Nghệ sĩ cải lương "đi buôn thì lỗ, làm bầu trắng tay": Bài học xương máu

NSƯT Minh Phụng - Kiều Tiên thời còn làm bầu gánh hát.

Chia sẻ về những khó khăn của "người nổi tiếng" làm bầu, NS Kiều Mai Lý kể: "Tôi được ông xã thương, bỏ tiền ra lập gánh hát "Tây Giang – Kiều Mai Lý", sau 6 tháng thì dẹp. Ban đầu, nghĩ mình lập gánh sẽ đỡ lo cho con cháu vì tạo công ăn việc làm cho cả gia đình. Kế đến sẽ có quyền lựa chọn vai diễn, bạn diễn, làm những vở mình ưng ý. Nhưng rồi không đơn giản chút nào. Con cháu không có kinh nghiệm, lại không toàn tâm, toàn ý với gánh hát, công việc không thuận lợi, phải chỉ việc từng chút. Cái đầu lúc nào cũng căng thẳng vì cơm, áo, gạo, tiền. Chưa hết, còn phải lo sân bãi, điểm hát, rạp hát. Số lượng vé bán ra không nhiều mà đêm nào cũng kín rạp. Nhân viên bảo vệ thông đồng nhau dẫn khán giả không mua vé vào xem, chỉ lấy nửa giá vé. Thế là đêm diễn tuy nhìn xuống đông kín người mà quầy vé thì… thất thu".

NS Mỹ Chi, Kiều Phượng Loan một thời làm bầu gánh hát và chủ quán bia vọng cổ.

Một thời đoàn hát Minh Phụng – Kiều Tiên đi diễn đến đâu cũng đông kín khán giả, nhưng rồi sau đó phải cáo chung. "Bởi, anh Minh Phụng không thể cứ hát mà trong đầu phải lo đủ thứ, nào tiền vé, tiền rạp, liên hệ các cơ quan quản lý để xuất bến, nhập bến (ra vào mỗi tỉnh thành – PV). Anh ấy tuyên bố rã gánh để tập trung cho nghề diễn" – NS Kiều Tiên nói.

NS Kiều Phượng Loan một thời gian làm trưởng đoàn cải lương Phước Chung, chị thừa hưởng từ gia đình khi cha mẹ đứng ra lập gánh hát lúc chị mới vào nghề với thương hiệu "Lan Thanh – Út Hiền", "Cậu của tôi là NS Út Hiền, dìu dắt tôi vào nghề. Sau đó, truyền nghề làm bầu cho tôi. Nhưng rồi chỉ sau hơn 2 năm hoạt động, đoàn Phước Chung vẫn không khá nổi, đành nói lời chia tay. Nguyên nhân lỗ chính là không tạo được sự tiếp thị mới mẻ đối với công chúng. Tôi một mình vừa làm đào chánh vừa lo bán vé, rồi đầu tư vở diễn. Không thể kham nổi, mà vai diễn mới thì cứ nhạt dần vì trong đầu các con số cứ nhảy múa trong mỗi suất diễn thì làm sao mà diễn hay được’ – NS Kiều Phượng Loan bộc bạch.

NS Kiều Mai Lý, Thy Trang, Hoài Linh ở hậu trường sân khấu.

Còn rất nhiều nghệ sĩ cải lương dẹp đi giấc mộng làm bầu chỉ vì những nguyên nhân: không có kinh nghiệm tổ chức; sự quáng xuyến với vai trò quản lý đã chi phối lực diễn; không có cộng sự tốt dù là con cháu có tâm giúp đỡ… để rồi nhiều nghệ sĩ tán gia, bại sản vì nghiệp bầu như: Đức Lợi - Bạch Mai; Minh Vương; Minh Cảnh; Minh Phụng; Tấn Tài; Thanh Phong; Hùng Minh; Vũ Minh Vương; Tài Bửu Bửu, Kiều Hoa…

NSƯT Kim Tử Long và Phượng Hằng

"Làm bầu hay còn gọi là nhà tổ chức, nhà sản xuất, đều phải có cái nhìn xa, trông rộng. Thất bại thì nhiều vô số nhưng phải có chiến lược, chứ không thể cứ làm theo trào lưu, dựa vào tên tuổi mà gom doanh thu. Chính vì thế, một thời người ta gọi bà Nguyễn Thị Thơ - Bầu Thơ - là "bà bầu của những ông, bà bầu". Vì từ gánh hát Thanh Minh - Thanh Nga, nhiều đào kép của bà nhảy ra ngoài làm bầu, lập gánh, dựa vào tên tuổi của mình để làm giàu. Nhưng rồi khi qua đợt hưởng ứng thì khán giả quay lưng, đụng phải nhiều nguyên nhân dẫn đến thất bại, khiến các nghệ sĩ trắng tay" - ông bầu Xuân (Diệp Nam Thắng – trưởng đoàn cải lương Dạ Lý Hương) phân tích.

Bà bầu Thơ và NSƯT Thanh Nga

Quả nhiên, không phải là người nổi tiếng thì khán giả sẽ kéo đến thường xuyên. Nếu không giữ chữ tín, người nổi tiếng sẽ bị tai tiếng và mất mát nhiều hơn cả người bình thường. Với giới nghệ sĩ cải lương, nghề "tay trái" đôi khi là nguồn thu nhập chính, nhưng cũng có thể là "gánh nặng" nếu như làm ăn thua lỗ. Trên con đường chinh phục thương trường, dù làm kinh doanh hay làm bầu, nhiều người phải đổi những bài học xương máu. Và để duy trì được nghề "tay trái", nghệ sĩ cải lương không chỉ cần sự may mắn mà còn phải có những quyết định khôn ngoan, chính xác. Bài học của họ khi dừng lại để tập trung cho nghệ thuật sau bao thất bại chính là bài học cho nghệ sĩ, ca sĩ, diễn viên trẻ hôm nay khi muốn vào "nghề tay trái" hòng hái ra tiền.

Ông bầu Xuân và NSƯT Tô Kim Hồng