“Những việc cần làm ngay” của thời báo chí số

Trong thời kỳ ông trực tiếp chỉ đạo chuyên mục Những việc cần làm ngay trên Báo Nhân Dân, không ít bài viết tưởng chừng chỉ là lời kêu cứu đơn lẻ từ một hợp tác xã, một gia đình, một vụ thuế sai… nhưng thực chất lại là bản cáo trạng lương tâm chống lại các thói hư tật xấu trong quản lý nông thôn. Những bài báo ấy - dù in trên giấy vàng, chữ mờ, dù có thể phải qua kiểm duyệt gắt gao - vẫn là những bản “hịch nông dân” đích thực, lay động lòng người và lay chuyển cả thể chế chính sách.

Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh lúc sinh thời. Ảnh Báo Nhân dân

Thời đó, mỗi bài viết trung thực về nông dân, về lúa gạo, về mảnh ruộng hay về chợ quê… không chỉ là một tác phẩm báo chí, mà còn là một hành động chính trị, theo nghĩa cao quý nhất của chữ “chính” và “trị”: lấy sự thật làm gốc, vì dân mà hành động.

Thế nhưng hôm nay, khi chúng ta đã có mạng xã hội, livestream, báo điện tử, ảnh vệ tinh, và công cụ đo lường tương tác theo từng phút, liệu báo chí có còn giữ được khí phách đó? Khi mọi người đều nói, liệu ai còn đủ dũng cảm để nghe tiếng im lặng từ những làng quê đang bị bỏ quên?

Thế hệ phóng viên trẻ hôm nay cần học lại một điều mà những người đi trước đã nằm lòng: báo chí không chỉ là nghề, mà là một hình thức dấn thân. Trong đó, nông thôn, nông dân, với bao nhiêu vấn đề cần phản ánh, vẫn luôn là “mảnh đất thật” để người viết tìm về, sống thật, và viết thật.

Bởi nếu hôm nay ta muốn viết tiếp cải cách, muốn hồi sinh nông thôn một cách thực chất, không chỉ bằng nghị quyết mà bằng sự sống của từng cánh đồng, từng dòng mương, từng phiên chợ quê, thì trước hết, báo chí phải một lần nữa dám bước ra đồng ruộng, dám xắn quần, dám “nói thật”. Dám đứng giữa cánh đồng bị bỏ hoang mà hỏi: tại sao? Dám đến cạnh người nông dân bị ép giá để tìm xem ai đang hưởng lợi? Dám đặt lại câu hỏi mà Phùng Gia Lộc từng hỏi: “Đêm hôm ấy… là đêm gì?”, trong những phiên đấu giá đất ở vùng ven hiện nay.

Chúng ta không thiếu đề tài, chỉ thiếu một tinh thần Nguyễn Văn Linh trong thời đại kỹ thuật số.

Thật may, thời gian qua vẫn có những tiếng nói tiếp nối tinh thần đó, từ chính các tòa soạn báo chí chuyên sâu về nông thôn.

Chẳng hạn, loạt bài “Vỡ trận đấu giá đất nông thôn” của Báo Nông Thôn Ngày Nay/Dân Việt năm 2022-2023 đã vạch rõ tình trạng các xã vùng ven đô tổ chức đấu giá đất tràn lan, đẩy giá lên cao ngất ngưởng rồi… bỏ hoang. Nhiều huyện ở Bắc Giang, Hà Nam, Hưng Yên, Hà Tĩnh được nêu tên. Chỉ vài tuần sau loạt bài này, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản yêu cầu rà soát lại toàn bộ các khu đấu giá đất trên địa bàn các tỉnh vùng Bắc Bộ. UBND tỉnh Hà Nam và Hưng Yên cũng phải yêu cầu tạm dừng hàng loạt dự án đấu giá đất ở nông thôn.

Loạt bài “Chuyện thật ở vùng quê tỷ phú nuôi lợn, trồng dưa” năm 2023-2024 đã phản ánh thực tế nghịch lý: nông dân làm ra sản phẩm sạch, chất lượng cao nhưng không thể vào được siêu thị; trong khi đó, các chuỗi cung ứng lớn vẫn tràn ngập hàng nhập hoặc sản phẩm “đội lốt”. Bài báo tạo nên một cuộc thảo luận lớn trên mạng xã hội, kéo theo các phiên họp giữa Bộ NNPTNT và các hiệp hội nông sản, nhằm tháo gỡ nút thắt tiêu thụ trong nước.

Những bài báo ấy đều mang trong mình một tinh thần rất gần với “Những việc cần làm ngay”: không triết lý cao siêu, không hô hào chính trị, chỉ là đi - thấy - ghi - và nói thật.

Trong bối cảnh báo chí hôm nay đang đối diện với khủng hoảng niềm tin, cắt giảm biên chế, thiếu hụt nguồn lực và bị cạnh tranh gay gắt bởi mạng xã hội, thì việc quay trở lại với đề tài nông thôn, nông dân, không chỉ là một “ngách nội dung”, mà còn là một nghĩa vụ xã hội.

Người nông dân hôm nay không chỉ cần báo chí tường thuật lại các hội nghị, những bài “khen ngợi phong trào” mà còn rất cần ai đó cầm bút để nói hộ tiếng lòng của họ, kể thay những điều họ không thể đăng lên mạng, không thể tiếp cận cơ quan quyền lực, và không thể đứng giữa phố thị để “kêu gào” hay “tố cáo”.

Thế hệ phóng viên trẻ hôm nay cần học lại một điều mà những người đi trước đã nằm lòng: báo chí không chỉ là nghề, mà là một hình thức dấn thân. Trong đó, nông thôn, nông dân, với bao nhiêu vấn đề cần phản ánh, vẫn luôn là “mảnh đất thật” để người viết tìm về, sống thật, và viết thật.

Vì thế, nếu nói một cách nghiêm túc, tinh thần “Những việc cần làm ngay” không hề cũ. Nó chỉ đang chờ những người đủ dũng khí và tử tế để khơi lại. Và trong kỷ nguyên số, nơi thông tin chạy nhanh như bão nhưng sự thật lại mất hút giữa lằn ranh tin giả, thì bài báo in trên giấy đôi khi lại là tường thành cuối cùng bảo vệ nông dân khỏi lãng quên.

×