Giám sát, phản biện xã hội là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của Hội Nông dân Việt Nam, nhằm xây dựng và thực hiện đúng các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các chương trình, dự án phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở nông thôn; kịp thời phát hiện những sai sót, khuyết điểm trong tổ chức thực hiện, những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa đúng, chưa phù hợp trong các văn bản dự thảo của các cơ quan Đảng, Nhà nước; kiến nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp, phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, những mặt tích cực, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nông dân. Đồng thời, nâng cao năng lực của cán bộ, hội viên, nông dân; phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức Hội Nông dân các cấp, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh.

Ngày 7/01/2025, thay mặt Ban Thường vụ, đồng chí Lương Quốc Đoàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam ký ban hành Kế hoạch số 165 – KH/HNDTW thực hiện công tác giám sát và phản biện xã hội; tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền năm 2025, trong đó có nội dung giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường.

Để hiểu rõ hơn về nội dung này, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt đã tổ chức Tọa đàm trực tuyến với chủ đề: Vai trò của nông dân trong giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường. Tham dự Tọa đàm có:

- PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường)

- Ông Đỗ Minh Hải - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Hội, Phó trưởng Ban Tổ chức - Kiểm tra, Phó Chủ nhiệm ủy ban kiểm tra Trung ương Hội NDVN.

- Ông Nguyễn Thanh Xuân – Phó Chủ tịch Hội Nông dân TP.Hà Nội

- Ông Hoàng Trọng Thủy – chuyên gia nông nghiệp.

Đề cao vai trò giám sát của Hội Nông dân

Nói về vai trò của Hội Nông dân trong việc giám sát thực hiện pháp luật, chính sách về bảo vệ môi trường, ông Đỗ Minh Hải, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Hội, Phó trưởng Ban Tổ chức - Kiểm tra, Phó Chủ nhiệm ủy ban kiểm tra Trung ương Hội NDVN cho biết:

Ngay sau khi Nghị quyết số 20 ngày 21/7/2014 về “Nâng cao trách nhiệm của Hội Nông dân Việt Nam tham gia bảo vệ môi trường nông thôn và chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2014-2020" được ban hành, từ năm 2014–2020, các cấp Hội Nông dân đã tuyên truyền cho hơn 11,9 triệu lượt hội viên. Các cấp Hội ở địa phương phối hợp tổ chức hơn 24.501 lớp tập huấn nâng cao nhận thức, kỹ năng tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật, kỹ năng truyền thông về nước sạch, bảo vệ môi trường nông thôn, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu cho cán bộ, hội viên nông dân. Bên cạnh đó, Hội Nông dân tổ chức xây dựng trên 30.700 mô hình bảo vệ môi trường.

Điển hình là các mô hình: “Thu gom, phân loại và xử lý rác thải hữu cơ thành phân bón, góp phần bảo vệ môi trường”; “Hội Nông dân tham gia cải thiện điều kiện vệ sinh và giảm thiểu ô nhiễm môi trường nông thôn trong xây dựng nông thôn mới”; “Vận động nông dân xây dựng nhà tiêu và chuồng trại chăn nuôi hợp vệ sinh”; “Cánh đồng không vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật”; “Nói không với túi nilon và rác thải nhựa”; “Nhà sạch, đường sạch, đồng ruộng sạch”; “Bảo vệ môi trường biển”; “Đoạn đường nông dân tự quản”; “Hàng cây nông dân”; “Vườn cây nông dân”… Nhiều mô hình được các cấp, các ngành và người dân đánh giá có hiệu quả, thiết thực và được nhân rộng ở nhiều địa phương. Bên cạnh đó, Hội Nông dân các tỉnh, thành phố đã tổ chức thành lập được 11.657 câu lạc bộ nông dân bảo vệ môi trường, góp phần thực hiện tốt công tác bảo vệ, giữ gìn môi trường nông thôn xanh sạch đẹp.

Theo ông Hải, điều quan trọng là cần sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền địa phương, ngành chuyên môn, cùng với việc tăng cường truyền thông, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để nhân rộng hiệu quả, đưa các mô hình này trở thành hình mẫu. Bên cạnh đó, sự thành công của các mô hình bảo vệ môi trường nông thôn có đóng góp quan trọng từ công tác giám sát. Nhờ giám sát, các cấp Hội kịp thời phát hiện bất cập, vi phạm trong xây dựng mô hình, trong công tác bảo vệ môi trường ứng phó với biến đổi khí hậu từ đó kiến nghị điều chỉnh phù hợp. Giám sát cũng giúp nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, hội viên, tạo sự đồng thuận trong triển khai mô hình. Đồng thời, đây là kênh quan trọng để kiểm tra hiệu quả thực hiện, nhân rộng mô hình phù hợp thực tiễn, đảm bảo tính bền vững trong bảo vệ môi trường nông thôn.

