Hợp tác Việt Nam – Australia giúp nông dân cải thiện môi trường

Trường PTTH Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình là một trong những nơi hứng chịu hậu quả nặng nề của đợt lũ lụt lịch sử tại miền Trung tháng 10.2020. Trong đợt thiên tai đó, toàn bộ trường đều bị bùn đất tràn vào ồ ạt, nguồn nước sạch hết sức khan hiếm.

Ngay sau đợt lũ, biết tin về những thiệt hại mà trường phải gánh chịu, các đại diện của dự án "RAPIDO – Xử lý nước bằng công nghệ 4.0" – một dự án hợp tác về nước sạch giữa Việt Nam và Australia, đã tới trường khảo sát và hỗ trợ lắp đặt cho trường một hệ thống lọc nước đủ cho hơn 1.300 học sinh của trường sử dụng hàng ngày, để các em không còn phải sử dụng những nguồn nước bị ô nhiễm.

"Trước khi chưa có hệ thống lọc nước này, nhà trường phải mua nước để cán bộ giáo viên và học sinh uống" – Thầy giáo Hà Văn Trung, Hiệu trưởng Trường THPT Lệ Thủy cho biết. Sau khi được tài trợ hệ thống lọc nước, nhà trường đã đưa vào sử dụng và qua kiểm định của Quảng Bình, nước đạt chuẩn về độ tinh khiết. "Hệ thống lọc rất ổn và giảm được chi phí mà phụ huynh học sinh phải đóng góp dịch vụ mua nước cho các em" – Thầy Trung nói thêm.

Tương tự, ở Trường Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Tân Trạch, một trường thuộc vùng sâu vùng xa của huyện Bố Trạch, Quảng Bình, trước đây sử dụng chủ yếu nước mưa và giếng đào, thường xuyên chịu cảnh thiếu nước khi mưa ít. Trường có khoảng 100 học sinh, chủ yếu là dân tộc thiểu số Arem, mỗi lớp học chỉ có vài em. Sau đợt lũ lịch sử năm ngoái, hệ thống nước của trường bị hư hỏng nặng, nguồn nước cũng bị nhiễm phèn, nhiễm kim loại nặng rất nhiều. Dự án cũng đã lắp đặt tặng trường hệ thống lọc nước quy mô nhỏ, phù hợp với điều kiện đi lại khó khăn, đường xa, chưa có điện lưới, nhưng công suất đủ cho các thầy cô và học sinh sử dụng hàng ngày.  

Ngoài ra, hơn 90 hệ thống lọc nước khác đã được tặng cho các trường học, nhà trẻ, trạm xá và hộ dân nghèo tại 9 xã của ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Hà Tĩnh - những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề của đợt lũ lịch sử chưa từng có từ năm 1997.

Dự án "RAPIDO – Xử lý nước bằng công nghệ 4.0" do các nhà khoa học tại Đại học Công nghệ Sydney (UTS) hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu ở Việt Nam, như Đại học Bách khoa Hà Nội, Viện Hàn lâm và Khoa học Công nghệ Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội cùng nhà sản xuất thiết bị lọc tại Việt Nam là Công ty Công nghệ Môi trường Quang Minh. Dự án do Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia tài trợ, trị giá 997 nghìn dollar Australia. Dự án có kế thừa các kết quả từ dự án xử lý nước nhiễm arsen do UTS tiến hành tại Việt Nam từ năm 2017 cũng do Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia cùng Google tài trợ.

Trong giai đoạn trước tại đồng bằng sông Hồng, dự án đã lắp đặt thiết bị lọc cho 3 trường mầm non và gần 300 bộ cho các hộ dân ở các xã thuộc Hà Nam, Hà Tây, đem lại dòng nước sạch cho hàng nghìn người thay vì phải dùng nước giếng khoan lọc thô sơ, hoặc mua nước đóng bình cho việc ăn uống.  Các hệ lọc này có thể loại bỏ arsen, armoni và sắt trong nước ngầm, đem lại nước sạch đạt tiêu chuẩn nước uống do Bộ Y tế ban hành. Đặc biệt, hai chủng vi khuẩn Coliform và E.Coli gây bệnh tiêu chảy không được tìm thấy trong nước sau khi lọc.

Khi thiên tai ập vào miền Trung, dự án RAPIDO đã đề xuất thiết kế và cải tiến hệ thống lọc đang được áp dụng ở đồng bằng sông Hồng, nhằm có thể xử lý được nguồn nước ngập lụt ô nhiễm, như loại bỏ cặn lơ lửng, các chất ô nhiễm hữu cơ, vô cơ và các vi sinh vật gây bệnh trong nước lũ thành nước sạch cho người dân. Hệ thống này có thể vận hành bằng điện, ắc quy hay bơm tay đề phòng trường hợp mất điện, rất phù hợp với điều kiện của người dân vùng lũ. Hiệu quả của hệ thống lọc đã được trường Đại học Bách Khoa Hà Nội cùng Viện Hóa học thử nghiệm và khẳng định.

Với các kết quả trên, Đại sứ quán Australia tại Hà Nội, đại diện nhà tài trợ, đã quyết định điều chỉnh nguồn lực của dự án để giúp đỡ người dân miền Trung. Đại sứ Australia tại Việt Nam Robyn Mudie cho biết: "Chúng tôi may mắn đã có chương trình được triển khai bài bản thông qua dự án của Austrlia để tiếp cận những người đang cần hỗ trợ. Chúng tôi có thể phản ứng nhanh và tiếp cận với gốc rễ vấn đề về nước cần xử lý". Nguồn nước sạch cho các trường học và hộ dân ở Quảng Bình, Quảng Trị mà dự án đem lại đã được người dân cũng như các cơ quan chức năng Việt Nam đánh giá rất cao.

Dự án UTS RAPIDO nằm trong chương trình hợp tác đổi mới sáng tạo Aus4Innovation của Australia với Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam, nhằm tăng cường hệ thống đổi mới sáng tạo ở Việt Nam, giúp Việt Nam nắm bắt các cơ hội mà các mạng công nghiệp 4.0 mang lại, định hướng chương trình đổi mới sáng tạo của Việt Nam về khoa học công nghệ. Chương trình kéo dài trong 4 năm, từ 2019 - 2022, với tổng số tiền tài trợ 11 triệu AUD. Một phần quan trọng từ việc hợp tác đổi mới sáng tạo này đã góp phần cải thiện đáng kể môi trường ở Việt Nam.

Ngoài dự án RAPIDO, một hợp phần khác của chương trình là xây dựng hệ thống giám sát và xử lý các dữ liệu trong các lồng nuôi tôm tại Phú Yên. Bằng công nghệ tiên tiến, đây là mô hình đầu tiên tại Việt Nam có thể đo được chất lượng nước nuôi tôm ngay ngoài biển với thời gian thực, giúp người nông dân xử lý kịp thời, giải quyết các thách thức về chất lượng nước nuôi tôm đối với môi trường sinh thái.