Chuyện liệt sĩ “chỉ đường” cho vợ đưa hài cốt mình về quê

7 ngày làm vợ, cả đời làm dâu

Năm nay, bà Đặng Thị Xơ đã 75 tuổi, tóc bạc nhiều. Bà Xơ đã sống một mình hàng chục năm qua trong ngôi nhà nhỏ ở xã Lê Lợi, huyện Kiến Xương, sau khi ông Lê Văn Huỳnh hy sinh ở khu vực Thành cổ Quảng Trị tháng 1/1973. Ngôi nhà nhỏ gọn gàng, ngăn nắp, gian giữa được kê một bàn thờ, bên trên đặt di ảnh liệt sĩ Lê Văn Huỳnh và bản phục chế bức thư dài 10 trang mà ông Huỳnh gửi về cho vợ cách đây hàng chục năm.

Khi được hỏi vì sao mấy chục năm qua bà vẫn ở vậy một mình, bà Xơ rưng rưng nước mắt khi nhắc đến chồng: “Tôi thương ông ấy, vì lời hứa vào “đón” ông ấy về nên tôi ở vậy”. Nhìn di ảnh của liệt sĩ Huỳnh, bà Xơ như “trách nhẹ” chồng khi ông không nghe lời bà chụp ảnh kỷ niệm ngày còn ở nhà. Bức ảnh hiện đang được dùng để làm ảnh thờ liệt sỹ là bức ảnh ông chụp và gửi về khi đang trên đường vào chiến trường. Tuy nhiên, bức ảnh đó ông Huỳnh chụp cùng một người đồng đội. Khi chồng hy sinh, bà Xơ đã tách phần ảnh của chồng và phóng lên dùng làm ảnh thờ. Bức ảnh đó được chụp năm ông Lê Văn Huỳnh 19 tuổi.

Nhớ lại ngày xưa, bà Xơ cho biết bà và chồng yêu nhau là do sự giới thiệu của một người chị họ. Ngày ấy ông Huỳnh đang là sinh viên năm cuối của Trường Đại học Xây dựng, còn bà Xơ là nữ dân quân xinh đẹp có tiếng ở làng. Họ hẹn nhau sau khi ông Huỳnh tốt nghiệp đại học thì về làm lễ cưới. Đến tết dương lịch năm 1972, ông Huỳnh từ Hà Nội về quê thông báo với gia đình hai bên việc sắp nhập ngũ. Đôi trai tài, gái sắc được tác thành, một đám cưới giản đơn nhưng ấm cúng diễn ra trong mấy ngày tết ngắn ngủi đó.

Nhớ lại ngày xưa, bà Xơ cho biết bà và chồng yêu nhau là do sự giới thiệu của một người chị họ. Ngày ấy ông Huỳnh đang là sinh viên năm cuối của Trường Đại học Xây dựng, còn bà Xơ là nữ dân quân xinh đẹp có tiếng ở làng. Họ hẹn nhau sau khi ông Huỳnh tốt nghiệp đại học thì về làm lễ cưới. Đến tết dương lịch năm 1972, ông Huỳnh từ Hà Nội về quê thông báo với gia đình hai bên việc sắp nhập ngũ. Đôi trai tài, gái sắc được tác thành, một đám cưới giản đơn nhưng ấm cúng diễn ra trong mấy ngày tết ngắn ngủi đó.

Ngày ông trở lại trường, bà Xơ bảo ông lên huyện chụp ảnh làm kỷ niệm, tuy nhiên ông nói để dịp khác (và đó là câu chuyện khiến bà Xơ đã “trách nhẹ” chồng sau này). Tết Nguyên đán năm đó được nghỉ thêm 3 ngày, trước khi lên đường nhập ngũ, anh thanh niên Lê Văn Huỳnh “về tranh thủ” được 1 ngày. Từ ngày cưới cho đến ngày ông hy sinh, tính đầy đủ thì vợ chồng bà Xơ ở bên nhau được 7 ngày. Bà Xơ nhớ như in ngày chồng lên đường đi chiến đấu là ngày 2/1/1972.

