Dự án điện hạt nhân: Thầy trò các trường đại học mong được cống hiến

Dự án điện hạt nhân: Việt Nam cần 3.900 nhân lực cho 2 nhà máy

Bộ Chính trị đã chính thức ban hành Nghị quyết 70 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, Nghị quyết có điểm nhấn là yêu cầu khẩn trương triển khai các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 với các đối tác phù hợp, bảo đảm lợi ích cao nhất của Việt Nam. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam đảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia; cung cấp năng lượng đầy đủ, ổn định, chất lượng cao, giảm phát thải cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, nâng cao đời sống người dân, bảo vệ môi trường sinh thái.

Đối với Việt Nam, điện hạt nhân không chỉ là một lựa chọn mà là một yêu cầu khách quan, cấp thiết để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, thực hiện cam kết trung hòa carbon và tạo động lực bứt phá cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước.

Trong buổi làm việc tại Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Bộ Khoa học - Công nghệ, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, đối với Việt Nam, điện hạt nhân không chỉ là một lựa chọn mà là một yêu cầu khách quan, cấp thiết để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, thực hiện cam kết trung hòa carbon và tạo động lực bứt phá cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước.

Để làm được điều đó, một trong những nhân tố quan trọng chính là nguồn nhân lực. Tổng Bí thư cho biết, cần phải phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chuẩn mực kỹ thuật, đảm bảo kế thừa và phát triển cho đội ngũ chuyên gia đầu ngành, thu hút chuyên gia trong nước và nước ngoài. Cùng đó, nghiên cứu cơ chế, chính sách đặc thù về lương, phụ cấp đối với những người trực tiếp làm công tác năng lượng nguyên tử, an toàn bức xạ hạt nhân. Tập trung nghiên cứu, tiếp cận, từng bước làm chủ và nội địa hóa công nghệ mới, công nghệ chiến lược; tăng cường hợp tác quốc tế…

Ngay sau khi có quyết định triển khai dự án điện hạt nhân, Bộ GDĐT đã trình Thủ tướng Chính phủ Đề án đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân đến năm 2035 và hiện đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 1020/QĐ-TTg.

Riêng trong khoảng thời gian từ 2005-2020, Việt Nam đã đào tạo tổng cộng khoảng 400 cán bộ điện hạt nhân mới. Trong đó, gần 100 người từng được Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam cử đi học thạc sĩ, tiến sĩ ở nước ngoài thông qua xin học bổng, sang Liên bang Nga, Nhật, Hàn Quốc, châu Âu và Mỹ...

TS Vũ Thanh Bình, Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin, Bộ GDĐT chia sẻ: "Dự kiến nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 cần khoảng 1.920 người, trong đó trình độ đại học (kỹ sư, cử nhân) là 1.020 người, trình độ cao đẳng là 900 người; đào tạo mới ở nước ngoài là 320 người. Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 cần khoảng 1.980 người, trong đó trình độ đại học và sau đại học là 1.050 người, trình độ cao đẳng là 930 người; đào tạo mới ở nước ngoài là 350 người.

Với đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực trong nước và nước ngoài đáp ứng nhu cầu phục vụ nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2, Bộ GDĐT ưu tiên lựa chọn sinh viên đã tốt nghiệp cùng nhóm ngành để cử đi đào tạo, bồi dưỡng chuyên ngành điện hạt nhân có cam kết về phục vụ 2 nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 theo từng giai đoạn. Cụ thể lựa chọn, cử sinh viên đang học năm thứ nhất, thứ hai tại các cơ sở đào tạo trong nước đi học tại nước ngoài có cam kết về phục vụ một trong 2 nhà máy điện hạt nhân.

Cùng với đó, Bộ GDĐT lựa chọn 11 cơ sở đào tạo trong nước tham gia đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2. Trong đó, 8 cơ sở giáo dục đại học triển khai chương trình đào tạo và bắt đầu tuyển sinh ngay trong năm 2025. "Các trường đã tuyển được gần 320 kỹ sư và cử nhân thuộc các chuyên ngành liên quan”, TS. Vũ Thanh Bình cho hay.

Danh sách 11 cơ sở đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân đến năm 2035 gồm:

Các trường sẵn sàng nguồn lực cho dự án điện hạt nhân

Dự án điện hạt nhân tái khởi động trở lại sau 8 năm tạm dừng, các trường đại học bày tỏ vui mừng.

Trao đổi với PV Dân Việt, PGS.TS. Nguyễn Văn Thái, Phó Trưởng Khoa Vật lý kỹ thuật, Đại học Bách khoa Hà Nội thông tin: "Tôi ủng hộ dự án điện hạt nhân tại Việt Nam bởi nó có nhiều ưu điểm nổi trội như nguồn điện sạch, có công suất lớn, ổn định, giá cạnh tranh và là xu hướng phát triển ở các nước tiên tiến. Hiện Bộ GDĐT đang trình chính sách ưu đãi cho người làm và học trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Bộ cũng yêu cầu các Trường đề xuất kế hoạch đào tạo, đầu tư cơ sở hạ tầng".