Qua giám sát đã phát hiện, kiến nghị nhiều vấn đề cụ thể, thiết thực với các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét, xử lý các hành vi, dấu hiệu vi phạm trong thực hiện chính sách, pháp luật; điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung một số chính sách, pháp luật có liên quan trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp của nông dân; bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của hội viên, nông dân, được các cấp, các ngành và xã hội ghi nhận và phản hồi tích cực.

Đồng quan điểm với ông Hải về vấn đề này, ông Nguyễn Thanh Xuân – Phó Chủ tịch Hội Nông dân TP.Hà Nội chia sẻ: Hội Nông dân TP. Hà Nội là một trong những đơn vị có nhiều cách làm sáng tạo cũng như mô hình bảo vệ môi trường hiệu quả, phát huy được vai trò của người nông dân trong giám sát việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường.

Theo đó, Hội đã xây dựng Kế hoạch, tổ chức tuyên truyền phổ biến các nội dung của Chương trình đến hội viên nông dân, lồng ghép trong các buổi sinh hoạt, tọa đàm, hội thảo, tuyên truyền trên bản tin và Webste của Hội, qua đó tạo sự thống nhất cao trong nhận thức, nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ, hội viên nông dân.

Hàng năm, Hội tổ chức phát động thi đua xây dựng mô hình “Nông dân tham gia bảo vệ môi trường”, phát động Tết trồng cây “Đời đời nhớ ơn Bác Hồ”, xây dựng “Hàng cây nông dân ơn Bác”; nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới, phong trào “Chống rác thải nhựa” đã được các cấp Hội triển khai; Hội Nông dân các huyện, thị xã đầu năm đăng kí xây dựng mô hình nông dân tham gia bảo vệ môi trường, hưởng ứng các hoạt động Tết trồng cây, tổng vệ sinh môi trường đường làng, gõ xóm, khu dân cư; tích cực xây dựng các mô hình Nông dân tham gia bảo vệ môi trường.

Đến nay các cấp Hội trên địa bàn Thành phố đã xây dựng 2.170 mô hình bảo vệ môi trường nông thôn với 34.204 thành viên tham gia; nổi bật như các mô hình về thu gom, phân loại rác thải tại nguồn, hướng dẫn sử dụng rác thải hữu cơ làm phân bón cho cây trồng, mô hình xử lý chất thải trong chăn nuôi bằng công nghệ sinh học, ủ phân vi sinh từ phế thải nông nghiệp; mô hình thu gom vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật, xử lý rơm rạ sau thu hoạch, xây dựng cánh đồng sạch. Trồng, gắn biển 157 hàng cây nông dân, 102 tuyến đường hoa, 67 mô hình hàng cây kiểu mẫu...

Nói về ý nghĩa của việc đưa các cấp Hội Nông dân, người nông dân tham gia vào giám sát việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường, chuyên gia Hoàng Trọng Thủy nhấn mạnh: Có 4 ý nghĩa nổi trội, quan trọng nhất: Đó là bước tiến về thể chế, hiến pháp 2013 có công nhận vai trò dân trong quản lý nhà nước, quyền được sống trong môi trường trong lành. Nông dân chịu tác động chính của môi trường họ cũng lại chính là những người thụ hưởng lợi ích từ việc bảo vệ môi trường, và vì họ được hưởng như vậy nên họ được quyền bàn, giám sát, kiểm tra, thụ hưởng…

Thứ hai là Hội Nông dân Việt Nam không những bảo vệ quyền chính đáng hội viên mà còn phản ánh kịp thời vi phạm ở môi trường nông thôn, đảm bảo tính khách quan, minh bạch. Thứ 3 là Hội và nông dân còn phát hiện ngăn chặn từ xa các hành vi vi phạm về môi trường, giúp phát triển xanh, bền vững, chú ý các yếu tố gắn với nông dân, như đất, không khí, nước, vật tư sản xuất, làm sao góp phần cho sản xuất nông sản sạch, môi trường là bước đi trong quá trình sản xuất xanh, nâng tầm của Hội lên của nông dân lên. Và cuối cùng là nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của con người, “tôi thấy chúng ta đã có chuyển biến, có nông thôn mới kiểu mẫu ta thấy có thay đổi rõ hơn, tôi đánh giá cao bởi nó là vận động bên trong của một tổ chức chuyển công tác bảo vệ môi trường từ bị động sang chủ động, từ đó các hoạt động tuyên tuyền phổ biến thay đổi hành vi tạo nên sức mạnh, và đây là ý nghĩa quyết định để bảo vệ môi trường của ta tốt hơn” – ông Thủy nhấn mạnh.