Nhắc đến chồng, bà Xơ khẽ mỉm cười cho hay, khi còn sống, ông Huỳnh viết thư về cho bà đều lắm, hầu như tháng nào cũng có thư của ông. Giữa lúc chiến tranh ác liệt, những lá thư ông Huỳnh gửi về cho gia đình lúc nào cũng được mọi người mong ngóng. Trong mỗi lá thư, ông Huỳnh bao giờ cũng có một phần viết gửi mẹ, một phần viết gửi cho các anh chị và một phần gửi cho người vợ mới cưới của mình. Những câu chuyện hỏi thăm nhau giữa chiến trường - hậu phương, những dặn dò của người ở nhà và người ở tiền tuyến. “Có lúc ông ấy còn dặn gia đình đừng viết thư luỵ quá” - bà Xơ nói.

“Chỉ đường” cho vợ vào “đón” mình về

Phần mộ liệt sĩ Lê Văn Huỳnh hiện ở Nghĩa trang liệt sĩ xã Hồng Thái (huyện Kiến Xương, Thái Bình). Sau ngày mẹ chồng mất, bà Xơ xin gia đình cho được trở về bên ngoại để ở. Bà Xơ đến giờ vẫn vậy, vẫn sắt son, một lòng yêu chồng và hương khói thờ ông Huỳnh.

Với lá thư đặc biệt dài 10 trang được ông Lê Văn Huỳnh viết gửi về gia đình, mà sau này trở thành một minh chứng lịch sử cho một giai đoạn chiến tránh ác liệt nhưng cũng đầy oai hùng của dân tộc, bà Xơ không khỏi bồi hồi khi nhắc đến. Lá thư đặc biệt ấy được ông Lê Văn Huỳnh viết vào ngày 11/9/1972 khi ông đang làm nhiệm vụ chở lương thực và đưa bộ đội qua sông Thạch Hãn vào Nam chiến đấu. Trong thư có đoạn viết: “Hôm nay con ngồi đây biên vài dòng chữ cuối cùng, phòng khi đã “đi nghiên cứu bí mật trong lòng đất” thì gia đình khỏi thấy đó là điều đột ngột…”. Bức thư này được ông Huỳnh viết trước ngày hy sinh 4 tháng (hy sinh ngày 2/1/1973, đúng kỷ niệm tròn một năm ngày cưới).

Tết Nguyên đán năm 1973, giấy báo tử của liệt sĩ Huỳnh được gửi về địa phương. Vì lo lắng cho em, chị dâu bà đã xin chính quyền sở tại hoãn báo tử 3 tháng. Đến tháng 5/1973, giấy báo tử chính thức được gửi về gia đình cùng toàn bộ quân tư trang của liệt sĩ Huỳnh. Trong bức thư đặc biệt ấy, ông Huỳnh tâm tình với mẹ rằng: “Mẹ kính mến! Con đi mẹ ở lại trăm tuổi bạc đầu, coi như con lúc nào cũng nằm bên mẹ, mẹ đừng buồn cho linh hồn con được thoải mái bay đi... Thôi mẹ nhé đừng buồn, coi như con đã sống trọn đời cho Tổ quốc mai sau...”.

Với vợ, ông Huỳnh dặn dò: “Em sẽ đọc bức thư này cho mọi người trong gia đình nghe trong buổi lễ truy điệu anh. Cho anh gửi lời chúc sức khỏe những người thân thuộc trên quê hương trong buổi lễ truy điệu lịch sử này. Thôi nhé em đừng buồn, khi được sống trong hòa bình hãy nhớ tới anh. Nếu thương anh thực sự thì khi hòa bình có điều kiện vào Nam lấy hài cốt anh về…”.

