Loài cá tưởng bình dân lại tốt ngang cá hồi, Trung Quốc nuôi nhiều, Mỹ mua lắm, Việt Nam nuôi ở đâu?

Cá rô phi, thực phẩm toàn cầu

Tại Diễn đàn phát triển sản xuất và tiêu thụ cá rô phi do Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức mới đây, TS. Bùi Ngọc Thanh, Giám đốc Kỹ thuật Thủy sản – Việt Nam, Hội đồng Xuất khẩu đậu nành Hoa Kỳ (USSEC) đánh giá, cá rô phi từ lâu đã được xem là một trong những loài cá chủ lực của ngành nuôi trồng thủy sản toàn cầu, đóng góp đáng kể vào sự phát triển của ngành nhờ các đặc tính sinh học và thương mại vượt trội.

"Rô phi thực sự là một thực phẩm toàn cầu nhờ giá trị dinh dưỡng cao. Hàm lượng đạm đạt khoảng 26 g/100 g thịt, với lysine 8.4–9.0g và methionine 2.7–3.0g – không thấp hơn so với các loài cá có giá trị dinh dưỡng cao khác như cá hồi, cá tuyết, cá chẽm, cá mòi, cá nheo Mỹ và chỉ thấp hơn cá ngừ", ông Thanh thông tin.

Hiện nay, cá rô phi được nuôi tại hơn 150 quốc gia, với sản lượng đạt 7,2 triệu tấn, tương đương giá trị khoảng 14,2 tỷ USD. Trong đó, châu Á chiếm hơn 50% sản lượng, đạt 4,49 triệu tấn, với tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 5%/năm trong những năm gần đây. Trung Quốc là nước nuôi nhiều cá rô phi nhất với sản lượng 1,8 triệu tấn; tiếp theo là Indonesia 1,6 triệu tấn.

Dự báo đến năm 2030, sản lượng cá rô phi toàn cầu có thể đạt 9,0 triệu tấn, tương ứng giá trị ngành hàng khoảng 23 tỷ USD.

Một trong những lý do khiến cá rô phi được nuôi nhiều theo ông Thanh là do dễ sản xuất giống; thích nghi tốt với nhiều điều kiện môi trường, bao gồm cả nước lợ và nước mặn nhẹ; khả năng tận dụng nguồn dinh dưỡng tự nhiên và đáp ứng tốt với thức ăn công nghiệp; dễ chế biến, phù hợp với đa dạng khẩu vị và có thể linh hoạt tạo thêm hương vị cho sản phẩm.

Tại Việt Nam, nhờ định hướng của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong đa dạng hóa sản phẩm, đến nay, diện tích nuôi cá rô phi đạt khoảng 42.000ha, sản lượng 300.000 tấn/năm, với nhiều hệ thống nuôi khác nhau và hướng đến đa dạng phân khúc thị trường (nội địa, tiêu thụ tươi sống, chế biến, xuất khẩu). Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long chiếm khoảng 50% sản lượng.

Giá trị kim ngạch xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam năm 2024 đạt trên 40 triệu USD với sản phẩm xuất khẩu chính là cá rô phi tươi sống/đông lạnh, phile đông; 8 tháng năm 2025, con số này là 63,2 triệu USD, tăng 174% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Mỹ đang là thị trường quan trọng nhất và có sự tăng trưởng vượt bậc trong nhập khẩu cá rô phi từ Việt Nam trong năm 2024 và 8 tháng năm 2025. Cụ thể, trong 8 tháng năm 2025, Mỹ chiếm 62% tỷ trọng trong tổng giá trị xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam với trên 39 triệu USD, tăng tới 385%. Tiếp theo là đến thị trường EU, Hàn Quốc, Trung Đông,... "Đây là tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong nhóm cá thịt trắng của Việt Nam", ông Nam nói.

