Làm thế nào để giáo viên không bất lực khi dạy học online?

Dịp Tết vừa rồi, tôi khảo sát nhanh một số học sinh, phụ huynh và giáo viên về việc học online vừa qua, khá nhiều câu trả lời khá tiêu cực, thậm chí dùng từ ngữ nặng nề.

"Học online ấy à, chị thấy cháu bật máy điểm danh rồi tắt camera, mic, thích làm gì thì làm, cô không kiểm soát nổi".

"Lớp cháu 55 bạn, nhiều bạn cứ nói ào ào cháu không nghe thấy cô nói gì. Cháu chán không buồn học nữa".

Những bất cập khi dạy và học online

Lý do trẻ phải nhìn máy tính quá nhiều, học không hiệu quả, thậm chí chơi game, chat, xem video trong giờ học.

Đại dịch vì Covid-19 làm cho việc dạy học trực tuyến trở nên bắt buộc tại tất cả các trường học, không dừng lại ở mức độ tự chọn như trước. Tại các trường phổ biến là hai cách dạy và học online.

Giáo viên soạn nội dung bài giảng vào file trình chiếu (powerpoint), khi dạy chia sẻ với học sinh. Khi giáo viên nói, học sinh nhìn vào file trình chiếu, tự ghi chép và làm bài tập.

Giáo viên quay clip giảng một bài học, sau đó học sinh sẽ xem và tự ghi chép, làm bài tập.

Thực tế quan sát và là một giáo viên tham gia dạy online nhiều lớp khác nhau, tôi thấy hai phương thức trên có một số nhược điểm.

Thứ nhất, giáo viên không có sự tương tác trực tiếp giữa giáo viên với học sinh.

Với những học sinh khá, giỏi, các con có thể tự đọc sách, tự xem clip bài giảng và làm được bài tập. Những học sinh trung bình, yếu thường sẽ không hỏi lại thầy cô nếu chưa hiểu. Do đó điều quan trọng thầy cô cần quan sát nét mặt, ánh mắt của học sinh để biết bạn nào hiểu bài hay chưa, từ đó giảng lại để các con hiểu. Nếu không các con sẽ ngày càng không hiểu và chán học.

Thứ hai, giáo viên không kiểm soát được học sinh có ghi chép bài hay đang làm gì khác.

Việc ghi chép có vai trò rất quan trọng, giúp ghi nhớ và hiểu rõ hơn bài học. Đặc biệt những môn cần nhiều tư duy, kỹ năng tính toán như các môn Tự nhiên cần làm được bài toán cụ thể mới có thể coi là hiểu bài.

Nếu giáo viên không quan sát được học sinh sẽ không thể biết các con đang làm gì, khá nhiều bạn dễ mất tập trung có thể làm gì tùy thích như xem clip, chát, đọc báo… thậm chí ngủ gật.

Thứ ba, học online khiến giáo viên giảm cảm hứng khi dạy. Một trong những yếu tố quyết định đến chất lượng dạy học là cảm hứng và nhiệt huyết của giáo viên. Khi giảng bài, nhìn vào ánh mắt học sinh, thầy cô sẽ biết được chỗ nào học sinh đã hiểu, chỗ nào chưa để gia giảm phù hợp. Không điều gì làm giáo viên hào hứng bằng việc tất cả học sinh hiểu bài và sôi nổi tham gia vào bài học.

Khi dạy online mà không giao tiếp với học sinh không khác gì việc cầm tờ giấy nhìn vào tường vừa giảng bài, vừa tưởng tượng đang đứng trước lớp 40-50 học sinh, sẽ không còn cảm xúc giảng dạy.

Giải pháp đề xuất

Qua hơn một năm dạy học online nhiều lớp với trình độ khác nhau, tôi tìm ra giải pháp khá đơn giản khắc phục được những nhược điểm nêu trên.

Giáo viên dùng tấm bảng trắng cỡ vừa (60 x 80 cm), đặt ở một đầu bàn dài khoảng 1,2 m, đầu còn lại đặt laptop (có sẵn camera, mic). Giáo viên ngồi ghế dùng bút dạ giảng bài, viết bảng, camera chiếu thẳng vào bảng và giáo viên. Học sinh có thể nghe giảng, nhìn bảng viết bài như bình thường.

Việc này có ưu điểm chính như giáo viên quan sát, tương tác được với học sinh như trên lớp. Trong quá trình dạy có thể bất chợt gọi học sinh phát biểu để xem đã hiểu bài chưa, học sinh nào chưa chú ý có thể yêu cầu cho xem vở để xem mức độ ghi chép ra sao.

Một số lưu ý cụ thể để việc dạy và học thực hiện tốt như học sinh nhất thiết phải dùng thiết bị có camera, có mic, nhà bạn nào không có thì báo bố mẹ sửa chữa hoặc dùng thiết bị khác, nếu không hiệu quả rất thấp.

Phản xạ tự nhiên của học sinh sẽ là tắt camera. Lý do thì nhiều nhưng nếu làm thế thì đảm bảo khi dạy, giáo viên nhìn toàn màn hình đen xì, không khác gì mình nói cho chính mình.

Thầy cô cần tắt các lựa chọn cho phép học sinh chia sẻ màn hình, viết vẽ. Điều này sẽ giúp các con tập trung hơn khi học, các bạn nghịch ngợm cũng sẽ không quấy phá lớp được.

Thỉnh thoảng giáo viên yêu cầu học sinh giơ vở trước camera để kiểm tra việc ghi chép. Điều này cũng giúp các con có ý thức ghi bài đủ hơn.

Giáo viên cần đặt nội quy rõ ràng, nghiêm cho học sinh như vào muộn quá 5 phút, không bật cam, không đưa vở để giáo viên kiểm tra, gọi không trả lời... mà không có lý do chính đáng thì cho ra ngoài.

Giáo viên cần có kênh liên lạc (nhóm chat) để thông báo luôn với bố mẹ ngay sau buổi học về những học sinh đó để bố mẹ điều chỉnh kịp thời.

Những lớp học quá đông sẽ khó hiệu quả. Thực tế các lớp học trường công thường có khoảng 40-50 học sinh với lực học, ý thức học khác nhau. Việc dạy học trên lớp vốn đã khó nay dạy trực tuyến càng khó hơn. Vậy nên nếu có thể thì chia nhỏ thành các ca khác nhau.

Xét cho cùng, dạy trực tiếp vẫn là số một, không chỉ là kiến thức mà còn là vui chơi, trò chuyện, chia sẻ với bạn bè, thầy cô. Mục tiêu cuối cùng là hình thành một con người trưởng thành toàn diện về kiến thức và nhân cách.

Dịch bệnh bắt buộc chúng ta phải tìm cách thích ứng, sẽ vất vả hơn nhiều cho giáo viên và học sinh, nhưng đành phải cố gắng làm những điều tốt nhất trong khả năng có thể. Đó cũng là dịp tốt để học sinh quen với việc tự học, một kỹ năng quan trọng đi suốt cuộc đời mỗi người.