Dấu ấn "bứt phá" của kinh tế Việt Nam

Không gì minh chứng rõ nét cho sự thay đổi ngoạn mục của kinh tế Việt Nam hơn những số liệu vĩ mô ấn tượng. Đó là kết quả của một quá trình đổi mới, cải cách bền bỉ, bắt đầu từ năm 1986, chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và chủ động hội nhập quốc tế.

Nếu năm 1975, GDP bình quân đầu người chỉ ở mức tượng trưng 80 USD, thì đến năm 2008, Việt Nam đã vượt qua ngưỡng nước nghèo, trở thành quốc gia có thu nhập trung bình thấp với GDP bình quân đầu người trên 1.000 USD.

Đến năm 2024, con số này đã đạt 4.700USD, gấp 58 lần sau 50 năm, được coi là ra khỏi nhóm có thu nhập trung bình thấp, chuyển sang nhóm nước có thu nhập trung bình cao.

Từ một nền kinh tế quy mô nhỏ, tăng trưởng âm hoặc rất thấp trước đổi mới, GDP Việt Nam đã bứt phá mạnh mẽ, đạt 470 tỷ USD vào năm 2024 và hướng tới mục tiêu quy mô nền kinh tế đạt trên 500 tỷ USD vào năm 2025.

Tổng quy mô GDP của Việt Nam đứng thứ 4/11 Đông Nam Á, thứ 14/40 châu Á, thứ 33 trên thế giới trong các nước và vùng lãnh thổ có số liệu so sánh.

Kết quả tăng trưởng GDP từ gần 500.000 USD năm 1976 lên đến hơn 470 tỷ USD năm 2024 là thành quả rõ nét của đất nước sau 50 năm.

Dù đối mặt với những khó khăn toàn cầu, Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng ấn tượng, dẫn đầu khu vực ASEAN-6 trong năm 2024.

Thu nhập bình quân đầu người tăng trưởng kéo theo sự cải thiện rõ rệt về chất lượng cuộc sống. Tỷ lệ nghèo đói đã giảm mạnh từ hơn 70% xuống dưới 3%. Hàng chục triệu người đã gia nhập tầng lớp trung lưu, tạo động lực lớn cho tiêu dùng và sự phát triển xã hội. Hệ thống giáo dục và y tế được mở rộng và nâng cao chất lượng.

Về cơ cấu kinh tế, từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, Việt Nam đã có sự chuyển dịch mạnh mẽ sang công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Tỷ trọng của nông, lâm nghiệp - thủy sản giảm (hiện chỉ còn dưới 12%), của công nghiệp - xây dựng tăng và dịch vụ vươn lên dẫn đầu.

Cơ cấu thành phần kinh tế của khu vực nhà nước giảm, của khu vực ngoài nhà nước tăng, của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng khi so với tổng GDP, tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội, tổng số lao động đang làm việc,… góp phần gia tăng tính thị trường của nền kinh tế Việt Nam.

Từ một quốc gia bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã chủ động hội nhập sâu rộng. Các dấu mốc quan trọng: Gia nhập ASEAN (1995), APEC (1998), WTO (2007). Đặc biệt, Việt Nam đã ký kết và thực thi 17 Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), bao gồm các FTA thế hệ mới với tiêu chuẩn cao, mở ra không gian thị trường rộng lớn và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại và đầu tư.

Từ con số 0, Việt Nam đã trở thành điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI. Riêng năm 2024, vốn FDI thực hiện ước đạt kỷ lục 25 tỷ USD, cho thấy sức hút mạnh mẽ của môi trường đầu tư Việt Nam. Dòng vốn này không chỉ nâng cao vị thế kinh tế, đưa Việt Nam vào top 35 nền kinh tế lớn nhất thế giới mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển công nghệ và tạo việc làm. Việt Nam đã chuyển đổi từ việc thu hút FDI bằng mọi giá sang chọn lọc các dự án chất lượng cao, thân thiện với môi trường và mang lại giá trị gia tăng cao.

Kết nối thương mại mạnh mẽ đã giúp kim ngạch thương mại tăng trưởng vượt bậc, kỷ lục gần 800 tỷ USD năm 2024, đưa Việt Nam vào nhóm 20 quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới.

Không chỉ dừng lại ở gia công, Việt Nam đang dần trở thành trung tâm xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao và dịch vụ số, khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Song song với đó, cả nước hoàn thiện khối lượng công việc rất lớn về hạ tầng, đặc biệt hạ tầng giao thông với hàng loạt tuyến cao tốc, đã làm thay đổi bộ mặt, tạo động lực lớn cho sự phát triển của đất nước. Chỉ tính trong nhiệm kỳ này, Quốc hội quyết hơn 10 dự án, công trình quan trọng, trọng điểm quốc gia; quyết định một loạt nghị quyết thí điểm cơ chế đặc thù.

