Danh họa Tô Ngọc Vân “đối thoại” với 7 hậu bối của trường Mỹ thuật Đông Dương

Cuộc "đối thoại giả tưởng" giữa Tô Ngọc Vân và hậu bối

Triển lãm "Hình vang vọng ý" giới thiệu 71 tác phẩm ký họa của cố danh họa Tô Ngọc Vân - một lát cắt trong gia tài đồ sộ của ông, đồng thời đối thoại với 7 nghệ sỹ đương thời bao gồm: Kim Bạch, Đặng Xuân Hòa, Phan Cẩm Thượng, Duy Hoà, Triệu Phương, Lê Thúy và Xuân Lam - đại diện cho các lứa hậu bối của trường Mỹ thuật Đông Dương (1924-1945) nhân cột mốc 100 năm thành lập trường.

Triển lãm mở cửa miễn phí cho công chúng đến chiêm ngưỡng từ ngày 19/10 đến 2/11 tại 67 Tô Hiến Thành (Hà Nội).

Danh họa Tô Ngọc Vân (1906–1954) là một tượng đài lớn, vừa là họa sỹ, nhà tư tưởng và nhà giáo dục với di sản có sức ảnh hưởng sâu rộng trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Ông tốt nghiệp đầu bảng khóa II (1926–1931) trường Mỹ thuật Đông Dương, trở thành một tên tuổi được đánh giá cao với kỹ thuật vững chắc và ý niệm sắc sảo, khai thác tính đương thời của thị dân Hà Nội.

Tua nhanh tới sau Đổi mới, làn sóng hội nhập và toàn cầu hóa đã đẩy “tính đương thời” sang một kỷ nguyên mới. Nhiều thế hệ nghệ sĩ bắt đầu rời bỏ khung toan để đến với những hình thức nghệ thuật thị giác đa dạng và mới mẻ như nghệ thuật sắp đặt, trình diễn hay ảnh động.

“Nghệ thuật ý niệm” trở thành một khái niệm chính thống, bổ sung và thách thức lối thực hành và giảng dạy giá vẽ trường quy truyền thống. Một câu hỏi hiện sinh lớn được đặt ra: “Vậy, trong thời đại này, chỗ đứng nào dành cho chủ nghĩa hình thái của mỹ thuật hàn lâm? Ý niệm và hình họa có còn đi chung được với nhau nữa không? Tính đương thời của di sản Tô Ngọc Vân nói riêng và trường Mỹ thuật Đông Dương nói chung nên được nhìn nhận thế nào?”.

Triển lãm “Hình vang vọng ý” có thể được coi như một nỗ lực khiêm tốn từ đội ngũ giám tuyển để đi tìm lời giải, một bài luận dưới dạng thức một triển lãm.

“Chúng tôi muốn thử kiến thiết một cuộc “đối thoại giả tưởng” xuyên thế hệ giữa Tô Ngọc Vân và các họa sỹ đương thời ‒ đều là những thế hệ sau của trường Yết Kiêu, từ Kim Bạch (1938) đến Xuân Lam 1993) ‒ thông qua những lát cắt thực hành của họ.

Dù là sơn dầu, sơn mài, lụa, giấy hay đa chất liệu, những nghệ sĩ này đều có những điểm chung với (hoặc kế thừa từ) cách tiếp cận của Tô Ngọc Vân được hiện lộ rõ rệt từ những ký họa của ông. Những điểm chung này được liên kết lại trong 4 gian trưng bày trong triển lãm, với sự khẳng định mối quan hệ mật thiết giữa hình và ý trong mỹ thuật”, đại diện BTC cho biết.

Nghệ sĩ Kim Bạch từng du học tại Đại học Mỹ thuật quốc gia Kiev, Ukraina. Bà có gần bốn thập kỷ giảng dạy tại Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội (1967-1993) và từng nắm giữ vị trí Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Hội Mỹ thuật Việt Nam (1990-1999). Họa sĩ sáng tác bằng nhiều chất liệu, phong phú về đề tài. Bà được đánh giá là một trong những cây cọ hàng đầu của thể loại tranh chân dung ở Việt Nam.

