Nghi ngờ về chất lượng thi công trong vụ vỡ đập Lào

Nhiều người dân Lào đang mất tích hay lâm vào cảnh mất nhà cửa sau khi đập phụ của dự án thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy ở tỉnh Attapeu bị vỡ vào tối 23.7, khiến nước lũ đổ xuống hạ lưu. Bộ trưởng Năng lượng và Mỏ Khammany Inthirath hôm qua nói rằng con đập bị vỡ là do "thi công không đạt chuẩn" và nhấn mạnh các công ty liên quan "không thể chối bỏ trách nhiệm trong sự cố".

Bên xây dựng dự án thủy điện là Công ty Điện Xe Pian-Xe Namnoy - liên doanh của hai công ty Hàn Quốc với một công ty Thái Lan và một công ty quốc doanh Lào. Công trình được khởi công từ năm 2013, với chi phí ước tính khoảng 1,02 tỷ USD.

Richard Meehan, giáo sư tại trường Kỹ thuật của Đại học Stanford, nói rằng vụ vỡ đập có vẻ như là trường hợp xói mòn từ bên trong gây ra bởi các lỗi thi công như móng không vững, trát vữa kém và thiết kế có rủi ro cao, theo NYTimes.

"Những điều này dễ xảy ra khi dự án chủ yếu chạy theo lợi nhuận, tiến hành tại nơi xa xôi hẻo lánh, được quản lý bởi nhiều bên có lợi ích mâu thuẫn, thông tin liên lạc kém", Meehan viết.

Người dân tại bản Khokkong ở tỉnh Attapeu chịu ảnh hưởng trong vụ vỡ đập. Ảnh: Thành Nguyễn.

Chính phủ Lào đã thành lập một ủy ban đặc biệt gồm các nhà thầu dự án cùng các công ty xây dựng, công ty về tuân thủ an toàn, để tìm hiểu nguyên nhân vụ vỡ đập Xe Pian-Xe Namnoy. Truyền thông quốc tế đưa tin 27 người thiệt mạng trong thảm họa nhưng báo nhà nước Lào nói rằng họ chỉ phát hiện 4 thi thể. 

Công ty Hàn Quốc SK Engineering & Construction hôm qua cho biết họ không muốn bình luận về tuyên bố của Bộ trưởng Lào cho đến khi nguyên nhân của vụ việc được xác định bởi cuộc điều tra chính thức. Họ nhấn mạnh sẽ chịu trách nhiệm nếu kết luận điều tra cho thấy công ty này mắc lỗi. "Hiện giờ, chúng tôi đang tập trung vào nỗ lực cứu trợ và giảm thiểu thiệt hại", Kwon Kyok-jin, phát ngôn viên của công ty, cho biết.

Công ty Hàn Quốc còn lại là Korean Western Power không bình luận gì về tuyên bố của Bộ trưởng. Công ty giải thích rằng họ là bên vận hành nhà máy điện sau khi nó được hoàn thành chứ không trực tiếp tham gia vào việc xây dựng. Công ty Thái Lan tham gia dự án, Ratchaburi Electricity Generating Holding, cũng từ chối bình luận về chất lượng thi công.

Ông Inthirath nói rằng đập phụ "đã hoàn thành 91%" và chỉ nên được tích nước từ từ nhưng mưa lớn đã khiến công trình không chống chịu nổi. "Có mưa lớn trong khu vực từ ngày 21 đến 23.7 khiến mực nước trong hồ chứa tăng lên nhanh chóng", Bộ trưởng nói.

Hai công ty Hàn Quốc đã phát hiện những dấu hiệu đập bị nứt và sụt lún từ trước nhưng họ đã chậm trễ trong việc xử lý và thông báo cho chính quyền tỉnh. Trong báo cáo về vụ vỡ đập, hai công ty đều nhấn mạnh vấn đề mưa lớn. Tuy nhiên, Ian Baird, giáo sư địa lý tại Đại học Wisconsin, Madison cho rằng các công ty đang cố gắng thể hiện đây là thảm họa thiên nhiên chứ không phải lỗi của họ.

Baird đánh giá vấn đề nằm ở lỗi xây dựng hoặc quyết định lưu trữ quá nhiều nước trong hồ chứa của đập vào mùa mưa. Ông nhấn mạnh cuối tháng 7 là thời điểm luôn xảy ra mưa nhiều tại tỉnh này của Lào và các chủ xây dựng lẽ ra phải lường trước được việc đó.

Khi được hỏi liệu các chủ xây xựng có chuẩn bị trước việc lượng nước sẽ tăng trong mùa mưa hàng năm hay không, Bộ trưởng Inthirath trả lời rằng họ có chuẩn bị nhưng lượng mưa vượt quá ước tính của họ.

"Có năm trời mưa ít và có những năm lại mưa rất nhiều - mỗi cơn bão đều có cường độ khác nhau", ông nói. "Nhưng tôi khá chắc chắn rằng kỹ thuật xây dựng đập yếu kém, dẫn đến việc nó bị vỡ trong mưa lớn".

International Rivers, tổ chức phi chính phủ theo dõi sông ngòi và đập có trụ sở tại Mỹ, kêu gọi chính quyền Lào tăng cường giám sát quá trình thi công.

"Với hơn 70 dự án thủy điện đang được thi công và dự kiến xây dựng ở Lào - hầu hết do công tư nhân sở hữu và vận hành - thì giới chức phải ngay lập tức rà soát kỹ lưỡng các đập được thiết kế và quản lý như thế nào", tổ chức ra tuyên bố.