Lùi thời hạn tái xuất đối với các lô hàng lúa mì nhiễm cỏ kế đồng

Sáng nay (17.10) Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật ông Hoàng Trung đã chủ trì cuộc họp với các hiệp hội và doanh nghiệp để bàn các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp (DN) nhập khẩu lúa mì nhiễm cỏ kế đồng.

Sáng nay (17.10) Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật ông Hoàng Trung đã chủ trì cuộc họp với các hiệp hội và doanh nghiệp để bàn các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho DN NK lúa mì nhiễm cỏ kế đồng. Ảnh: Đình Thắng

Cỏ kế đồng có tên khoa học là Cirsium arvense, là loài cỏ xâm hại nguy hiểm, gây hại cho hơn 27 loại cây trồng, xâm hại các vườn, vùng trồng cỏ chăn nuôi tại 40 quốc gia. Khi cỏ này xuất hiện, chúng "tấn công" trực tiếp cây trồng và môi trường, gây tốn kém chi phí để phòng trừ, kiểm soát.

Chỉ tính riêng tại Mỹ, hàng năm cỏ kế đồng đã gây thiệt hại mùa màng hàng trăm triệu USD, cộng thêm hàng chục triệu USD mua thuốc hóa học phòng trừ. Tuy nhiên, vẫn không thể diệt trừ triệt để vì chúng có bộ rễ ăn sâu xuống đất nên phun thuốc chỉ diệt trừ bộ phận trên mặt đất, mầm cỏ vẫn mọc lên từ rễ dưới đất và lại gây hại sau đó.

Cỏ kế đồng có tên khoa học là Cirsium arvense, là loài cỏ xâm hại nguy hiểm, gây hại cho hơn 27 loại cây trồng, xâm hại các vườn, vùng trồng cỏ chăn nuôi tại 40 quốc gia. Ảnh: IT

Ông Lê Sơn Hà - Trưởng phòng Kiểm dịch thực vật (Cục BVTV) cho biết, cỏ kế đồng có khả năng sản sinh nhiều hạt nhỏ, mỗi cây có thể sinh ra 5.000 hạt nên dễ phát tán lây lan ra môi trường nhờ gió, côn trùng, động vật, dòng nước, máy móc nông nghiệp và các hoạt động khác của con người. Một khi loài cỏ này đã du nhập vào một quốc gia thì không thể diệt trừ triệt để.

Chính vì thế Mỹ, Canada ... xếp nó vào loại cỏ xâm hại nguy hiểm và thực hiện các chương trình phòng trừ tốn kém. Ngay tại Mỹ, các bang như Ohio, Conecticut, Arizona, Minesota… cũng cấm loài cỏ này và kiểm soát nghiêm ngặt để tránh lây lan.

Theo Cục BVTV, lô hàng lúa mì đầu tiên bị phát hiện nhiễm cỏ kế đồng vào ngày 8/5/2018 có xuất xứ từ Nga. Tính từ tháng 5/2018 đến ngày 10/10/2018 có hơn 1,6 triệu tấn lúa mì bị nhiễm có kế đồng nhập từ Nga, Mỹ, Canada và một số quốc gia khác.

Tính từ tháng 5/2018 đến ngày 10/10/2018 có hơn 1,6 triệu tấn lúa mì bị nhiễm có kế đồng nhập từ Nga, Mỹ, Canada và một số quốc gia khác. Ảnh: IT

Cục BVTV đã nhiều lần gửi thông báo cho Cơ quan BVTV quốc gia các nước có hàng hóa nhập khẩu (NK) bị nhiễm loài cỏ này, trực tiếp làm việc với Cơ quan đại diện thương mại các nước tại Hà Nội, trực tiếp họp hoặc họp qua video trực tuyến với Cơ quan kiểm dịch thực vật (KDTV) các nước yêu cầu xác định ngay nguyên nhân và có biện pháp khắc phục.

Cục BVTV cũng đã họp, cung cấp thông tin và hướng dẫn DNNK biết để chủ động lựa chọn nguồn hàng đảm bảo và ký hợp đồng ràng buộc trách nhiệm với đối tác XK. Tuy nhiên, từ khi phát hiện và cảnh báo cách đây 5 tháng, đến nay vi phạm vẫn diễn ra rất nghiêm trọng, đến ngày 10/10/2018 là hơn 1,6 triệu tấn lúa mì NK bị nhiễm loài cỏ nguy hiểm này.

Ông Lê Sơn Hà nhấn mạnh, nếu các quốc gia XK không có biện pháp khắc phục, để bảo vệ sản xuất nông nghiệp cũng như hoàn toàn phù hợp với các quy định và thông lệ quốc tế về KDTV, Việt Nam có quyền áp dụng các biện pháp KDTV cao hơn, đó là buộc tái xuất các lô hàng vi phạm và thậm chí là tạm ngừng hoặc cấm NK các mặt hàng bị nhiễm đối tượng KDTV của Việt Nam đã nhiều lần được cảnh báo.

Đối với các DN NK, Cục BVTV nhiều lần khuyến cáo cần lựa chọn nguồn hàng không bị nhiễm đối tượng KDTV và ký hợp đồng với ràng buộc pháp lý chặt chẽ, quy định trách nhiệm của nhà XK đáp ứng quy định pháp luật Việt Nam. Thực hiện được điều này, ngoài đảm bảo lợi ích của mình, DN cũng đã góp phần nâng cao vị thế cho DN Việt Nam trước đối tác XK.

