NSND Trần Hiếu kể về những lần chết hụt

Ông là người khơi nguồn cho phong cách “phiêu” của “Trần gia” với những cái tên lớn của nền âm nhạc Việt Nam: nhạc sĩ Trần Tiến, diva Trần Thu Hà.

Thế nhưng, cái chất “phiêu” của gia tộc tài hoa này đang đứng trước nguy cơ không có người “kế nghiệp”.

Máu của "Trần gia" là máu "phiêu"

Nhạc sĩ Trần Tiến có chia sẻ là ngày nhỏ rất ghét nghe anh trai Trần Hiếu hát?

NSND Trần Hiếu nay đã 77 tuổi.

Ngày nhỏ, cả mình và thằng Tiến đều học giỏi các môn tự nhiên. Nó mê khoa học và mong muốn trở thành nhà khoa học. Mình khi ấy thì cũng được coi là có chút tên tuổi rồi. Suốt ngày mình ở nhà tập hát, cái giọng lúc ấy lại cứ ông ổng, thế là nó ghét thôi (cười).

Đi đâu cũng phải mang tiếng là em trai Trần Hiếu. Thế nên, Trần Tiến mới bắt đầu hát và sáng tác nhạc để chứng tỏ khả năng của mình. Có phải vì thế mới có một Trần Tiến đầy tài hoa như hôm nay?

Đúng là nó không muốn “dựa hơi” mình đấy! Nó thấy có một bức tường lớn trước mặt là ông anh nên nó muốn đi hát và sáng tác nhạc để chứng tỏ khả năng trước mọi người. Cái tính của nó thế!

Những kỷ niệm đẹp nhất tuổi thơ của hai anh em ông là gì?

- Lúc bé, hai anh em toàn cởi truồng tắm sông. Giữa sông có bụi lau, mía nên người ở trên bờ nhìn không thể thấy được. Tắm sướng nhất là tắm cởi truồng. Tiến nói điều này lên báo thì người ta bảo là nói xấu chứ thực ra thì đó là nói thật. Tuổi thơ của anh em nhà mình toàn có như thế (cười lớn). Trong bài Ngẫu hứng sông Hồng, Tiến viết về kỷ niệm này bằng câu “Tôi ôm con sáo bé bỏng của tôi, lang thang theo cha dọc bờ sông trắng xóa”. Thế nhưng thực tế là Hiếu đấy, chứ không phải cha đâu.

Tuổi đã cao, hút thuốc lá nhiều, ông có thể bật mí bí quyết giữ cho giọng hát của mình luôn “phiêu” như thuở tráng niên?

Đấy mới là vấn đề! Mình bắt đầu hát chuyên nghiệp từ năm 19 tuổi. Bây giờ vẫn hát như điên ấy chứ. Trời cho được như thế đấy. Hát bằng tâm hồn, bằng trải nghiệm của riêng mình nên nó vững lâu. Nếu một ngày không được hát thì buồn lắm, ngày nào không đi hát thì hát ở nhà. Kiểu gì cũng phải hát thì mới yên được. Nó là một nhu cầu thiết yếu như cơm ăn, uống nước hằng ngày rồi.

Ông có dự định tổ chức thêm một chương trình riêng cho dòng nhạc “phiêu” của gia đình, giống như “Trần gia nhã nhạc” trước đấy?

Khó lắm! 3 cái tên của “Trần gia” bây giờ đã như 3 cánh chim bay về 3 phương trời khác nhau, khó có thể tập hợp đầy đủ. Mong lắm nhưng mà không làm được.

Theo ông, cái đặc trưng nhất của “Trần gia” là gì?

