Chuyên gia nghi thức Thủy Nguyễn: “Nhiều người đang nhầm lẫn nghi lễ với sự mê tín”

Mới đây, chuyên gia nghi thức Thủy Nguyễn đã ra mắt MV nghệ thuật đặc biệt mang tên "Nghi thức". Tác phẩm được thực hiện nhằm tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam qua những nghi lễ trang nghiêm, sống động và gần gũi.

PV Dân Việt đã có cuộc trò chuyện với Thủy Nguyễn về dự án này cũng như những trăn trở của chị trong việc bảo tồn nghi thức Việt:

Điều gì khiến chị quyết định thực hiện dự án nghệ thuật mang tên “Nghi thức” vào thời điểm này?

-Thực hiện MV “Nghi thức” vào thời điểm này là một quyết định mang tính thức tỉnh và kêu gọi. Trong bối cảnh xã hội hiện đại đang phát triển mạnh mẽ, chúng ta dễ dàng tiếp cận với những giá trị văn hóa quốc tế, nhưng cũng đối mặt với nguy cơ mai một các giá trị truyền thống. Tôi cảm nhận rằng đây là thời điểm cần thiết để khơi dậy lòng tự hào dân tộc, đánh thức ý thức gìn giữ bản sắc Việt. MV này không chỉ là một sản phẩm nghệ thuật, mà còn là một hành trình trở về nguồn cội – để mỗi người Việt, dù ở bất cứ nơi đâu, có thể thấy mình trong đó, kết nối với hồn dân tộc.

Vai trò của nghi lễ trong đời sống hiện đại được chị nhìn nhận như thế nào?

Nghi lễ không phải là điều gì cũ kỹ hay lạc hậu. Ngược lại, trong đời sống hiện đại đầy biến động, nghi lễ đóng vai trò như một “mỏ neo tinh thần” – giúp con người kết nối với giá trị cội nguồn, giữ vững đạo lý và thể hiện sự kính trọng với thiên nhiên, tổ tiên, cộng đồng.

Nghi lễ là cách để chúng ta sống chậm lại, có ý thức hơn, sâu sắc hơn trong từng hành vi – từ ứng xử cá nhân đến giao tiếp xã hội. Nó nuôi dưỡng bản sắc, tạo nên sự khác biệt văn hóa của người Việt trên trường quốc tế. Vì vậy, tôi tin rằng việc tái hiện và tôn vinh nghi lễ Việt Nam chính là cách lan tỏa giá trị văn hóa một cách sâu sắc và bền vững nhất.

Một sản phẩm về nghi thức nhưng lại không diễn thuyết, không biểu diễn kiểu truyền thống – chị làm sao để khán giả “nghe – nhìn – cảm” được thông điệp?

- Đó chính là một lựa chọn có chủ đích, vì nghi thức - với tôi, không cần nói lớn tiếng mà vẫn đủ sức vang vọng. MV không sử dụng lời thuyết minh, cũng không đi theo hướng trình diễn ồn ào thường thấy. Thay vào đó, chúng tôi để không gian, ánh sáng, ánh mắt, cử chỉ và khí chất của người thực hiện nghi lễ tự nói lên thông điệp.

Khán giả không chỉ nghe bằng tai, mà nghe bằng tâm; không chỉ nhìn bằng mắt, mà cảm bằng cảm xúc bên trong. Mỗi hình ảnh trong MV là một lát cắt tinh tế của văn hóa – tĩnh mà không tẻ, trang nghiêm nhưng đầy nhân văn. Thông điệp không nằm ở câu chữ, mà nằm trong từng bước đi, từng nét cúi đầu, từng dáng đứng thể hiện sự tôn kính và kết nối linh thiêng với cội nguồn.

Trong thế giới quá nhiều tiếng ồn và hình ảnh bị tiêu thụ nhanh chóng, tôi chọn cách lặng lẽ – để mỗi người xem có cơ hội chậm lại, chiêm nghiệm, và thấy chính mình trong đó. Đó mới là cách để nghi lễ chạm đến trái tim và lưu lại một dư âm bền lâu.

Trong MV có rất nhiều nghi thức thiêng liêng, vậy nghi thức nào khiến chị xúc động nhất?

