọc án” là vụ án minh chứng cho sự tàn bạo và nghi kỵ cực độ của Minh Thái Tổ. Cùng với “Không ấn án”, “Quách Hoàn án” và “Hồ Duy Dung án”, đây là một trong bốn vụ đại án đẫm máu nhất thời Hồng Vũ, làm rúng động toàn bộ triều đình. Người đương thời hiểu rằng cái chết của Lam Ngọc không phải vì mưu phản thật sự, mà vì ông đã trở thành cái gai trong mắt Chu Nguyên Chương – vị vua muốn dọn sạch mọi công thần để con cháu mình kế vị an toàn. Thậm chí, sau khi giết Lam Ngọc, Chu Nguyên Chương còn quay sang xử tử luôn Giang Hoàn – người từng tố cáo ông – như một cách “diệt khẩu”, khiến vụ án càng thêm mờ ám.

Trớ trêu thay, chính việc thanh trừng Lam Ngọc và những công thần khác lại khiến Minh triều suy yếu về quân sự. Khi Chu Doãn Văn kế vị năm 1398, ông phải đối mặt với Yên vương Chu Đệ – người từng bị Lam Ngọc cảnh báo. Không còn tướng lĩnh nào đủ tài năng để chống lại, triều đình rơi vào thế yếu. Kết quả là Chu Đệ nổi dậy trong “loạn Tĩnh Nan” (1399–1402), đem quân đánh chiếm Nam Kinh, lật đổ cháu ruột, lên ngôi, trở thành Minh Thành Tổ. Giới sử học đều nhìn nhận rằng, nếu những người như Lam Ngọc, Từ Đạt hay Thường Ngộ Xuân còn sống, Chu Đệ khó lòng giành thắng lợi.

Cái chết của Lam Ngọc vì thế không chỉ là bi kịch của một công thần khai quốc, mà còn là biểu tượng cho vòng xoáy tàn nhẫn giữa quyền lực và nghi kỵ trong lịch sử phong kiến Trung Hoa. Ông từng được so sánh với danh tướng Vệ Thanh, từng làm rạng danh triều Minh nơi biên ải, nhưng chỉ vì một bóng mây ngờ vực, cả gia tộc bị xóa sổ. Minh sửcó câu: “Ngọc hữu quang, nhi bất dung tạp; nhân hữu công, nhi bất dung nghi.” – ngọc có sáng, vẫn không tránh được bị mài; người có công, vẫn không thoát khỏi lòng nghi của kẻ cầm quyền.

Lam Ngọc, từ một anh hùng áo vải, trở thành nạn nhân của chính công lao mình tạo dựng. Câu chuyện của ông không chỉ phản ánh sự tàn khốc của chính trị thời Chu Nguyên Chương, mà còn là lời cảnh tỉnh về bi kịch muôn thuở trong lịch sử: công cao át chủ, trung thần khó giữ mạng. Và sau hàng trăm năm, tên ông vẫn còn đó – như một chứng nhân bi tráng cho thời kỳ khai quốc đầy máu và nước mắt của triều Minh.

×