Chuyên gia hiến kế giúp lao động thất nghiệp bớt "ngại" học nghề

Vì sao lao động thất nghiệp “ngại” học nghề dù có hỗ trợ?

Sáng nay (15/8/2025), Báo NTNN/Điện tử Dân Việt và Cục Việc làm (Bộ Nội vụ) đã tổ chức Tọa đàm “Làm gì để thúc đẩy lao động thất nghiệp học nghề?”. Buổi tọa đàm có sự tham gia của 3 diễn giả gồm:

Ông Trần Tuấn Tú - Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp, Cục Việc làm (Bộ Nội vụ).

Bà Hồ Thị Kim Ngân - Phó trưởng Ban Quan hệ Lao động (Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam).

Bà Vũ Thị Thanh Liễu - Phó giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội (Sở Nội vụ Hà Nội).

Theo số liệu thống kê của Cục Việc làm (Bộ Nội vụ), chỉ tính trong quý I/2025, có gần 124.000 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp, nhưng chỉ hơn 3.600 người trong số này chọn học nghề (chiếm khoảng 2,9%).

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Trần Tuấn Tú - Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp, Cục Việc làm (Bộ Nội vụ) cho biết: “Gần đây, số người được học nghề, có nhu cầu học nghề tăng, tuy nhiên số lượng chưa nhiều. Ví dụ như năm 2024, có khoảng gần 24.000 người được hỗ trợ học nghề. 6 tháng đầu năm 2025 có khoảng trên 10.000 người được hỗ trợ. Với thời gian hỗ trợ tối đa là 6 tháng thì tổng mức hỗ trợ cho 1 người lao động tham gia học nghề là 9 triệu đồng”.

Cũng theo ông Tú, sau khi hoàn thành khóa học, liệu người lao động có thể làm được đúng nghề đã học hay không phụ thuộc nhiều vào sự kết nối giữa Trung tâm Dịch vụ việc làm, cơ sở đào tạo nghề và doanh nghiệp tuyển dụng.

“Chính sách hiện nay mới dừng ở mức hỗ trợ học nghề chứ chưa thể đảm bảo chắc chắn đầu ra. Việc gắn lý thuyết với thực hành, đào tạo sát nhu cầu thị trường là yếu tố quyết định”, ông khẳng định.

Ở góc độ đại diện cho người lao động - Bà Hồ Thị Kim Ngân, Phó Trưởng ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) chỉ ra rằng, nhiều người ưu tiên nhận trợ cấp để trang trải chi phí sinh hoạt hàng ngày, chưa muốn dành thời gian cho việc học nghề. Dù được miễn học phí, người lao động vẫn tốn thêm chi phí đi lại, ăn ở nếu học xa, khiến tổng chi phí cao hơn mức hỗ trợ.

“Đặc biệt, một số ngành đào tạo còn hạn chế, chưa phù hợp nhu cầu. Thêm nữa, niềm tin của nhiều người lao động cũng chưa cao, chẳng hạn, lao động ngành may khó tin có thể học nghề khác trong 6 tháng để kiếm việc ngay, nên họ lựa chọn làm một công việc thời vụ, ví dụ như chạy xe ôm thay vì đi học nghề”, bà Ngân nói.

Bà cũng phân tích, người thất nghiệp vốn đã từng đi làm, đang phải lo “cơm áo gạo tiền”, nên khó có thể dành thời gian theo học những khóa đào tạo kéo dài từ 3 – 6 tháng. Mong muốn chung của họ là học xong có việc làm ngay, điều này khiến việc thiết kế chính sách học nghề cho nhóm lao động thất nghiệp trở nên phức tạp.

Bà Ngân chia sẻ: “Dù trợ cấp được nâng lên, chưa chắc người lao động đã sẵn sàng học nghề lâu dài hơn. Việc đào tạo phải bám sát nhu cầu thực tế của người học, bởi các khóa ngắn hạn thường khó bảo đảm một công việc ổn định”.

Chia sẻ của bà Ngân cũng hoàn toàn phù hợp với góc nhìn, quan điểm của người lao động. Một ngày giữa tháng 8, tại khu vực tiếp nhận hồ sơ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, anh Vũ Mạnh Cường (28 tuổi, Hà Nội) đang hoàn tất thủ tục nhận trợ cấp. Từng làm công việc bảo trì, bảo dưỡng thang máy với thu nhập khoảng 12 – 13 triệu đồng/tháng, anh Cường quyết định nghỉ việc cũ để chuẩn bị cho một dự định mới.