Phan Cẩm Thượng (1957) là một nhà văn hóa và học giả có ảnh hưởng lớn tại Việt Nam trong suốt bốn thập kỷ sau Đổi mới. Bên cạnh thực hành hội họa, ông được biết đến rộng rãi qua các công trình nghiên cứu hàn lâm góp phần gìn giữ căn tính dân tộc, nổi bật như: “Đồ hoạ cổ Việt Nam” (2000), “Nghệ thuật ngày thường” (2008, 2018) và “Văn minh vật chất của người Việt” (2011).

Đặng Xuân Hòa (1959) là một trong những tên tuổi tiên phong hội họa Việt Nam từ thập niên 1990. Ông tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội năm 1983 và hiện là Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật hội họa Hội Mỹ thuật Việt Nam. Tác phẩm của ông đã xuất hiện tại nhiều triển lãm và sự kiện đấu giá quốc tế lớn như Sotheby’s, Christie’s, Bonhams và được trưng bày trong các bộ sưu tập tư nhân và các bảo tàng mỹ thuật quốc gia tại Việt Nam, Singapore và Malaysia.

Duy Hòa (1987), tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam năm 2014, là một trong những họa sỹ trẻ Việt Nam theo đuổi phong cách bán trừu tượng thông qua tranh phong cảnh và tĩnh vật với lựa chọn bố cục, hình khối, bảng màu và biểu tượng mang một ngôn ngữ mỹ thuật cá nhân đặc trưng. Họa sĩ tập trung vẽ về đề tài ven đô Hà Nội với địa điểm sáng tác quen thuộc là những khu canh tác hoa màu trải dài theo bãi bồi ven sông từ huyện Đan Phượng tới cuối đê Song Phương.

Triệu Phương (1987) hiện đang là một họa sĩ hoạt động tại Hà Nội. Cô tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam vào năm 2015. Năm 2019, cô tiếp tục trau dồi kỹ năng thông qua việc nghiên cứu làm phim thử nghiệm tại Hanoi DocLab. Triển lãm cá nhân đáng chú ý của Triệu Phương là "Đến đây, ngồi xuống (Annam Gallery, TP. Hồ Chí Minh, 2023). Cô cũng tích cực tham gia các triển lãm nhóm như sự kiện của Work Room Four (2016) và triển lãm "Nghịch" của Câu lạc bộ Họa sĩ Trẻ (2021).

Lê Thúy (1988) là một nghệ sĩ đang sinh sống và làm việc tại Hội An. Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam vào năm 2013, thực hành nghệ thuật của Lê Thúy đi sâu khám phá nỗi thống khổ của những người tuyệt vọng, bị chà đạp và bị lãng quên, thường phản ánh cuộc đấu tranh sinh tồn tuyệt vọng trong hành vi và cội rễ của một cộng đồng.

Các dự án quốc tế nổi bật của cô bao gồm: triển lãm Tam niên Nghệ thuật Châu Á Thái Bình Dương lần thứ 11 (QAGOMA, 2024) và đạt giải tại Giải thưởng Nghệ thuật Châu Á Sovereign (The Sovereign Asian Art Prize - Hong Kong, 2022). Một số triển lãm cá nhân đáng chú ý: “Hoang tàn” (A2Z Art Gallery, Paris, 2024) và “Sự im lặng chói tai” (Vin Gallery, TP.HCM, 2020).

Nguyễn Xuân Lam (1993) là một họa sĩ lấy cảm hứng từ tranh dân gian, dữ liệu cổ, văn hóa đại chúng và lịch sử nghệ thuật. Tốt nghiệp bằng Cử nhân Hội họa tại Đại học Mỹ thuật Việt Nam và Thạc sĩ Hội họa tại Rhode Island School of Design (RISD) với học bổng Fulbright của Chính phủ Hoa Kỳ.

Anh được biết đến nhiều nhất qua việc hồi sinh những bức tranh dân gian Việt Nam bị quên lãng bằng cách kết hợp đặc trưng giữa hội họa với đồ họa kỹ thuật số. Thực hành nghệ thuật của Xuân Lam là sự kết hợp của một nhà khảo cổ học và một DJ – anh xem xét, bóc tách và biến đổi những tư liệu từ quá khứ để dựng lên những tiềm năng mới cho tương lai.

×