Khát vọng làm giàu trên mảnh đất quê hương: Nông dân cần “cởi trói” thủ tục để vươn thành doanh nghiệp

Mới đây, ngày 2/11, Báo Nông Thôn Ngày Nay/Dân Việt được giao trực tiếp tổ chức Diễn đàn “Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường lắng nghe nông dân nói” năm 2025 với chủ đề “Đồng hành cùng nông dân bước vào kỷ nguyên mới”.

Tại diễn đàn, mang theo nhiều trăn trở, ông Võ Quan Huy, Giám đốc Công ty TNHH Huy Long An (Tây Ninh) chia sẻ đã gắn bó với nông nghiệp từ trước năm 1975, từng “mò mẫm” khai phá vùng đất hoang chưa có dấu chân người. Trải qua gần nửa thế kỷ, ông Huy hiện sở hữu diện tích canh tác lớn tại nhiều tỉnh, nhưng nỗi lo lớn nhất của ông - cũng là của không ít người nông dân vẫn nằm ở thủ tục hành chính quá phức tạp và chính sách đất đai thay đổi liên tục.

“Trước đây, các thủ tục quy định về đất đai rườm rà, nông dân chúng tôi ngại tìm hiểu nên cứ ‘làm tới’. Gần đây, khi chính sách thay đổi nhiều, đặc biệt từ năm 2024, tôi lại đứng trước nguy cơ mất tài sản trên đất đang canh tác”, ông Huy nói.

Ông dẫn chứng một trường hợp cụ thể tại khu vực từng thuộc tỉnh Sông Bé, nay là xã Cường Tân (TP. HCM). Đây là diện tích đất ông cùng một số nông dân khai phá từ thời hoang vu và đã mua bán, chuyển nhượng qua lại nhiều lần. Tuy nhiên, từ năm 2016 đến nay, Nhà nước không cho phép giao dịch.

Những người không còn sức lao động vẫn có nhu cầu chuyển nhượng cho người có khả năng tiếp tục canh tác, vậy Bộ Nông nghiệp và Môi trường có thể xem xét cấp giấy chứng nhận cho các trường hợp này không?”, ông Huy đặt câu hỏi.

Ngoài ra, ông Huy cũng nêu thực tế năm 2019, khi cơ quan chức năng ở địa phương vận động người dân nhận khoán lại diện tích đất nông lâm trường trồng cao su kém hiệu quả, ông cùng bà con đã đầu tư cải tạo đất, trồng chuối và ký hợp đồng rõ ràng.

“Thế nhưng, mới đây cơ quan chức năng lại thu hồi đất. Chúng tôi mong được tiếp tục khai thác đến hết thời hạn hợp đồng, hoặc nếu Nhà nước thu hồi thì cần có chính sách đền bù công sức khai hoang, tài sản trên đất một cách hợp lý”, ông Huy nói thêm.

Từ những trải nghiệm thực tế, ông Huy đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp tổ chức lại các mô hình sử dụng đất nông lâm trường thành hợp tác xã, thay đổi mô hình quản trị nhưng giữ nguyên chủ thể canh tác, để ổn định đời sống nông dân, phát triển kinh tế địa phương và khai thác hiệu quả quỹ đất.

Ông Huy kiến nghị Nhà nước quan tâm hơn đến phát triển nông nghiệp xanh, thông qua việc hỗ trợ các địa phương xây dựng mô hình mẫu, rồi nhân rộng ra toàn quốc.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường: Căn cứ pháp lý và quy hoạch là nền tảng xác lập quyền sử dụng

Giải đáp thắc mắc của ông Võ Quan Huy, ông Mai Văn Phấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, với trường hợp đất khai hoang sử dụng lâu năm, việc xác lập quyền sử dụng phụ thuộc vào nguồn gốc và tình trạng pháp lý của thửa đất.

“Thứ nhất, nếu việc khai hoang được thực hiện theo kế hoạch của cơ quan có thẩm quyền, người đang sử dụng đất sẽ được xem xét công nhận quyền sử dụng theo Luật Đất đai. Thứ hai, nếu khai hoang ‘tự ý’ - tức là có yếu tố vi phạm - thì được xem xét theo Điều 139 và phải căn cứ thêm vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt,” ông Phấn nói.

Về đất nông lâm trường, theo ông Phấn, pháp luật đã quy định cụ thể tại Điều 181 Luật Đất đai 2024. Sau khi rà soát, phần diện tích mà các nông lâm trường giữ lại để tiếp tục sử dụng thì sẽ không được làm thủ tục giao cho cá nhân. Ngược lại, phần diện tích không giữ lại sẽ được bàn giao về địa phương để đưa vào quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất, từ đó UBND cấp có thẩm quyền sẽ xem xét xác lập pháp lý, giao hoặc cho thuê lại cho người đang sử dụng.

“Trình tự, thủ tục thực hiện được quy định rõ tại Nghị định 102. Về chính sách bồi thường, nếu tài sản trên đất được tạo lập hợp pháp, Nhà nước sẽ đền bù khi thu hồi. Ngược lại, nếu không có căn cứ pháp lý, sẽ áp dụng cơ chế hỗ trợ thay thế,” ông Phấn nói thêm.

Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68, xác định nông nghiệp là trụ đỡ của nền kinh tế, được cộng đồng nông dân và doanh nghiệp nông nghiệp kỳ vọng sẽ mở ra bước chuyển mạnh mẽ trong chính sách. Tuy nhiên, như câu chuyện của ông Võ Quan Huy cho thấy, nếu các thủ tục hành chính và cơ chế pháp lý chưa được cải cách đồng bộ, thì khát vọng làm giàu của nông dân vẫn khó thành hiện thực.

Điều nông dân cần không chỉ là chính sách trên giấy, mà là sự “cởi trói” thực sự trong tiếp cận đất đai, tín dụng, và mô hình tổ chức sản xuất. Khi đó, những người như ông Huy - từ bàn tay khai hoang mà dựng nên doanh nghiệp nông nghiệp quy mô hàng trăm hecta - mới thật sự trở thành hình mẫu cho tinh thần nông dân thời mới: Dám nghĩ, dám làm, và được bảo vệ chính đáng trên mảnh đất quê hương mình.

×