Một khu rừng ở Hòa Bình còn các cây cổ thụ khổng lồ là cây sách Đỏ

Khám phá “kho vàng nghiến” giữa đại ngàn

Lối vào rừng khám phá khu quần thể 11 cây nghiến cổ thụ bắt đầu từ Trạm bảo vệ rừng số 3, thuộc địa phận xóm Bo Trẳm nằm trong khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông.

Cùng đi với phóng viên TTXVN là những cán bộ kiểm lâm, trưởng xóm và người dân xóm Bo Trẳm, những người đã nguyện cả đời gắn bó, bảo vệ rừng.

Họ bước đi trên lối vào rừng nhanh và vững chãi, họ như đã thuộc từng khe suối, từng gốc cây của rừng già như chính nếp nhà của mình.

Sau hơn hơn một giờ vượt qua những đồi cỏ, những khu rừng bương, vượt qua những dốc đá tai mèo cao và trơn trượt cả đoàn đến được địa điểm đặt biển cây nghiến di sản, đây là cây nghiến “nhiều tuổi nhất” trong quần thể 11 cây ở rừng Bo Trẳm.

Trạm trưởng Trạm bảo vệ rừng số 3 Bùi Văn Hà bên tấm biển công nhận cây di sản trong Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông, (huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình cũ).

Trên thân cây Nghiến phủ rêu, vỏ xù xì. Theo chia sẻ của anh Lê Anh Tuấn, kiểm lâm viên trẻ trong đoàn, chu vi của cây lớn nhất của quần thể Nghiến Bo Trẳm lên tới 11,1 m, đủ để cả chục người vòng tay mới ôm xuể.

Với đồng bào Mường, người dân xóm Bo Trẳm coi cây nghiến như những vị thần rừng canh giữ bình yên, mang lại cuộc sống ấm no cho người trong thôn xóm.

Đoàn tuần tra bảo vệ rừng Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông thực hiện nhiệm vụ tại cánh rừng Bo Trẳm nơi có quần thể cây di sản gồm 11 cây nghiến cổ thụ.

Theo báo cáo của Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông, toàn khu vực này có khoảng 35 cây nghiến có tuổi đời từ 663 năm đến hơn 1.700 năm; trong đó, 11 cây được công nhận là Cây di sản Việt Nam.

Đây là quần thể đặc biệt quý hiếm, ghi dấu ấn lịch sử tự nhiên. Quần thể nghiến thuộc khu vực có diện tích khoảng 140 ha, độ cao trung bình 800 m so với mực nước biển, địa hình có đồi núi trung bình, núi đá tai mèo.

PGS.TS Trần Ngọc Hải, Phó Chủ tịch Hội đồng Cây Di sản Việt Nam từng đánh giá, mỗi cây nghiến ở Bo Trẳm là một chứng nhân sống, có giá trị khoa học, sinh thái và văn hóa vô cùng to lớn.

Đây là một trong những quần thể hiếm hoi còn tồn tại của Việt Nam.

Loài cây này thuộc nhóm nguy cấp trong Sách đỏ. Gỗ nghiến nổi tiếng cứng, bền, chịu được mưa nắng hàng trăm năm không mối mọt, nên từng là đối tượng săn lùng của “lâm tặc”.

Hơn một thập kỷ trước, tình trạng khai thác trái phép từng xảy ra, đe dọa nghiêm trọng quần thể Nghiến cổ thụ.

Đoàn tuần tra bảo vệ rừng Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông thực hiện nhiệm vụ tại cánh rừng Bo Trẳm nơi có quần thể cây di sản gồm 11 cây nghiến cổ thụ.

Nhưng từ khi có sự vào cuộc của chính quyền, kiểm lâm và cộng đồng, “kho vàng nghiến” này được chính quyền và người dân xóm Bo Trẳm gìn giữ nguyên vẹn.

Ông Bùi Văn Tiềm, Giám đốc Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông khẳng định: “Không chỉ có giá trị đa dạng sinh học, rừng nguyên sinh còn là ‘bùa hộ mệnh’ cho người dân.

Rễ cây giữ đất, giữ nước; tán cây điều hòa khí hậu, che mát mùa hạ; linh khí rừng giữ sự bình yên trong lòng người. Bảo vệ rừng chính là bảo vệ văn hóa, ký ức của đồng bào Mường và cũng là bảo vệ sự sống của nhiều thế hệ”.

