Cửa khẩu Móng Cái tạm ngừng thông quan, xuất khẩu tinh bột sắn biên mậu của Việt Nam còn khó

Giá sắn củ tươi nội địa giảm thấp...

Trong 10 ngày giữa tháng 9/2022, giá sắn củ tươi tại khu vực miền Trung, Tây Nguyên và Tây Ninh giảm nhẹ. Giá tinh bột sắn xuất khẩu cũng được điều chỉnh giảm thêm 10-15 USD/tấn. Giá tinh bột sắn thành phẩm tại Tây Ninh có xu hướng giảm do nguồn cung nguyên liệu về nhà máy có xu hướng tăng. Sắn lát vụ mới tại Sơn La bắt đầu được đưa ra thị trường, nhưng lượng bán ra ít. 

Lối mở cầu phao Km3+4 Hải Yên (Móng Cái) vẫn tạm ngưng thông quan đối với mặt hàng tinh bột sắn, lượng xuất khẩu tinh bột sắn qua cửa khẩu Tân Thanh vẫn khá tốt.

Tháng 8/2022, xuất khẩu tinh bột sắn cả nước ước đạt khoảng 185,5 nghìn tấn, tăng 15% so với tháng trước và tăng 18% so với cùng kỳ năm 2021. Tuy nhiên lượng xuất khẩu biên mậu đạt thấp do cửa khẩu Móng Cái tạm ngừng thông quan mặt hàng tinh bột sắn kể từ ngày 22/8/2022. 

Theo thống kê từ số liệu của Tổng cục Hải quan, trong 7 tháng đầu năm 2022, Việt Nam xuất khẩu được 1,35 triệu tấn tinh bột sắn, trị giá 675,93 triệu USD, tăng 21,5% về lượng và tăng 30,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021, chủ yếu được xuất khẩu sang Trung Quốc, thị trường Đài Loan, Philippines, Hàn Quốc và Indonesia. Trong đó, Trung Quốc vẫn là thị trường tiêu thụ tinh bột sắn lớn nhất của Việt Nam, chiếm 94,55% tổng lượng tinh bột sắn xuất khẩu của cả nước với 1,28 triệu tấn, trị giá 635,67 triệu USD, tăng 20,6% về lượng và tăng 29,1% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. 

Trong 7 tháng đầu năm 2022, Việt Nam cũng xuất khẩu được 585,12 nghìn tấn sắn lát khô, trị giá 170,32 triệu USD, giảm 11% về lượng, nhưng tăng 0,8% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Sắn lát khô được xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc, Malaysia và Papua New Guinea. Trong đó, Trung Quốc vẫn là thị trường tiêu thụ sắn lát khô lớn nhất của Việt Nam, chiếm 90,72% tổng lượng sắn lát khô xuất khẩu của cả nước với 494,72 nghìn tấn, trị giá 138,98 triệu USD, giảm 17,1% về lượng và giảm 6,6% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.

Trong khi đó, tại Thái Lan-đối thủ cạnh tranh chủ yếu của sắn và các sản phẩm sắn của Việt Nam: Trong 10 ngày giữa tháng 9/2022, giá sắn nguyên liệu, tinh bột sắn nội địa, sắn lát và tinh bột sắn xuất khẩu của Thái Lan đều được giữ ổn định so với 10 ngày trước đó. 

Hiệp hội tinh bột sắn Thái Lan thông báo giữ giá sàn xuất khẩu tinh bột sắn ở mức 510 USD/tấn, ổn định so với 10 ngày trước đó; giá thu mua tinh bột sắn nội địa cũng được giữ ở mức 17,1 Baht/kg, ổn định so với 10 ngày trước đó. 

Trong khi đó, Hiệp hội Hiệp hội thương mại khoai mỳ Thái Lan thông báo giữ giá sàn xuất khẩu sắn lát ở mức 270 280 USD/ tấn FOB-Bangkok, ổn định so với 10 ngày trước đó; giá sắn nguyên liệu cũng được giữ ở mức 2,80-3,40 Baht/kg, ổn định so với 10 ngày trước đó. 