50 năm sau non sông thu về một, Việt Nam đã có bốn chuyển biến căn bản, ai cũng phải thừa nhận. Về thu nhập: Từ nước cực nghèo trở thành nước đang phát triển, thu nhập trung bình cao với tầng lớp trung lưu phát triển. Về cơ cấu kinh tế: Chuyển dịch mạnh mẽ từ nền nông nghiệp thuần túy sang cơ cấu đa dạng, trong đó công nghiệp và dịch vụ chiếm hơn 85%. Về hội nhập: Từ một đất nước khép kín trở thành một trong những nền kinh tế mở cửa nhất xét về thương mại/GDP, FDI,... Về thể chế: Quan trọng nhất, chuyển đổi từ kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường hội nhập, cùng với sự ra đời, phát triển của khu vực kinh tế tư nhân (gần 1 triệu doanh nghiệp và hàng triệu hộ kinh doanh), song hành cùng khu vực Nhà nước và FDI.

Tuy nhiên, con đường phát triển chưa bao giờ bằng phẳng. Hành trình phát triển 50 năm qua, kinh tế Việt Nam đã không ít lần đối mặt với những cơn sóng dữ – từ khủng hoảng nội tại trong thời kỳ bao cấp, cú sốc châu Á, khủng hoảng tài chính toàn cầu cho tới đại dịch Covid-19.

Chính trong những thời khắc khó khăn đó, Việt Nam lại tìm ra những chìa khóa cải cách, mở đường cho những bước chuyển mình mạnh mẽ sau này. Bản lĩnh, sự linh hoạt và khả năng chống chịu của Việt Nam cũng được tôi luyện và khẳng định.

TS Võ Trí Thành nhấn mạnh, dấu ấn mạnh mẽ nhất và đặc biệt nhất của Việt Nam đó là, khi chúng ta thấy khi chúng ta nhận thấy các yếu tố không còn đúng, không giải quyết được vấn đề phát triển và khó khăn, chúng ta dám gỡ bỏ “chiếc áo” kế hoạch hóa và chuyển sang nền kinh tế định hướng thị trường hiện đại, hội nhập.

Điều thứ hai quan trọng hơn nữa là công cuộc đổi mới, cải cách, mở cửa là một quá trình bền bỉ, liên tục, chứ không dừng lại. Dù có những bước gặp trở ngại, nhưng công cuộc đổi mới, cải cách của Việt Nam vẫn tiếp tục.

“Tôi thường nói rằng không ai có thể ngăn cản được sự tiếp tục của công cuộc đổi mới, cải cách của Việt Nam; cùng với những nền tảng đã xây dựng tạo ra sự phát triển cho đất nước, cho dân tộc”, ông Thành nhấn mạnh.

Ông cũng chỉ ra rằng, cải cách chỉ có thể khởi đầu từ một tư duy đúng. Ngay cả trong những bước đi đầu tiên còn thô sơ, việc định hướng tư duy đúng đắn đã giúp Việt Nam vượt qua nhiều cuộc khủng hoảng, cả nội tại lẫn toàn cầu, để có được “cơ đồ” như ngày hôm nay.

Ngay như trong đại dịch Covid-19 vừa qua – “cú số” chưa từng có tiền lệ, đòi hỏi một phản ứng đặc biệt. Chìa khóa thành công là sự linh hoạt trong chiến lược (từ "Zero Covid" sang "thích ứng an toàn"), các gói hỗ trợ kịp thời, ngoại giao vaccine hiệu quả và quyết tâm mở cửa phục hồi kinh tế, cùng sự đồng lòng của toàn xã hội. Giờ đây, mỗi khi nhắc đến, cả thế giới đều thể hiện sự khâm phục đối với Việt Nam. Bởi chúng ta trong giai đoạn khó khăn ấy được nhiều nước và tổ chức thế giới ví như "ngôi sao sáng", "hình mẫu" trong phòng chống đại dịch và phát triển kinh tế.

Dự báo của nhiều tổ chức quốc tế nhận định, nếu duy trì được đà tăng trưởng như 3 thập niên vừa qua thì đến năm 2045 - kỷ niệm 100 năm thành lập nước, GDP của Việt Nam ước đạt khoảng 2.500 tỷ USD, GDP/người đạt khoảng 18.000 USD.

Việt Nam trước ngưỡng cửa mới

Bước vào giai đoạn phát triển mới, với tầm nhìn đến năm 2030 và khát vọng trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam đang đối mặt đồng thời với cả cơ hội lẫn thách thức đến từ kỷ nguyên số, chuyển đổi sang kinh tế xanh, áp lực cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, cùng với những bất ổn từ các cuộc chiến thương mại leo thang.