Đáng chú ý, trong đoạn cuối thư, liệt sĩ Huỳnh đã “chỉ đường” cho vợ vào “đón” ông về: “Đi tàu vào thị xã Quảng Trị, qua sông Thạch Hãn là nơi anh đã hy sinh khi đưa hàng qua sông vào ngày 2/1/1973. Từ thị xã qua cầu, ngược trở lại, hỏi thăm thôn Nhan Biều. Em cứ đi đến đó, tính xuôi theo dòng nước thì ở cuối làng. Đến đó sẽ tìm thấy tấm bia ghi tên anh đục trên mảnh tôn. Mộ anh ở đó…”.

Sau này khi vào tìm chồng nhưng không được, có nhà ngoại cảm nói hài cốt của liệt sĩ Huỳnh đã được quy tập vào những ngôi mộ vô danh, bà dặn lòng và nói với anh trai chồng: “Thôi anh ạ, em không đón anh Huỳnh về nữa đâu, để anh ở trong đó với đồng đội”. Về chi tiết tấm tôn đục tên dự định làm bia mộ, theo lời bà Xơ: Qua lời đồng đội của ông Huỳnh, trước chiến trường khốc liệt, các anh dường như đã đoán được sự hy sinh của mình nên đã chuẩn bị trước, bỏ miếng tôn đó vào trong ba lô, chỉ bỏ trống không đục thông tin ngày hy sinh.

Ông Huỳnh hy sinh, thấy con dâu còn quá trẻ, mẹ ông Huỳnh đã thực lòng khuyên con đi bước nữa. Nhớ đến lời này của mẹ chồng, bà Xơ ầng ậng nước mắt: “Con xin mẹ để con tự tính” - bà Xơ thuật lại lời nói của mình năm xưa và cho biết, sau đó mẹ chồng bà cũng không hối thúc thêm gì. Đau buồn vì chồng hy sinh, năm 1976 bà Xơ xin mẹ chồng để về bên nhà mình, lúc này mẹ chồng cũng xúc động nói: “Tao đã mất một đứa rồi, giờ lại mất cả 2 đứa à”. Trong câu chuyện với phóng viên, mỗi lần nhắc đến chồng, nhắc đến gia đình, bà Xơ đều nghẹn ngào, mắt nhòe ướt.

Về chuyện vào Nam “đón chồng”, bà Xơ kể, trước khi chưa đón được hài cốt của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh về quê, trong giấc ngủ bà thường mơ thấy ông về. Các giấc mơ cứ chập chờn, chập chờn, càng thôi thúc bà quyết tâm phải đưa ông về bằng được. Trong lần vào chiến trường xưa tìm hài cốt chồng, bà Xơ cùng đoàn đã tìm thấy vị trí dự đoán ông nằm, lúc này là một vườn sắn của người dân. Đào cả ngày không tìm thấy hài cốt ông Huỳnh, bà Xơ nghẹn lòng và thêm lo lắng bởi mình đã làm phiền đến người chủ mảnh vườn.

“Sáng hôm sau, tôi nhờ người dùng những đoạn sắt dài để thuốn. Tôi cũng cầu nguyện ông Huỳnh linh thiêng phù hộ cho mọi người sớm tìm thấy ông. Sau đó, chúng tôi đã tìm được hài cốt ông Huỳnh. Các đồng đội ngày đó chôn 3 đồng chí hy sinh theo hình tam giác, trên đỉnh tam giác là đồng chí chính trị viên, chồng tôi và một đồng chí khác nằm phía dưới, chồng tôi nằm bên tay phải” - bà Xơ nhớ lại.

Ngày đưa hài cốt chồng về quê, bà Xơ cũng cầu nguyện chồng, mong ông linh thiêng phù hộ cho đoàn đi được thuận lợi. Cuối cùng, bà đã đưa được chồng về quê nhà sau 29 năm xa cách.

×