Theo số liệu thống kê của Cơ quan Hải quan Thái Lan, 7 tháng đầu năm 2022, Thái Lan xuất khẩu được gần 4,25 triệu tấn sắn lát (HS 07141011), trị giá 35,96 tỷ Baht (tương đương 990,28 triệu USD), tăng 26,8% về lượng và tăng 41,7% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Sắn lát của Thái Lan được xuất khẩu sang các thị trường: Trung Quốc, Hàn Quốc, Hà Lan và thị trường Ma Cao. Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm tới 99,5% tổng lượng sắn lát xuất khẩu của Thái Lan, với hơn 4,23 triệu tấn, trị giá 35,77 tỷ Baht (tương đương 985,13 triệu USD), tăng 26,2% về lượng và tăng 41% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. (Tỷ giá 1 Baht = 0,02754 USD). 

Trong 7 tháng đầu năm 2022, Thái Lan xuất khẩu được 2,08 triệu tấn tinh bột sắn (HS 11081400), trị giá 34,15 tỷ Baht (tương đương 940,46 triệu USD), tăng 2,9% về lượng và tăng 21,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Trong đó, xuất khẩu tinh bột sắn sang Trung Quốc chiếm 58,2% tổng lượng tinh bột sắn xuất khẩu của Thái Lan, với 1,21 triệu tấn, trị giá 19,43 tỷ Baht (tương đương 535,32 triệu USD), giảm 16% về lượng và giảm 1,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021; tiếp đến là xuất khẩu sang Indonesia chiếm 11,7%, với 242,89 nghìn tấn, tăng 601,1% và xuất khẩu sang thị trường Đài Loan chiếm 8,2%, với 170,93 nghìn tấn, tăng 6,3% so với cùng kỳ năm 2021. 

Cơ cấu thị trường xuất khẩu tinh bột sắn của Thái Lan trong 7 tháng đầu năm 2022 có sự thay đổi khi tỷ trọng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc và Nhật Bản giảm, trong khi tỷ trọng xuất khẩu sang thị trường Indonesia, Đài Loan, Malaysia và Hoa Kỳ lại tăng.

Xuất khẩu sắn và sản phẩm sắn còn tiếp tục gặp khó

Dự báo xuất khẩu tinh bột sắn của Việt Nam trong những tháng cuối năm tiếp tục gặp khó, không chỉ ở thị trường Trung Quốc mà cả ở thị trường lớn thứ 2 là Hàn Quốc. Không chỉ ở Trung Quốc, thị phần sắn và tinh bột sắn của Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hàn Quốc liên tục giảm từ đầu năm tới nay do bị cạnh tranh mạnh bởi sản phẩm cùng loại từ Thái Lan.

Theo số liệu thống kê của Cơ quan Hải quan Hàn Quốc, trong 7 tháng đầu năm 2022, Hàn Quốc nhập khẩu 159,76 nghìn tấn sắn (HS 071410), trị giá 50,97 triệu USD, tăng 34,2% về lượng và tăng 48,8% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Thái Lan, Việt Nam và Philippines là ba thị trường cung cấp sắn cho Hàn Quốc trong 7 tháng đầu năm 2022. 

Trong 7 tháng đầu năm 2022, Việt Nam là thị trường lớn thứ 2 cung cấp sắn cho Hàn Quốc, với 65,13 nghìn, trị giá 26,96 triệu USD, tăng 11,4% về lượng và tăng 25,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Thị phần sắn của Việt Nam chiếm 40,8% trong tổng lượng sắn nhập khẩu của Hàn Quốc, giảm so với mức 49,1% của 7 tháng đầu năm 2021. Trong khi đó, thị phần sắn của Thái Lan chiếm 59,2% tổng lượng sắn của Hàn Quốc, tăng mạnh so với mức 50,9% của cùng kỳ năm 2021. 