Tích cực tuyên truyền, nâng cao hiệu quả giám sát

Chia sẻ kinh nghiệm cũng như cách làm của Hà Nội, ông Nguyễn Thanh Xuân, Phó chủ tịch Hội Nông dân TP. Hà Nội cho rằng: Việc triển khai các chương trình, dự án bảo vệ môi trường tại Hà Nội có nhiều yếu tố thuận lợi, đặc biệt là sự quan tâm của chính quyền và cộng đồng. Để phát huy vai trò của nông dân trong giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường, Hội Nông dân Hà Nội đẩy mạnh công tác tuyên truyền, chú trọng xây dựng các mô hình xử lý rác thải, xây dựng các cánh đồng không đốt rơm rạ, tạo nguồn phân bón hữu ích ngay trên đồng ruộng. Về các mô hình chăn nuôi, Hà Nội đang đứng top đầu cả nước về tổng đàn gia súc, gia cầm.

Hiện nay, Hà Nội đang có khuyến khích, khuyến cáo các hộ nông dân chăn nuôi an toàn sinh học, xử lý rác thải, chất thải của vật nuôi tạo nguồn năng lượng xanh. Về phía Hội Nông dân Hà Nội đẩy mạnh tuyên truyền vận động hội viên nông dân phát triển các mô hình nông nghiệp cao, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp tuần hoàn bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, chúng tôi khuyến khích nông dân xây dựng các mô hình hàng cây nông dân, hàng cây kiểu mẫu, xây dựng những làng quê đáng sống với môi trường sáng, xanh, sạch đẹp. Đặc biệt, năm 2025 này, Hội Nông dân TP Hà Nội được UBND TP Hà Nội giao tổ chức thực hiện Đề án “Xây dựng mô hình ứng dụng chế phẩm sinh học trong xử lý rác thải hữu cơ sinh hoạt, phụ phẩm nông nghiệp làm phân bón cho cây trồng và xử lý ô nhiễm môi trường chăn nuôi trong các hộ nông dân giai đoạn 2024 – 2028”. Thực hiện Đề án này, Hội Nông dân thành phố Hà Nội sẽ phối hợp chặt chẽ với Sở Nông nghiệp và Môi trường triển khai xây dựng các mô hình ứng dụng sinh học tại 18 huyện, thị xã.

Tham dự Tọa đàm, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đánh giá rất cao vai trò giám sát của người dân trong công tác bảo vệ môi trường. Ông Thọ cho rằng: người dân ngày càng quan tâm hơn đến các vấn đề môi trường, biến đổi khí hậu và suy giảm đa dạng sinh học. Họ chủ động hơn trong việc giám sát, phản ánh các vi phạm liên quan đến môi trường tại địa phương mình sinh sống.

Bên cạnh đó, cộng đồng cũng đóng vai trò đáng kể trong việc phát hiện, thông báo và cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý nhà nước về các hành vi vi phạm như xả thải trái phép, hủy hoại tài nguyên thiên nhiên, ứng phó biến đổi khí hậu,... Thứ ba, vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể quần chúng ngày càng được nâng cao, thông qua việc tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo, hướng dẫn tuyên truyền, nâng cao nhận thức và kỹ năng giám sát cho người dân. Họ cũng tham gia tích cực vào hoạt động phản biện chính sách và góp phần định hình dư luận xã hội.

Đây chính là 3 điểm mạnh giúp cho cộng đồng, người dân có thể giám sát các vấn đề ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và suy giảm đa dạng sinh học được tốt hơn.

Tuy nhiên, bên cạnh những điểm mạnh, vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục: Trước hết, mặc dù người dân được quan tâm nhưng kiến thức chuyên môn của người dân về môi trường còn hạn chế. Điều này khiến họ gặp khó khăn khi tham gia giám sát, đặc biệt là trong những tình huống phức tạp liên quan đến công nghệ xử lý chất thải hoặc các hành vi vi phạm tinh vi của doanh nghiệp. Thứ hai, cơ chế pháp lý để bảo vệ người dân khi thực hiện quyền giám sát còn chưa đầy đủ. Nhiều trường hợp người dân phản ánh vi phạm môi trường nhưng lại không được bảo vệ thỏa đáng, thậm chí còn bị đe dọa về tinh thần hoặc cuộc sống. Thứ ba, vẫn còn thiếu các công cụ và nền tảng công nghệ hỗ trợ người dân trong việc thu thập thông tin, gửi phản ánh và theo dõi tiến trình xử lý của cơ quan chức năng.