Trong bối cảnh đó, TS. Võ Trí Thành nhấn mạnh: "Cải cách – và phải cải cách hơn nữa; đổi mới – và cần đổi mới sâu sắc hơn nữa; tất cả phải được thực hiện một cách quyết liệt, nhưng đồng thời bài bản, khoa học và sáng tạo" để không bị lỡ nhịp phát triển.

Các chuyên gia cũng cho rằng, để chuẩn bị tốt nhất cho hành trang bước vào kỷ nguyên mới, Việt Nam còn rất nhiều việc phải làm. Dù đã đạt được những thành tựu phát triển to lớn và đặc biệt, nhưng đến nay, chúng ta vẫn chưa thoát khỏi "bẫy thu nhập trung bình".

Tại tọa đàm “50 năm thống nhất – Khát vọng vươn mình”, nguyên Phó trưởng Ban kinh tế Phạm Chánh Trực khẳng định: Việt Nam cần nhanh chóng vượt qua bẫy thu nhập trung bình, hướng tới mục tiêu tăng trưởng GDP khoảng 8% và duy trì tốc độ hai con số trong các năm tiếp theo. Đây là thách thức lớn, đặc biệt khi TP.HCM – đầu tàu kinh tế của cả nước – chưa thực sự đủ mạnh để kéo tốc độ tăng trưởng chung lên mức như kỳ vọng.

Ông cũng chỉ ra rằng, sau hơn 40 năm đổi mới, chúng ta vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Trong nông nghiệp, sản xuất vẫn chủ yếu nhỏ lẻ, manh mún, dựa vào hộ gia đình. Nông nghiệp hiện đại vẫn là mục tiêu chứ chưa thành hiện thực. Số lượng hợp tác xã còn ít và chưa đủ mạnh. Bên cạnh đó, nền công nghiệp còn phụ thuộc vào doanh nghiệp FDI, trong khi doanh nghiệp nội địa làm chủ công nghệ cao, công nghiệp 4.0 vẫn rất hạn chế.

“Mục tiêu Đại hội XIII đặt ra là đến năm 2045, Việt Nam trở thành quốc gia công nghiệp phát triển, thu nhập cao – khoảng 20.000 USD/người. Đó là thách thức rất lớn. Nhưng nếu không đạt được, nguy cơ tụt hậu là hiện hữu”, ông Trực nhận diện.

TS. Nguyễn Hữu Nguyên, hội viên Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhấn mạnh rằng, trước khi bước vào một giai đoạn phát triển mới, từ nay đến Đại hội XIV, Việt Nam cần tính toán rõ ràng từng bước đi – bước nào đi trước, bước nào dài, lực bật ra sao. Tất cả đều phụ thuộc vào hai yếu tố then chốt: phải “tinh” thì mới “gọn”, và “gọn” rồi mới “mạnh”.

Ông kỳ vọng cuộc “cách mạng lớn” về tinh gọn bộ máy và sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ tạo ra một khối thống nhất có tính tương thích cao, vận hành hiệu quả hơn. Càng tương thích, công suất vận hành càng lớn.

Bày tỏ lạc quan, Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An, cho rằng nếu Việt Nam tổ chức thành công cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại đơn vị hành chính, đồng thời tạo được chuyển biến thực chất trong việc lấy khoa học – công nghệ làm nền tảng và động lực phát triển, thì mục tiêu đến năm 2045 là hoàn toàn khả thi.

Không chỉ vậy, Việt Nam còn đang hướng tới một chiến lược lớn về phát triển kinh tế tư nhân, coi đây là trụ cột tăng trưởng trong tương lai. Ông Trịnh Xuân An nhấn mạnh: "Chúng ta không còn con đường nào khác ngoài việc phải vươn lên phát triển, nếu không muốn bị tụt hậu và bỏ lại phía sau".

Ông Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao cho rằng: Điều quan trọng nhất khi bước vào một kỷ nguyên phát triển mới là phải có tư duy mới và tầm nhìn mới. Làm đối ngoại, phải tranh thủ được các nguồn lực bên ngoài - từ vốn, công nghệ, tri thức, đến cả các tư vấn chính sách. Đặc biệt là phải bắt đúng nhịp độ phát triển kinh tế và khoa học công nghệ của đất nước.

Trước mắt, theo ông Vinh, có thể xem “bộ tứ chính sách” là hành trang quan trọng cho ngành đối ngoại:
Nghị quyết 18: Về sắp xếp bộ máy
Nghị quyết 57: Về phát triển khoa học công nghệ
Nghị quyết 59: Về hội nhập quốc tế
Và sắp tới là nghị quyết thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân

Hành trình phía trước còn nhiều thách thức nhưng với quyết tâm của hệ thống chính trị và sự vào cuộc của toàn dân, Việt Nam đang tiến những bước vững chắc vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

×