Đưa cá rô phi trở thành sản phẩm thủy sản chủ lực thứ ba, sau tôm, cá tra

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, triển vọng xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam trong giai đoạn tới là rất lớn vì từ năm 2025, Mỹ áp thuế 45 - 54% với cá rô phi Trung Quốc, điều này khiến nguồn cung từ Trung Quốc giảm, tạo điều kiện cho cá rô phi từ Việt Nam, Brazil. Giá cá rô phi tại Mỹ tăng, giúp sản phẩm của Việt Nam có lợi thế cạnh tranh.

Tuy nhiên, để phát triển một ngành hàng cá rô phi xuất khẩu mạnh, tương tự như cá tra và tôm, theo ông Bùi Ngọc Thanh, Việt Nam cần có chiến lược định vị rõ ràng và hướng đến các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, truy xuất nguồn gốc và tính bền vững.

"Các nhà nhập khẩu và hệ thống bán lẻ quốc tế hiện đang tìm kiếm nguồn cung thay thế ổn định cho cá rô phi Trung Quốc, đảm bảo tính ổn định về sản lượng, chất lượng và quan hệ cung ứng lâu dài. Do vậy, doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào hai nhóm kích cỡ cá chính: 500–800 g/con và 800–1.115 g/con; tránh sản xuất phi lê quá nhỏ, vì hiệu quả chế biến và giá trị kinh tế thấp. Không trộn lẫn cá rô phi từ các hệ thống nuôi khác nhau trong cùng lô hàng và tuyệt đối không pha trộn với sản phẩm nhập khẩu xuyên biên giới", ông Thanh khuyến nghị.

Đại diện Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), ông Ngô Thế Anh, Trưởng phòng Nuôi trồng thủy sản cho biết, để thực hiện được mục tiêu phát triển cá rô phi thành sản phẩm thủy sản thứ 3 (sau cá tra, tôm), Cục Thủy sản và Kiểm ngư sẽ phối hợp với các địa phương rà soát, quy hoạch lại vùng nuôi tập trung phù hợp điều kiện sinh thái; đầu tư hạ tầng cho các vùng sản xuất giống và nuôi là một trong những định hướng phát triển quan trọng.

Phát triển vùng nuôi tập trung gắn chế biến và tiêu thụ tại các địa bàn trọng điểm: Phía Bắc (Hải Phòng, Bắc Ninh, Phú Thọ); miền Trung, miền Nam (An Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ). Bố trí vùng nuôi rô phi xen canh trong ao,hồ, ruộng lúa và vùng chuyển đổi đất trũng,vùng nuôi tôm, cá nước lợ chuyển đổi.

Hoàn thiện hệ thống sản xuất, cung ứng giống chất lượng cao (nhất là các dòng cá rô phi chọn giống như GIFT, Đường nghiệp, Phú Ninh, Novit, hoặc rô phi đỏ…). Hình thành các trung tâm giống vùng, bảo đảm kiểm soát được nguồn gốc, không lai tạp, đáp ứng tiêu chuẩn và chứng nhận quốc tế. Phát triển các chương trình chọn giống cải thiện di truyền cho cá rô phi tăng trưởng nhanh và kháng bệnh đồng thời chuyển giao, phát tán rộng rãi nguồn gen.

Ứng dụng công nghệ nuôi tiên tiến, tuần hoàn nước (RAS), biofloc, nuôi trong lồng bè cải tiến trên hồ chứa, sông và vùng ven biển. Xây dựng hệ thống giám sát chất lượng nước, xử lý nước thải; tập huấn nông hộ kỹ thuật “5 đúng” (đúng giống, đúng mật độ, đúng kỹ thuật, đúng thức ăn, đúng thời điểm thu hoạch). Tăng cường quản lý, không sử dụng kháng sinh và hóa chất cấm.

Khuyến khích phát triển thức ăn công nghiệp chất lượng cao, giá hợp lý, có nguồn nguyên liệu bền vững (bột đậu nành, bột cá thay thế); hỗ trợ ứng dụng mô hình nuôi tiết kiệm chi phí thức ăn (biofloc, thứcăn tự nhiên), tận dụng phụ phẩm nông nghiệp. Tăng cường kiểm soát chất lượng thức ăn thủy sản, đảm bảo truy xuất nguồn gốc.

×