Sức mạnh cộng đồng giữ rừng, bảo vệ rừng

Ở thôn Bo Trẳm, xã Vân Sơn, tỉnh Phú Tho, mọi gia đình đều ký cam kết không chặt phá rừng, không săn bắt động vật, không đốt nương làm rẫy. Vào mùa khô hanh, bà con chủ động phòng cháy rừng.

Những người già, người uy tín của xóm, thường xuyên nhắc nhở, giáo dục thế hệ trẻ rằng “rừng là lá phổi xanh” của con người. Những hương ước, quy chế được đưa vào lệ làng và duy trì nhiều năm, trở thành bức tường vững chắc ngăn chặn nạn phá rừng.

Một trong 11 cây nghiến cổ thụ được gắn biển công nhận là cây di sản Việt Nam của Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông (Phú Thọ).

Ông Bùi Văn Thuấn Trưởng xóm Bo Trẳm, đồng thời là Tổ trưởng Tổ bảo vệ rừng của xóm kể rằng, từ khi ông còn nhỏ, theo tục lệ trong xóm, muốn lấy gỗ dựng nhà phải làm lễ xin phép thần rừng.

Trong những thời điểm đó, do đói nghèo, do nhận thức về pháp luật, nhận thức về giá trị của rừng còn hạn chế, nhiều cây gỗ quý từng bị người dân đốn hạ để đổi lấy thực phẩm.

Nhưng những năm gần đây, người dân trong xóm đã nhận thấy rừng có giá trị khi giữ nước, giữ đất, giữ khí hậu mát lành bảo vệ dân làng tránh lũ quét, sạt lở. Cũng chính việc người dân bảo vệ rừng mà xóm Bo Trẳm hiếm khi có thiên tai.

Một trong 11 cây nghiến cổ thụ được gắn biển công nhận là cây di sản Việt Nam của Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông, tỉnh Phú Thọ (trước sáp nhập thuộc huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình).

Ở xóm Bo Trẳm, ý thức của người dân về bảo vệ rừng đã ăn sâu vào gốc rễ, từ người già đến trẻ nhỏ, hễ thấy người lạ vào rừng đều phải hỏi, phát hiện dấu hiệu bất thường thì báo ngay cho kiểm lâm, y thức cộng đồng đã được duy trì qua nhiều thế hệ.

Anh Quách Văn Bản, cán bộ Trạm bảo vệ rừng số 3 chia sẻ, anh em trong trạm cũng như Ban Quản lý Khu bảo tồn đều tâm niệm, giữ rừng ngoài nghĩa vụ và trách nhiệm thì cũng như chăm lo cuộc sống cho gia đình mình.

Quần thể Nghiến còn sinh trưởng và phát triển là nhờ tình yêu và trách nhiệm của cả chính quyền xã vân Sơn, lực lượng kiểm lâm và cộng đồng người dân xóm Bo Trẳm.

Cùng với đó hằng năm, các lớp tập huấn phòng cháy chữa cháy rừng, các đợt tuần tra, phát dọn thực bì, làm đường băng cản lửa đều có sự tham gia của người dân tại các xóm xã thuộc không gian của Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông

Nhiều năm qua, khu bảo tồn không xảy ra tình trạng chặt phá rừng. Những trường hợp từ nơi khác đến bẫy chim, săn thú đều được phát hiện và xử lý kịp thời theo hương ước, quy ước của thôn bản.

Ông Bùi Văn Tiềm, Giám đốc Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông cho biết, đến nay, độ che phủ rừng của khu bảo tồn đã đạt gần 90%.

Đây không chỉ là con số ấn tượng về bảo tồn thiên nhiên, mà còn là minh chứng rõ rệt cho sức mạnh cộng đồng trong gìn giữ rừng cũng chính là gìn giữ lá phổi xanh của cộng đồng.

Quần thể 11 cây nghiến cổ thụ được công nhận là Cây di sản Việt Nam như là lời cam kết của chính quyền và người dân nơi đây sẽ tiếp tục bảo vệ và giữ rừng, bởi bảo vệ rừng là bảo vệ cho cuộc sống chúng ta.

×