Mình toàn hát những ca khúc của Trần Tiến, sau này Hà nó cũng hát nhạc của chú nó. Cái chất của Tiến “đi” với người nghèo, những số phận kém may mắn. Cả 2 anh em đều thích đi về hướng ấy. Nhạc của Tiến nó “phiêu” hết từ dòng này tới dòng khác, không cố định một dòng nào cả. Khi thì tình ca, khi lại rất thiền. Đi hát chạy theo cái gu của nó đã là đổi mới rồi. Chất “phiêu” là cái đặc trưng nhất, cái máu của “Trần gia” là máu “phiêu”.

Sau Trần Thu Hà, có vẻ như chất “phiêu” của “Trần gia” đang thiếu người tiếp bước?

Còn ai nữa đâu. Đứa cháu Trần Hồng Hà của mình cũng hát có chất “phiêu” nhưng còn “đuối” lắm. Còn rất lâu nữa mới theo được cái Hà. Cũng buồn lắm! Nhưng cái gì cũng có thời của nó. Chẳng biết cái thời của “Trần gia” còn được đến bao giờ!

Nhiều lần chết hụt

Tuổi thơ trốn nhà đi học nhạc đã phải là những ngày khó khăn nhất trên con đường âm nhạc của ông chưa?

Chưa. Thời chiến là khó khăn nhất. Có lần mình ôm cây guitar, đứng giữa ruộng hát liền 5 bài cho thanh niên xung phong nghe. Hát xong, bước lên bờ, đỉa bám đen cả hai ống chân. Vất vả nhưng cũng tự hào. Trên thế giới chắc chỉ có mình là ca sĩ đứng hát giữa ruộng cày.

NSND Trần Hiếu, nhạc sĩ Trần Tiến (phải) và diva Hà Trần.

Trong chiến tranh, hẳn có những lúc Trần Hiếu phải đối mặt với tử thần?

Mình từng chết hụt tới 3 lần liền. Có lẽ cái số mình may nên không chết. Tất cả những lần đấy cũng vì cái tật mê hát nên mới như thế. Lần đầu tiên là ở Indonesia, mình hát Bài ca độc lập khi tổng thống Sukarno sắp sửa bị hạ bệ. Hát bài này nên đi đâu người ta cũng biết. Trong đoàn chỉ có tiết mục của mình là người ta thích nhất nên “cái bọn không thích mình” cứ tìm cách triệt hạ. Mình đang hát say sưa bỗng nhiên có viên gạch từ trên trời rơi xuống cách chân tầm 20cm vỡ tan. Hóa ra là nó muốn “đáp” vào đầu mình (cười).

Lần thứ 2 là vào ngày 1.5.1975, khi mình hát ở sân vận động Đà Nẵng. Hát trong ngày đầu tiên đất nước thống nhất. Tiếng hát vang lên thì anh em lính toàn vỗ tay bằng những tràng súng AK. Trên đời này hiếm ai được hưởng diễm phúc như thế.

Khi mình hát tới đoạn: “Voi ơi. Voi gầm lên, voi thét lên cho tan xác chúng nó ra” thì “bằm” một cái. Một viên đạn bay xéo qua tai trái mình chỉ độ 50cm. Trong lòng nghĩ thằng nào hứng chí mà bắn thế này thì “chết mẹ mình”. Nhưng không phải lính “nhà” bắn mà là một thằng lính trong đám tù binh. Mới giải phóng nên chưa thu hết vũ khí của chúng được. Một thằng gầy, đen đủi được dẫn đến mặt mình. Thấy vậy mình thương nên xin tha cho nó. Từ ngày ấy đến giờ, vẫn ngóng xem nó sống ở đâu, chờ nó quay lại cảm ơn mình mà chẳng thấy!

Lần cuối cùng là vào năm 1979. Mình lên Móng Cái hát bài Việt Nam - Trung Hoa. Hát bằng tiếng Việt xong thì hát luôn tiếng Trung cho lính nước họ nghe. Rồi một tiếng “bằm” xé gió chỉ cách mình một đoạn ngắn. Đáng lẽ lần này là chết đấy nhưng chắc nó cố tình bắn trượt (cười).

Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện thú vị này!