Hiện nay Việt Nam cũng như các quốc gia khác đều phải tuân thủ quy định và thông lệ quốc tế về KDTV như Công ước BVTV (IPPC), Hiệp định về vệ sinh và kiểm dịch động thực vật (Hiệp định SPS ). Như vậy, chúng ta có chủ quyền thực hiện các biện pháp KDTV theo quy định và thông lệ quốc tế với lúa mì nhiễm cỏ kế đồng.

Tại cuộc họp, các DN lúa mì trong nước đều có chung kiến nghị đối với Cục BVTV về việc cần có nhưng nghiên cứu kỹ hơn về quy định tạm nhập tái xuất cũng như đề xuất kéo dài thêm thời gian 6 tháng trước khi thực hiện quy định về tạm nhập tái xuất lúa mì nhiễm cỏ kế đồng để DN có thể tìm kiếm nguồn cung hàng cũng như đàm phán đối với các nhập khẩu. Đồng thời, cần có quy định về tỉ lệ % nhất định lúa mì nhiễm cỏ kế đồng.

Nhiều DN cho hay, quy định này sẽ tác động đến sống còn của các DN lúa mì. Với thông tin này, hiện giá bột mì tại thành phố Hồ Chí Minh đã rục rịch tăng giá. Đại diện một DN cho hay, việc thực hiện tạm nhập tái xuất đối với các lô lúa mì nhập khẩu nhiễm cỏ này là rất khó cho các DN. Hiện, hàng năm Việt Nam nhập khẩu khoảng 5 - 6 triệu tấn lúa mì chi phí 1,3 tỷ USD, nếu chuyển sang nhập khẩu bột mì thì sẽ phải chi ra 1 tỉ USD.

Trước các ý kiến của các DN, ông Hoàng Trung – Cục trưởng Cục BVTV – nhấn mạnh, nếu không kiểm soát chặt chẽ, cỏ kế đồng xâm nhập vào Việt Nam trước hết là ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và môi trường. Sau đó, nguy cơ một loạt thị trường các nước nhập khẩu nông sản Việt Nam sẽ lần lượt đóng sập lại hoặc bị kiểm soát gắt gao hơn. Khi loại cỏ kế đồng đã được đưa vào danh mục thực vật nguy hại, bị cấm ở nhiều quốc gia.

Đồng tình quan điểm đó, PGS. TS Nguyễn Kim Vân – Chuyên ngành BVTV  khẳng định, cỏ kế đồng vào Việt Nam thì sẽ rất nguy hại. Đây là vấn đề lợi ích lâu dài, lợi ích đất nước. Đây là nhiệm vụ quốc gia. Khi cỏ này đã xâm nhiễm vào Việt Nam thì chữa không kịp. Đây là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng.

Ông Vân cho hay, không có chuyện đối tượng đã là đối tượng kiểm dịch rồi còn đưa vào nghiên cứu. Đặc biệt, hiện nay, cỏ dại là vấn đề quan trọng, việc phòng chống vô cùng tốn kém. Do đó, phải thực hiện tái xuất không chỉ đối với lúa mì mà cần phải kiểm soát chặt trên các loại nông sản nói chung.

Đồng quan điểm về vấn đề này, TS Nguyễn Văn Liêm - Viện trưởng Viện Bảo vệ Thực vật: Các nước trên thế giới rất quan ngại đến các sinh vật ngoại lai. Chúng ta đang cân nhắc về thiệt hại vài triệu USD hay vài tỉ USD. Nhưng đây chỉ là đánh giá của DN. Tuy nhiên, ở góc độ nhà khoa học, thì nó ảnh hưởng đến 50 triệu nông dân và nguy cơ “đóng sập” cánh cửa xuất khẩu nông sản là rất lớn. Việt Nam chưa nhiễm loại cỏ này là việc cực kỳ may mắn. Do đó, việc tái xuất, ngăn chặn không cho vào Việt Nam là việc phải làm.

Theo ông Hoàng Trung, tác động với DN là ngắn hạn, và không phải là không có giải pháp. Cần nhìn toàn cục về hậu họa khôn lường và không tính toán được bằng tiền bạc.

Ông Hoàng Trung cho hay, đã là quy định của pháp luật thì phải thực hiện. Trước sau gì cũng phải tái xuất nếu tình trạng không thay đổi và cần có những biện pháp tháo gỡ, cao hơn sẽ phải báo cáo Bộ NN&PTNT ngừng nhập khẩu.

Tuy nhiên, trước kiến nghị lùi lại thời hạn 6 tháng, các nước cũng muốn lùi thời hạn để 2 bên đàm phán, tìm giải pháp tháo gỡ, ông Hoàng Trung cho hay, sẽ tạm thời chưa áp dụng hình thức tái xuất từ 1/11. Còn khi nào áp dụng biện pháp tái xuất hoặc các biện pháp khác thì sẽ báo cáo Bộ NN&PTNT.

"Với 3 thị trường nhập khẩu lúa mì lớn của Việt Nam là Mỹ, Nga và Canada, Cục sẽ đàm phán để bàn giải pháp có thể đạt được phương án giải quyết mà cả 3 bên đều chấp nhận được. Nếu không đạt được thỏa thuận, Cục sẽ báo cáo Bộ NN&PTNT để đưa ra quyết định cuối cùng về tái xuất hay tạm ngừng NK. Các DN cần chia sẻ và chuẩn bị kế hoạch việc tái xuất hoặc tạm ngừng. Nếu áp dụng hình thức tái xuất, Cục sẽ thông báo cho DN ít nhất trước 1 tháng" - ông Trung khẳng định.