Lễ hội Mừng lúa mới: Từ di sản văn hóa đến động lực phát triển du lịch miền núi

Vào tháng 7/2025, Lễ hội Mừng lúa mới của dân tộc Cơ Tu ở các xã Nam Đông, Long Quảng và Khe Tre, TP. Huế được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Cụ thể, tại quyết định số 2293/QĐ-BVHTTDL, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh “Bhuôih Haro Tơme – Lễ hội Mừng lúa mới của dân tộc Cơ Tu ở xã Nam Đông, xã Long Quảng, xã Khe Tre, TP.Huế” là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình lễ hội truyền thống, tập quán xã hội và tín ngưỡng.

Việc ghi danh lễ hội Mừng lúa mới vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thể hiện sự trân trọng và ghi nhận của nhà nước đối với di sản văn hóa đặc sắc của cộng đồng dân tộc thiểu số Cơ Tu tại vùng Nam Đông – một vùng đất giàu truyền thống, đóng vai trò quan trọng trong bản sắc văn hóa miền núi ở TP.Huế.

Ông Lê Nhữ Sửu- Phó Chủ tịch UBND xã Nam Đông cho biết: Thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, địa phương đã triển khai nhiều hoạt động, trong đó quan tâm khảo sát, nghiên cứu các lễ hội truyền thống tiêu biểu tại các địa phương để khai thác, xây dựng sản phẩm phục vụ phát triển du lịch.

Đồng thời, xã ưu tiên bảo tồn các lễ hội truyền thống có nguy cơ mai một và các lễ hội tiêu biểu nhằm khai thác, xây dựng sản phẩm du lịch ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Năm 2024, địa phương đã triển khai sưu tầm, phục dựng lại nguyên bản Lễ hội Mừng lúa mới của đồng bào Cơ Tu cũng như có các giải pháp phát huy lễ hội này và phát triển điểm đến du lịch hấp dẫn ở vùng miền núi của huyện.

Lễ hội Mừng lúa mới đã được duy trì từ xưa đến nay ở các xã có đồng bào Cơ Tu sinh sống. Trải qua nhiều thời gian cũng như ở mỗi địa phương có những điểm khác nhau nhưng cơ bản những nghi thức vẫn không thay đổi. Mở đầu của Lễ hội Mừng lúa mới là cảnh các cô gái Cơ Tu đi tuốt lúa từ sớm tinh mơ. Với bàn tay khéo léo và sự chăm chỉ, chịu khó, họ đã thu hoạch được những gánh lúa chín vàng đượm, phản ánh về một mùa màng bội thu của dân bản.

Tại không gian ở ngôi nhà sinh hoạt cộng đồng của bản làng, tất cả mội người từ già đến trẻ đều mặc trang phục truyền thống để tham gia lễ. Các già làng, người có uy tín đang triển khai các nghi thức lễ cúng Giàng.

Mâm cúng mừng lúa mới đồng bào Cơ Tu chuẩn bị tươm tất, gồm có các lễ vật như: Lợn, gà, xôi, cơm lam nướng ống tre, cá xanh khô, cá nướng, các loại thực phẩm do người dân sản xuất ra, rượu cần... Đặc biệt là không thể thiếu tấm vải Zèng, sợi mã não, cườm trắng và các loại trang sức của đồng bào.

Lễ hội Mừng lúa mới là một nghi lễ rất quan trọng trong đời sống của người dân đồng bào Cơ Tu ở vùng Nam Đông. Thể hiện sự tôn kính đối với các thần linh đã che chở, mang lại cuộc sống ổn định, bản làng được mưa gió hòa hòa, mùa lành tươi tốt.

Các già làng lớn tuổi kể rằng, từ xa xưa, cây lúa luôn gắn kết với đời sống đồng bào Cơ Tu, gắn với núi rừng, nương rẫy. Nhưng do điều kiện canh tác khó khăn nên đồng bào nơi đây luôn mong ước đời sống no đủ, cũng vì thế Lễ hội Mừng lúa mới xuất hiện.

Trong Lễ hội Mừng lúa mới, nhiều bản sắc văn hóa tiêu biểu của đồng bào Cơ Tu cũng được trình diễn như: Điệu múa tung tung da dá truyền thống, biểu diễn cồng chiêng, hay múa vũ hội nghi lễ đâm trâu với hình ảnh tượng trưng là con trâu bằng xốp (thay vì con trâu thật như nhiều năm trước đây)... Thông qua lễ hội, người Cơ Tu cũng gửi gắm thông điệp cùng chung tay bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa trong cộng đồng và quảng bá nét độc đáo đến du khách.

Hiện nay, các xã vùng miền núi Nam Đông đang khai thác các điểm du lịch cộng đồng gắn với khai thác, phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc như: Điểm du lịch cộng đồng ở thôn Dỗi, du lịch sinh thái ở thác Mơ (xã Khe Tre)...

Việc bảo tồn Lễ hội Mừng lúa mới của đồng bào Cơ Tu cũng như bảo tồn, phát huy các giá trị bản sắc văn hóa của đồng bào vùng cao góp phần giới thiệu và thu hút du khách đến trải nghiệm. Trong đó, điểm du lịch cộng đồng ở thôn Dỗi được xem là mô hình mẫu của phát triển du lịch gắn với văn hóa đồng bào Cơ Tu ở Huế.

Theo UBND xã Khe Tre, du lịch cộng đồng ở thôn Dỗi đã mang lại những kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế- xã hội của địa phương. Hiện thôn Dỗi thu hút trung bình 15.000 lượt du khách/năm, trong đó khách lưu trú hơn 5.000 lượt, bình quân doanh thu đạt trên 5 tỷ đồng/năm.

Mô hình này không chỉ dừng lại ở con số mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Hiện có hơn 20 hộ dân trong thôn tham gia trực tiếp vào hoạt động du lịch cộng đồng. Điều này không chỉ góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào Cơ Tu mà còn tạo việc làm với thu nhập ổn định cho người dân bản địa.

Theo Sở Văn hóa và Thể thao TP. Huế, trong năm 2024, Sở đã chủ trì triển khai các hoạt động xây dựng mô hình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch tại các xã vùng Nam Đông.

Trong đó đã tổ chức xây dựng mô hình bảo tồn văn hóa của người Cơ Tu với các nội dung như: Khảo sát, điều tra, thống kê, thu thập thông tin xây dựng mô hình; thuê chuyên gia nghiên cứu, chuyên gia tư vấn hỗ trợ nghiên cứu xây dựng mô hình; trang bị vật tư, nguyên vật liệu, dụng cụ, tài liệu phục vụ mô hình; tổ chức tập huấn về phương pháp, kỹ năng xây dựng và nhân rộng các mô hình; tổ chức thực nghiệm các mô hình và thông tin tuyên truyền, quảng bá...

Qua đó, các nghệ nhân, già làng, người có uy tín và đồng bào dân tộc Cơ Tu cũng như các câu lạc bộ, đội văn nghệ dân gian tại các thôn bản, các đơn vị, hộ kinh doanh, doanh nghiệp du lịch được tiếp cận và thụ hưởng.

Hiện nay trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số và miền núi của TP. Huế đã có 100% các thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng, hơn 50% các thôn có đội (câu lạc bộ) văn hóa, văn nghệ truyền thống hoạt động thường xuyên.

×