Hầu Nhân Bảo mang 4 vạn quân tiến đánh Đại Cồ Việt, bị Lê Hoàn chém đầu ra sao?

Hầu Nhân Bảo và phần đời được trọng dụng

Hầu Nhân Bảo (? – 981) sinh ra tại Bình Dao, Phần Châu (nay thuộc Sơn Tây, Trung Quốc), trong một gia đình có truyền thống làm tướng. Cha ông là Hầu Ích, từng phục vụ cho các triều đại Hậu Đường, Hậu Tấn, Hậu Hán và Hậu Chu trong thời kỳ Ngũ Đại Thập Quốc đầy biến động. Nhờ xuất thân danh giá, từ nhỏ Hầu Nhân Bảo đã được giáo dục đầy đủ cả văn lẫn võ, lớn lên trở thành một người có tài năng, được giới quyền quý chú ý. Tể tướng Triệu Phổ – một nhân vật trọng yếu dưới triều Tống – còn gả em gái cho ông, biến Hầu Nhân Bảo thành một phần của tầng lớp chính trị trung tâm của triều đình. Nhờ cuộc hôn nhân này, ông có cuộc sống sung túc ở Lạc Dương: nhà cao cửa rộng, ruộng vườn phì nhiêu, của cải dư dả.

Chính vì được sống trong nhung lụa từ sớm, Hầu Nhân Bảo mang trong mình tính cách ham mê hưởng lạc. Ông thích rong chơi, tận hưởng cuộc sống hơn là nghĩ đến công danh hay sự nghiệp chính trị. Cuộc sống xa hoa khiến Hầu Nhân Bảo nhiều khi xem thường cả chức tước triều đình, sống buông thả và không có chí tiến thủ rõ rệt. Tuy nhiên, khi đến tuổi lập nghiệp, trước sự mời gọi của triều đình, Hầu Nhân Bảo vẫn nhận chức Thái tử trung doãn – một chức quan có vai trò quan trọng trong nội chính.

Cuộc đời Hầu Nhân Bảo rẽ sang hướng khác khi Triệu Phổ bị cách chức tể tướng và Lư Đa Tốn – một người có hiềm khích với Triệu Phổ – lên thay. Do ghét Triệu Phổ, Lư Đa Tốn tìm cách đẩy những người thân tín của Triệu ra xa trung ương, và Hầu Nhân Bảo là một trong số đó. Ông bị điều ra biên ải phía nam, bổ nhiệm làm tri Ung Châu – một vùng đất biên viễn xa xôi giáp với Đại Cồ Việt. Đây là một sự “giáng chức trá hình” đối với một người vốn quen sống nơi phồn hoa đô hội. Tuy nhiên, vua Tống vẫn gia phong ông hàm Thái thường bác sĩ để giữ thể diện.

Tại Ung Châu, Hầu Nhân Bảo phải sống cuộc đời quan trấn thủ biên giới suốt chín năm ròng. Đối với một người vốn ham chơi và yêu thích sự hưởng lạc như Hầu Nhân Bảo, đó là chín năm dài đằng đẵng của sự tù túng và chán nản. Trong những lần tâm sự với đồng liêu, Hầu Nhân Bảo thường bộc lộ lòng hiếu danh, khao khát lập đại công để ghi tên sử sách. Nhưng khi trò chuyện với người nhà, Hầu Nhân Bảo lại than thở về cuộc sống biên ải khổ cực và bày tỏ ước nguyện được trở về Lạc Dương sống cuộc đời phóng túng như xưa. Hai mâu thuẫn đó – hiếu danh và ham hưởng lạc – đã định hình con người và quyết định hành động của Hầu Nhân Bảo sau này.

Đại Cồ Việt rơi vào cảnh rối ren và cái kết bi thảm dành cho Hầu Nhân Bảo

Năm Canh Thìn (980), biến cố lớn xảy ra ở phương Nam: Đinh Bộ Lĩnh – vị vua sáng lập nhà nước Đại Cồ Việt độc lập – bị hành thích, dẫn đến tình hình rối ren nội bộ. Triều đình rơi vào cảnh tranh giành quyền lực giữa các phe cánh: Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp một bên và Lê Hoàn một bên. Tin tức này nhanh chóng đến tai Hầu Nhân Bảo ở biên giới. Với một người luôn khát khao được về kinh, đây là “cơ hội ngàn vàng”. Hầu Nhân Bảo lập tức dâng lên triều đình bản “Đắc Giao Châu Sách” (取交州策) – kế sách đánh chiếm Giao Châu – với lập luận rằng Đại Cồ Việt đang rối loạn, chỉ cần một đạo quân nhỏ của nhà Tống cũng có thể chiếm lấy vùng đất này mà không tốn nhiều công sức.

Hầu Nhân Bảo còn xin được về tận triều để trực tiếp tâu bày kế sách với vua. Ban đầu, Tống Thái Tông rất mừng, đã định triệu Hầu Nhân Bảo về kinh, nhưng Lư Đa Tốn – người vốn có hiềm khích với Hầu Nhân Bảo và Triệu Phổ – lập tức dâng sớ phản đối. Theo Lư, tình hình ở Giao Châu chính là “ý trời” cho nhà Tống mở rộng lãnh thổ. Nếu triệu Hầu Nhân Bảo về kinh, tin tức sẽ lộ, khiến Đại Cồ Việt cảnh giác và củng cố phòng thủ, lúc đó việc chinh phục sẽ không còn dễ dàng. Lư đề xuất rằng nên giữ mọi việc trong vòng bí mật, giao cho Hầu Nhân Bảo trực tiếp chuẩn bị tại Ung Châu, rồi xuất quân đánh úp để “đánh nhanh thắng nhanh”.