Dù được tư vấn và giới thiệu học nghề miễn phí các ngành như pha chế, nấu ăn, tin học văn phòng… nhưng anh Cường cho biết, do cảm thấy không phù hợp nên anh quyết định không đăng ký học nghề tại trung tâm.

“Hiện mình đang học tiếng Hàn để chuẩn bị đi xuất khẩu lao động. Về vấn đề học nghề, không chỉ mình mà một số bạn bè của mình đang thất nghiệp cũng e ngại vì nghĩ thời gian đào tạo nghề khá lâu, mức hỗ trợ chưa cao. Ngoài ra, nhiều ngành nghề đào tạo đã lỗi thời. Chưa kể đầu ra còn bấp bênh, nên nhiều lao động chưa mặn mà”, anh Cường chia sẻ.

Học nghề cho lao động thất nghiệp: “Hút” người học bằng cách nào?

Là đơn vị trực tiếp thực hiện các chính sách BHTN trong đó có đào tạo nghề cho lao động thất nghiệp, bà bà Vũ Thị Thanh Liễu - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội cho rằng để thu hút nhiều lao động tham gia học nghề, cần sự phối hợp đồng bộ của các bên liên quan.

“Về phía Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, chúng tôi không chỉ tiếp nhận hồ sơ, tư vấn, mà còn cần đẩy mạnh tuyên truyền các chương trình hỗ trợ học nghề miễn phí. Hàng năm, đơn vị tổ chức hội nghị thông tin tuyên truyền cho người lao động với số lượng nghề tăng dần, từ các nghề ở thành thị như xăm, điện lạnh… đến các nghề ở ngoại thành Hà Nội như trồng cây, nghề mộc, chạm khắc…”, bà Liễu cho hay.

Bà cũng nhấn mạnh rằng, cơ sở giáo dục nghề nghiệp nên gắn quá trình đào tạo với doanh nghiệp, bảo đảm người lao động học xong là có cơ hội việc làm. Theo bà, Nghị quyết 68-NQ/TW khẳng định vai trò của kinh tế tư nhân, do đó người lao động hoàn toàn có thể khởi nghiệp, mở nhà hàng, bán hàng online, tự tạo việc làm cho bản thân và cộng đồng sau khi tham gia học nghề.

“Nếu tất cả các bên liên quan đều chung tay, báo chí - truyền thông đưa tin nhiều về những tấm gương học nghề miễn phí rồi thành công, người lao động sẽ tin tưởng và chủ động tham gia, thậm chí cả những người chưa thất nghiệp cũng sẽ cân nhắc đăng ký học nếu một ngày họ thất nghiệp”, bà Liễu nói.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Tú cho rằng, giải pháp để có thể thu hút nhiều hơn lao động thất nghiệp tham gia học nghề đầu tiên phải nhắc tới việc hoàn thiện khung pháp lý, ban hành quy định cụ thể về chính sách, thủ tục thanh quyết toán cần được hỗ trợ thuận tiện.

“Việc đẩy mạnh tuyên truyền, không chỉ tập trung vào quyền mà còn phải bàn tới nghĩa vụ, trách nhiệm, mục tiêu của chính sách này, không lạm dụng nguồn lực của quỹ BHTN vì có thể ảnh hưởng đến đối tượng khác có thể thụ hưởng”, ông phân tích.

Ngoài ra, theo ông Tú, có thể cân nhắc đến việc ứng dụng công nghệ thông tin, hướng tới mô hình tương tự như “đại học số” và các khóa học trực tuyến không phụ thuộc địa điểm, giúp người lao động tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại, từ đó nâng tỷ lệ đào tạo và chất lượng nhân lực.

Để khắc phục những hạn chế, hoàn thiện hơn nữa chính sách học nghề cho lao động thất nghiệp, bà Ngân đề xuất, các chương trình đào tạo nghề cần được thiết kế phù hợp với sở trường người học, bổ sung kỹ năng mềm và công nghệ thông tin, đồng thời gắn đào tạo với nhu cầu tuyển dụng thực tế.

“Bên cạnh khoản trợ cấp thất nghiệp, có thể cân nhắc tới những ưu đãi khi người lao động tham gia học nghề. Ngoài tiền mặt, có thể hỗ trợ quá trình đi lại, phương tiện hay chăm sóc con nhỏ để giảm áp lực cho học viên, nhất là lao động vùng sâu vùng xa”, bà Ngân nhấn mạnh.

×