PGS Nguyễn Văn Thái tâm sự thêm: "Bản thân tôi là người được đào tạo Kỹ thuật Hệ thống Hạt nhân và từng tham gia đào tạo nguồn nhân lực cho dự án điện hạt nhân từ năm 2008 của Đại học Bách khoa Hà Nội, việc triển khai dự án điện hạt nhân là đúng đắn trước nhu cầu lớn về nguồn điện trong tương lai và đảm bảo cùng cộng đồng quốc tế về mục tiêu Net Zero vào năm 2050".

Với vai trò là đơn vị đào tạo nhân lực cho dự án điện hạt nhân, theo PGS Nguyễn Văn Thái, các chương trình đào tạo nguồn nhân lực (được hỗ trợ từ các nước như Nga, Nhật Bản), cơ sở vật chất, đội ngũ chuyên gia… hoàn toàn có thể đáp ứng được ngay.

Đại học Bách khoa Hà Nội đào tạo sinh viên trong lĩnh vực Kỹ thuật Hạt nhân (hiện thuộc khoa Vật lý kỹ thuật) từ năm 1970. Trong đề án đào tạo nguồn nhân lực do Bộ GDĐT xây dựng trước đây, nhà trường được giao kế hoạch tuyển sinh hơn 100 chỉ tiêu mỗi năm. Trong 8 năm qua, nhà trường vẫn duy trì tuyển sinh khoảng 30 - 40 sinh viên mỗi năm với định hướng nghề nghiệp trong các lĩnh vực ứng dụng thực tiễn như công nghiệp, y tế. Chương trình đào tạo Kỹ thuật Hạt nhân vẫn duy trì mô đun năng lượng hạt nhân thu gọn và sắp tới sẽ mở rộng đáp ứng nhu cầu nhân lực của nhà máy điện hạt nhân.

Ngoài ra, điện hạt nhân là lĩnh vực kỹ thuật đa ngành, Đại học Bách Khoa Hà Nội có lợi thế lớn khi có nhiều đơn vị đào tạo nhiều ngành kỹ thuật liên quan trực tiếp đến công nghệ nhà máy điện hạt nhân như cơ khí, vật liệu, nhiệt, điện, điều khiển tự động, hóa học... Nhà trường còn có 3 đối tác lớn từ Nhật Bản là Hitachi, Toshiba, Mitsubishi thông qua công ty JINED và vẫn luôn đồng hành cung cấp đội ngũ chuyên gia, tài liệu, học bổng từ năm 2006 đến nay.

Chung quan điểm, TS. Nguyễn Thế Nghĩa, Trưởng bộ môn Vật lý hạt nhân, khoa Vật lý, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, bày tỏ: "Xu hướng của thế giới là chuyển sang điện sạch, trong đó có điện hạt nhân. Điện than thì khó khăn do các sản phẩm sản xuất ra mà sử dụng điện than sẽ bị đánh thuế cao khi xuất khẩu nên khó cạnh tranh. Thủy điện đã hết khả năng. Điện gió, điện mặt trời dù tiềm năng nhưng phụ thuộc thời tiết và chúng ta chưa làm chủ được công nghệ lưu trữ năng lượng với giá thành thấp. Chỉ có điện hạt nhân mới cung cấp nguồn điện nền ổn định, bền vững. Đây là nguồn điện sạch, công suất lớn, hoạt động cả ngày đêm, không phụ thuộc thời tiết và không phát thải CO2 gây ô nhiễm môi trường. Với nhà máy điện hạt nhân thì 50 năm sau mới phải lo thay thế nhiên liệu".

Cũng theo TS Nghĩa, có thể dư luận lo ngại việc ô nhiễm phóng xạ khi chứng kiến 2 vụ lớn là sự cố nổ nhà máy điện hạt nhân Chernobyl ở Ukraine (trước đây thuộc Liên Xô) năm 1986, hay sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima của Nhật Bản vào năm 2011. Tuy nhiên các sự cố này xảy ra là vì đó là thế hệ lò phản ứng công nghệ cũ. Hiện nay, xây dựng nhà máy điện hạt nhân với những cải tiến của thế hệ lò mới rất an toàn, với nhiều hệ thống bảo vệ nên gần như không thể có các sự cố mất an toàn. Vì vậy các nước tiên tiến đang quay lại sử dụng nguồn điện này để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế và chống biến đổi khí hậu, bảo vệ ngôi nhà chung duy nhất của chúng ta đó là Trái đất".

Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, trước đây là Đại học Tổng hợp Hà Nội, là trường có truyền thống đào tạo Vật lý hạt nhân và nghiên cứu cơ bản, từ năm 1956. Hiện nay trường có thêm ngành Công nghệ và Kỹ thuật hạt nhân. Sinh viên tốt nghiệp có thể làm tại các cơ sở như: Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, Cục An toàn Bức xạ và Hạt nhân, các bệnh viện có khoa Y học hạt nhân như bệnh viện K, 108, ung bướu, trung tâm chiếu xạ Hà Nội…

Theo TS Nghĩa: "Chúng tôi đã mất nhiều năm tham khảo khung chương trình đào tạo của các trường đại học trên thế giới để xây dựng chương trình đào tạo nhân lực phục vụ cho chương trình phát triển điện hạt nhân của Việt Nam… Mấy năm qua trường đào tạo khoảng 20 đến 30 sinh viên. Bây giờ dự án điện hạt nhân quay lại, nhà trường có kế hoạch đào tạo nhiều hơn để đáp ứng nguồn nhân lực".

TS. Nguyễn Đăng Toản, Trưởng khoa Khoa Năng lượng mới, Trường Đại học Điện lực, cho hay, để đáp ứng yêu cầu nhân lực, nhà trường đã điều chỉnh chương trình giảng dạy, khôi phục hai chuyên ngành điện hạt nhân và ứng dụng bức xạ. Sự tham gia của EVN, Viện Năng lượng nguyên tử và các doanh nghiệp trong tư vấn, giảng dạy giúp kết nối giữa giảng đường với thực tế.

Mong được cống hiến, cựu học sinh sẵn sàng về nước

Trước đó, ngày 25/11/2009, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 41/2009/NQ-QH12 về chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, tại Kỳ họp thứ hai, Quốc hội khóa XIV đã ban hành Nghị quyết số 31/2016/QH14 về dừng thực hiện chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 22/11/2016.

PGS Thái chia sẻ: "Trước đây, khi có dự án điện hạt nhân, chúng tôi đã rất nghiêm túc và mất nhiều công sức xây dựng kế hoạch, chương trình đào tạo với sự hỗ trợ hiệu quả từ các đối tác thân thiết như Nhật Bản, Pháp, chưa kể nguồn nhân lực đã được cử đi đào tạo ở Nga, Nhật Bản hàng trăm người.

Khi dự án tạm dừng, chúng tôi tin tưởng chờ đợi và luôn sẵn sàng đóng góp khi đất nước có nhu cầu. Hiện tại ai cũng vui mừng về dự án điện hạt nhân đang được triển khai. Nhiều cựu sinh viên từng được cử đi học ở Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng như các cựu sinh viên theo học chương trình đào tạo Kỹ thuật Hạt nhân tại Đại học Bách khoa Hà Nội đã nhắn tin cho tôi: "Thầy ơi, em có cơ hội không?". Bên cạnh đó, các bạn học sinh cũng quan tâm hơn đến ngành này".

Ở góc độ vận hành, bà Phan Thị Hồng Hạnh, Phó Trưởng ban Ban Tổ chức và Nhân sự, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), chia sẻ trong tọa đàm “Kiến tạo đội ngũ tinh hoa - Sẵn sàng cho kỷ nguyên điện hạt nhân" rằng, tiến độ nhân lực là yếu tố sống còn của các dự án điện hạt nhân. EVN phối hợp với Bộ GDĐT để bảo đảm lực lượng sẵn sàng, đồng thời rà soát lại 162 cán bộ đã từng được cử đi học điện hạt nhân tại Nga và Nhật Bản trước đây.

“Nhiều người trong số này, nay ở độ tuổi 30 - 40, bày tỏ mong muốn quay lại tham gia vận hành nhà máy. Đây là nguồn lực quý và cũng là minh chứng cho tầm nhìn dài hạn trong đào tạo hạt nhân giai đoạn trước”, bà Hạnh cho hay.

Từ phía nghiên cứu, ThS. Bùi Trung Thông, Ban Hợp tác quốc tế, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, cho rằng, để phát triển ngành điện hạt nhân bền vững, Việt Nam cần một chương trình nghiên cứu cấp quốc gia, song song với đào tạo nhân lực. Ông cho biết, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cùng với Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng đề án đào tạo chuyên gia hạt nhân cho cả cơ quan vận hành, cơ quan pháp quy và hệ thống nghiên cứu. Đây là nền tảng giúp Việt Nam chủ động hơn trong tiếp cận, khai thác và làm chủ công nghệ.

Chia sẻ về mức thu nhập của sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật hạt nhân, PGS.TS. Nguyễn Văn Thái, Phó Trưởng Khoa Vật lý kỹ thuật, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho hay: "Tôi tin rằng, sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật hạt nhân luôn có mức thu nhập tương xứng với năng lực và công việc".

×