Tống Thái Tông đồng ý với đề xuất đó. Vị hoàng đế này liền phong Hầu Nhân Bảo làm “Giao Châu thủy lục kế độ chuyển vận sứ”, tức tổng chỉ huy quân thủy lục trong chiến dịch xâm lược Đại Cồ Việt. Một “Giao Châu hành doanh” được thành lập, và ngoài Hầu Nhân Bảo còn có các tướng Tôn Toàn Hưng, Trần Khâm Tộ, Lưu Trừng và Giả Thực tham gia chỉ huy. Tất cả hẹn ngày cùng tiến quân xuống phương Nam, hiện thực hóa giấc mộng bành trướng của nhà Tống.

Đầu năm Tân Tị (981), đại quân nhà Tống vượt biên giới tràn vào Đại Cồ Việt. Hầu Nhân Bảo chỉ huy 4 vạn quân chủ lực, tiến đến vùng Lãng Sơn – một đảo ven vịnh Hạ Long. Trần Khâm Tộ đưa quân đến Tây Kết, còn Lưu Trừng tiến xuống sông Bạch Đằng. Phía Đại Cồ Việt, Lê Hoàn sau khi được tôn làm vua đã trực tiếp nắm quyền chỉ huy quân đội, chuẩn bị chiến lược kháng chiến. Ông cho đóng cọc gỗ ở sông Bạch Đằng, tận dụng địa hình hiểm yếu để ngăn cản đối phương, đồng thời triển khai nhiều kế mưu nhằm phân hóa, làm suy yếu quân Tống.

Ban đầu, quân Tống nhờ đông đảo nên chiếm ưu thế. Có lúc họ cướp được hơn 200 thuyền chiến của Đại Cồ Việt, khiến quân ta rơi vào thế bất lợi. Tuy nhiên, nội bộ quân Tống lại bắt đầu lục đục. Hầu Nhân Bảo nhiều lần thúc giục Tôn Toàn Hưng đưa quân phối hợp tiến công, nhưng Tôn lại do dự, trì hoãn, khiến Hầu Nhân Bảo phải một mình tiến sâu vào lãnh thổ đối phương mà không có hậu thuẫn đầy đủ. Đây là sai lầm chí tử, và Lê Hoàn đã không bỏ qua cơ hội này.

Nhà vua sai người trá hàng, dụ quân Tống vào bẫy. Hầu Nhân Bảo vì nóng lòng lập công nên mắc mưu, tin rằng quân Đại Cồ Việt đã rệu rã và đầu hàng thật. Khi Hầu Nhân Bảo cùng thủy quân tiến sâu vào vùng sông nước, quân Đại Cồ Việt bất ngờ phản công dữ dội. Trong trận hỗn chiến khốc liệt trên sông Bạch Đằng, Hầu Nhân Bảo bị bắt sống và chém tại trận. Cái chết của Hầu Nhân Bảo khiến toàn bộ cục diện chiến tranh đảo chiều. Lưu Trừng nghe tin hoảng sợ rút quân, Trần Khâm Tộ cũng tháo chạy. Lê Hoàn lập tức phát quân truy kích, đánh tan đạo quân của Trần Khâm Tộ, tiêu diệt hơn một nửa quân số. Hai bộ tướng quan trọng của Tống là Quách Quân Biện và Hứa Trọng Tuyên bị bắt sống và giải về kinh đô Đại Cồ Việt.

Hứa Trọng Tuyên sau đó buộc phải viết tờ tấu báo cáo thất bại về triều đình. Nhận tin dữ, Tống Thái Tông không còn cách nào khác ngoài việc ra lệnh rút toàn bộ quân khỏi Đại Cồ Việt. Chiến dịch xâm lược kết thúc trong thảm bại, và giấc mộng “thu phục Giao Châu” của nhà Tống lần đầu tiên tan thành mây khói. Để an ủi linh hồn vị tướng tử trận, triều đình truy tặng Hầu Nhân Bảo chức Công bộ thị lang – một danh hiệu cao quý, song không thể che giấu được sự thật cay đắng: ông đã thất bại trong cả chiến tranh lẫn cuộc đời.

Hầu Nhân Bảo là một nhân vật mang tính chất bi kịch. Ông ta xuất thân trong gia đình danh tướng, được nuôi dưỡng trong nhung lụa và có tài năng, nhưng tính cách lại pha trộn giữa hiếu danh và ham mê hưởng lạc – hai mặt đối lập đã giằng xé ông suốt cuộc đời. Việc bị đày ra biên ải là một nỗi nhục mà Hầu Nhân Bảo không bao giờ nguôi ngoai, và chính lòng hiếu danh muốn lập công để trở về Lạc Dương đã khiến ông ta dâng lên kế sách xâm lược Đại Cồ Việt. Nhưng đó cũng là khởi đầu cho bi kịch: mưu kế ấy không những không giúp Hầu Nhân Bảo hồi hương mà còn đẩy ông ta vào chỗ chết nơi đất khách.

Cái chết của Hầu Nhân Bảo cũng cho thấy một thực tế: nhà Tống, dù hùng mạnh và tự tin, vẫn có thể bị đánh bại khi coi thường một quốc gia nhỏ nhưng đoàn kết và biết tận dụng thời cơ như Đại Cồ Việt. Sai lầm của Hầu Nhân Bảo – nóng vội, khinh địch, hành động thiếu phối hợp – đã góp phần làm nên chiến thắng của Lê Hoàn, khẳng định vị thế của Đại Cồ Việt như một quốc gia độc lập không dễ bị khuất phục. Và như một nghịch lý cay đắng, chính người từng muốn lập công để được về nhà đã phải bỏ xác nơi biên thùy xa lạ, trở thành bài học cho những kẻ vì tư lợi cá nhân mà mưu đồ xâm lược nước khác.

×