Về giải pháp, TS. Thọ cho rằng cần tập trung vào các hướng chính như sau: Thứ nhất, cần đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng giám sát môi trường cho người dân, đặc biệt ở các vùng nông thôn, nơi chịu nhiều tác động từ ô nhiễm. Thứ hai, tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức xã hội, không chỉ ở khâu tuyên truyền mà còn đồng hành cùng người dân trong quá trình giám sát và phản ánh. Thứ ba, đầu tư vào ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, tạo ra các nền tảng giúp người dân gửi thông tin, theo dõi phản hồi và tham gia hiệu quả vào quá trình bảo vệ môi trường. Cuối cùng là cần có cơ chế bảo vệ người giám sát, để người dân yên tâm, không lo ngại bị trả đũa khi phát hiện và lên tiếng về các vi phạm môi trường.

Muốn giám sát tốt cán bộ Hội phải hiểu luật

Về phía Hội Nông dân Việt Nam, ông Đỗ Minh Hải nhấn mạnh: “Chúng tôi đã đưa ra rất nhiều giải pháp về công tác giám sát thực hiện chính sách pháp luật về môi trường”. Trước tiên, đó là nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ hội viên dân, đặc biệt là nâng cao hiểu biết của pháp luật cho nông dân cũng như cán bộ Hội Nông dân. Khi hiểu đúng, nông dân sẽ tự tin, chủ động và có trách nhiệm hơn trong giám sát tại cộng đồng.

Tôi phải khẳng định: Muốn thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường hay muốn giám sát được thì cán bộ Hội phải hiểu và có kiến thức pháp luật. Khi có kiến thức pháp luật, chúng ta mới có kiến nghị đề xuất để bảo vệ quyền và lợi ích của nông dân. Để làm tốt công tác này, các cấp Hội Nông dân sẽ tiếp tục đổi mới các hình thức, nội dung tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ Hội tham gia làm công tác giám sát.

Thứ hai, để phát huy vai trò của Hội Nông dân cũng như là người nông dân, chúng ta đã luật thực hiện Luật Dân chủ cơ sở. Người nông dân phải được biết thông tin, nắm được các chương trình, dự án về môi trường ở địa phương mình sinh sống. Và người nông dân phải được tham gia các tổ giám sát và có tiếng nói, ý kiến trong việc đánh giá các tác động môi trường các chương trình, dự án triển khai ở địa bàn, địa phương mình.

Để người nông dân phát huy vai trò giám sát của mình, chúng tôi đã đẩy mạnh thành lập các Câu lạc bộ (CLB) Nông dân với pháp luật, Nông dân với môi trường, Nông dân sản xuất kinh doanh giỏi. Tham gia các CLB này, nông dân tự giám sát nhau, tự trao đổi, tự cung cấp các thông tin… giúp nhau thực hiện đúng các quy định về bảo vệ môi trường, đồng thời giám sát cộng đồng trong việc thực hiện bảo vệ môi trường. Thứ ba, xây dựng các mô hình tự quản, tổ giám sát cộng đồng do nông dân làm nòng cốt. Đây là cách làm hiệu quả, bền vững vì dựa trên chính nhu cầu và trách nhiệm của người dân địa phương.

Thứ tư, tăng cường cơ chế hỗ trợ, khuyến khích từ Nhà nước. Cần có kinh phí ổn định cho hoạt động giám sát của Hội, đồng thời tạo hành lang pháp lý rõ ràng để Hội và hội viên thực hiện quyền giám sát đúng luật, đúng vai. Cuối cùng, chú trọng công tác truyền thông, biểu dương kịp thời những cá nhân, mô hình tiêu biểu để lan tỏa tinh thần trách nhiệm, thúc đẩy phong trào “nông dân giám sát vì môi trường xanh – sạch – đẹp”.

Đồng tình với các ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, ông Nguyễn Thanh Xuân nhấn mạnh: Ngoài thực hiện những giải pháp chỉ đạo của Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Hội Nông dân Hà Nội sẽ tập trung hỗ trợ nông dân xây dựng các mô hình, CLB Nông dân bảo vệ môi trường. Để xây dựng các mô hình, CLB nông dân bảo vệ môi trường, Hội Nông dân Hà Nội đề xuất hỗ trợ kinh phí, nguồn lực để xây dựng, nhân rộng mô hình, tạo sự lan toả, phổ biến cách làm hay cho nông dân.

Bên cạnh đó, Hội Nông dân Hà Nội sẽ tập trung huấn luyện, hướng dẫn nông dân về kỹ thuật sử dụng các chế phẩm sinh học, kỹ thuật xử lý rác thải hữu cơ. Đồng thời, đẩy mạnh xây dựng các mô hình nông nghiệp xanh, nông nghiệp thông minh, tuần hoàn ứng dụng chuyển đổi số.

Chúng tôi cũng sẽ tăng cường giám sát tại cộng đồng đối với cơ sở sản xuất xả thải chất thải làm ô nhiễm môi trường. Đồng thời, tăng cường công tác truyền thông về thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường thông qua bản tin, website, nhóm zalo của nông dân.

×