- Đó chính là nghi thức tri ân mẹ cha. Trong MV có một phân đoạn tôi khoác áo lễ, đứng giữa rừng sen trắng rồi cúi đầu lễ cha. Ở khoảnh khắc đó, tôi đã rơi nước mắt. Cha tôi mất từ lâu nhưng tôi chưa từng có dịp thực hiện một nghi lễ trọn vẹn để tưởng nhớ ông, cũng bởi vậy tôi xúc động tận cùng. Tôi cũng khóc cho hàng triệu người Việt xa quê, có thể chưa nhận ra rằng chỉ cần một nghi thức nhỏ bé, ta vẫn có thể kết nối lại với cội nguồn. Khi đó tôi hiểu ra: nghi lễ không chỉ để tưởng nhớ, mà còn để chữa lành cho chính bản thân mình.

Việc chọn Đền Hùng làm không gian chính của các đại lễ trong MV chắc hẳn cũng mang nhiều ý nghĩa gì đối với chị trong hành trình phục dựng và giới thiệu nghi thức  Việt?

-Đúng vậy! Với tôi, Đền Hùng không chỉ là một di tích lịch sử – mà là linh khí quốc gia, là nơi quy tụ hồn thiêng sông núi và cội nguồn dân tộc Việt. Việc chọn Đền Hùng làm không gian trung tâm cho các đại lễ là một lựa chọn mang tính tâm linh sâu sắc, như một lời khẳng định: hành trình phục dựng “Nghi thức” Việt phải bắt đầu từ nơi phát tích của dân tộc – từ đất Tổ.

Nghi thức không thể tách rời khỏi không gian văn hóa và năng lượng tâm linh. Đền Hùng không chỉ nâng đỡ sự trang nghiêm của các nghi lễ, mà còn tạo ra một trường khí thiêng liêng – nơi mỗi động tác, mỗi lời khấn, mỗi ánh nhìn đều mang chiều sâu kết nối giữa con người hôm nay và tổ tiên muôn đời.

Việc thực hiện các nghi thức tại Đền Hùng không chỉ là tái hiện, mà còn là một hành động tri ân, một lời hứa gìn giữ và tiếp nối. Đó là cách tôi và ê-kíp gửi gắm thông điệp: muốn vươn ra thế giới, chúng ta phải cắm rễ thật sâu vào đất mẹ – nơi bắt đầu tất cả.

Theo chị, điều gì đang bị hiểu lầm hoặc lãng quên trong các nghi lễ truyền thống Việt Nam? Làm sao để phục hồi chúng một cách văn minh?

-Nhiều người vẫn nhầm lẫn nghi lễ với mê tín, thậm chí còn cho rằng nghi lễ truyền thống là rườm rà. Nhưng nghi lễ Việt, nếu được tái hiện đúng, vốn rất tinh giản, sâu sắc, là nơi dạy con người biết tri ân, giữ lòng tự trọng và sống đúng đạo nghĩa. Muốn phục hồi nghi lễ, ta phải để nghi lễ thực sự “sống” trong đời thường – ở lễ trưởng thành, lễ cưới hay lễ tang – bằng ngôn ngữ thời đại, nhưng vẫn giữ trọn vẹn hồn cốt vốn có.

Khi kết nối nghi thức truyền thống với đời sống hiện đại, chị có lo ngại về sự “lai tạp” hay “mất gốc”?

-Giao thoa không có nghĩa là lai tạp, nếu ta giữ được gốc rễ. Cái cốt lõi nhất của nghi thức chính là linh khí – phần thiêng liêng khiến nghi thức sống được trong mọi thời đại. Khi chạm được vào phần linh khí đó, nghi thức sẽ không còn gượng ép hay hình thức, mà trở thành một phần tự nhiên trong tâm thức mỗi con người.

Nghi thức giống như một “môn học sống” giúp con người trưởng thành cả về tâm hồn và nhân cách. Khi một đứa trẻ học được cách chào hỏi lễ phép, cúi đầu trước tổ tiên bằng lòng thành, đó chính là cách giữ gìn phần hồn dân tộc. Nghi thức không cần được “lý thuyết hóa” – nó cần được trải nghiệm, thấm thía trong tâm thức mỗi người.

Cảm ơn những chia sẻ của chị!

×