Về tinh bột sắn: Theo số liệu thống kê của Cơ quan Hải quan Hàn Quốc, 7 tháng đầu năm 2022, Hàn Quốc nhập khẩu 19,84 nghìn tấn tinh bột sắn (HS 110814), trị giá 10,88 triệu USD, tăng 180,6% về lượng và tăng 208,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Thái Lan, Việt Nam và Indonesia là ba thị trường cung cấp tinh bột sắn cho thị trường Hàn Quốc trong 7 tháng đầu năm 2022. 

Trong đó, Việt Nam là thị trường lớn thứ 2 cung cấp tinh bột sắn cho thị trường Hàn Quốc trong 7 tháng đầu năm 2022, với 2,13 nghìn tấn, trị giá 1,23 triệu USD, tăng 13,2% về lượng và tăng 25% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Trong 7 tháng đầu năm 2022, thị phần tinh bột sắn của Việt Nam chiếm 10,7% trong tổng lượng tinh bột sắn nhập khẩu của thị trường Hàn Quốc, giảm mạnh so với 26,6% của cùng kỳ năm 2021. Trong khi đó, thị phần tinh bột sắn của Thái Lan chiếm tới 89,3% tổng lượng tinh bột sắn của Hàn Quốc, tăng mạnh so với mức 73,3% của cùng kỳ năm 2021.

Để tăng cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm sắn, các chuyên gia cho rằng, các nhà máy chế biến sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam cần đổi mới công nghệ chế biến để phát triển một cách đa dạng các sản phẩm sắn; tăng cường mở rộng thêm vùng nguyên liệu; giải quyết triệt để vần đề xử lý chất thải trong chế biến sắn, đảm bảo an toàn môi trường.

Để phát triển giá trị của sắn, các địa phương cần nghiên cứu tạo cơ chế để tăng cường liên kết giữa vùng sản xuất và nhà máy chế biến, tổ chức lại sản xuất, tập trung phát triển hợp tác xã tại các vùng sản xuất sắn; đầu tư xây dựng nhà máy phải gắn với xây dựng vùng nguyên liệu.

Thực tế hiện nay, nhu cầu đối với sản phẩm sắn của Trung Quốc vẫn rất cao. Trung Quốc tăng nhập sắn về để làm thức ăn chăn nuôi thay thế cho các nguyên liệu khác đang tăng cao.

Để đẩy mạnh xuất khẩu sắn và các sản phẩm sắn sang Trung Quốc, các doanh nghiệp Việt Nam không có cách nào khác là nâng cao năng lực cạnh tranh. Thực tế, Trung Quốc hay thay đổi về chính sách xuất nhập khẩu (cấm biên, đóng/mở nhiều cửa khẩu, danh sách xuất khẩu, thay đổi quy định nhãn mác bao bì, hạn chế số lượng xe qua cửa khẩu, thời gian mở cửa khẩu ít…) gây ảnh hưởng không nhỏ tới doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam trong đó có ngành sắn.

Thực tế, dù là ngành hàng xuất khẩu thu về cả tỷ USD mỗi năm, song ngành sắn cũng còn không ít hạn chế, tồn tại gây ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững. Để tiêu thụ sắn và sản phẩm từ sắn của Việt Nam cần nhiều khâu trung gian, chi phí logistics cao nên phải cạnh tranh gay gắt về thị trường xuất khẩu với các nước Thái Lan, Campuchia, Lào…

Thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 95,8% tổng lượng tinh bột sắn xuất khẩu của cả nước đều phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc, điều này dẫn đến thiếu bền vững và bị động. Dự báo năm 2022, Trung Quốc sẽ có nhu cầu nhập khẩu lớn hơn nữa và sẽ nhập khẩu nhiều hơn sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam do điều kiện địa lý thuận lợi. Tuy nhiên, rủi ro cho người nông dân ở chỗ xuất khẩu sắn và các sản phẩm từ sắn sang Trung Quốc không chỉ khó khăn do chính sách "Zero Covid" mà sắp tới sẽ gặp nhiều khó khăn vì hàng loạt quy định, tiêu chuẩn mới được Cục Hải quan Trung Quốc ban hành và áp dụng từ năm 2022.