Nước lũ, triều cường làm ngập nhiều vườn cây ăn trái ở ĐBSCL, ngành khuyến nông hướng dẫn chi tiết cách khôi phục

Thời gian gần đây, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) liên tiếp hứng chịu các đợt mưa lớn, triều cường và lũ đầu nguồn khiến hàng chục nghìn ha lúa, rau màu, cây ăn trái bị ngập sâu. Nhiều diện tích bị rụng trái, vàng lá, thối rễ, thậm chí chết hàng loạt. Trước thực tế đó, Văn phòng Điều phối Nông nghiệp Nông thôn vùng ĐBSCL - Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành hướng dẫn chi tiết giúp nông dân phục hồi cây trồng sau lũ.

Theo đó, khi cây trồng bị ngập úng, bộ rễ bị thiếu oxy, dẫn đến rễ thối, lá vàng, cây chết dần. Mặt khác, ngập nước làm cây tăng stress sinh lý, cây mất cân bằng sinh trưởng làm vàng lá, rụng nhanh. Nước lũ còn mang theo mầm bệnh, gây thối rễ, xì mủ gốc, vàng lá.

Các loại cây có khả năng chống chịu ngập khác nhau. Xoài, sa pô, mãng cầu xiêm, lúa, me… là những cây trồng chịu ngập khá (dưới 30 ngày).

Bưởi, chanh, chuối, ổi, vú sữa, dâu, mận… là những cây chịu ngập trung bình (15-30 ngày). Sầu riêng, cam, quýt, măng cụt, đu đủ, cóc, mãng cầu ta, sơ ri, rau màu… là những loại chịu ngập kém (dưới 15 ngày).

Ứng phó trước, trong và sau lũ

Văn phòng Điều phối Nông nghiệp Nông thôn vùng ĐBSCL khuyến cáo, trước khi lũ về nông dân nên gia cố bờ bao, cống ngăn triều, khơi thông mương rãnh. Với cây ăn quả, cần đắp mô cao, làm bờ bao, đắp đê bao quanh vườn để hạn chế nước lũ tràn vào. Khoảng 30 ngày trước lũ, bà con không nên bón phân đạm, lân để hạn chế ra đọt non dễ thối. Cỏ ở vườn cắt tỉa thấp tự nhiên, tránh đóng váng mặt đất.

Đặc biệt giai đoạn này bà con không nên đào xới, tránh xói mòn khi lũ về. Bà con thường xuyên thăm đồng, tranh thủ thu hoạch sớm nông sản nếu đạt yêu cầu hoặc sản phẩm có thể sử dụng cho mục đích khác.

Giai đoạn ngập úng, đơn vị này khuyến cáo nông dân trước hết cần khơi thông dòng chảy quanh tán cây, xẻ thêm nhiều rãnh thoát nước sâu từ 30–40cm để nước rút nhanh, tránh tình trạng ứ đọng. Khi trong vườn xuất hiện nước tù hoặc ô nhiễm, bà con không nên giữ nước lại mà cần tạo dòng chảy nhẹ để giúp rễ cây hô hấp tốt hơn nhờ tăng cường trao đổi oxy trong đất.

Trong thời điểm nước chưa rút hẳn, hạn chế đi lại nhiều trong vườn để tránh làm hư hại bộ rễ và nén chặt đất, khiến cây khó hấp thu dinh dưỡng sau này. Khi cây ra đọt non, trổ hoa hoặc đang mang nhiều trái, nên cắt tỉa bớt tược non, hoa và trái nhỏ để giảm tiêu hao năng lượng, giúp cây tập trung phục hồi sức sinh trưởng.

Song song đó, bà con có thể phun bổ sung dinh dưỡng qua lá với dung dịch DAP và KCl pha theo tỷ lệ 2:1, nồng độ từ 1–2%, phun cách 3–5 ngày/lần để tăng khả năng hồi phục của cây. Đối với các vườn cây bị ảnh hưởng nặng, nên bổ sung thêm các hoạt chất điều hòa sinh trưởng như Cytokinin hoặc Brassinosteroid, sử dụng đúng liều lượng ghi trên nhãn hoặc theo hướng dẫn trực tiếp của cán bộ khuyến nông.

Ngay sau khi nước rút, việc phục hồi cây trồng sau lũ cần thực hiện ngay. Văn phòng Điều phối Nông nghiệp Nông thôn vùng ĐBSCL khuyến cáo bà con nên xới nhẹ mặt đất quanh tán cây với độ sâu 3–5 cm, có thể dùng cuốc răng để phá váng, giúp đất thoáng khí cho bộ rễ.

Tiếp theo, bà con cần bón vôi CaCO₃ với liều lượng từ 300–500kg/ha hoặc CaO từ 150–200kg/ha để khử trùng đất, nâng pH và diệt nấm bệnh tồn lưu sau ngập. Song song đó, có thể bón bổ sung phân DAP và KCl theo tỷ lệ 2:1, với lượng từ 0,2–1,0 kg/cây nhằm kích thích rễ phát triển trở lại.

Trung tâm lưu ý không nên sử dụng phân hữu cơ tươi trong giai đoạn này, vì quá trình phân hủy của phân tươi sẽ tiêu tốn nhiều oxy trong đất và dễ gây ngộ độc cho rễ. Thay vào đó, nên bổ sung các chất điều hòa sinh trưởng như Cytokinin, Brassinosteroid, hoặc phun thêm dung dịch vitamin C (50 mg/L) theo hướng dẫn, giúp kích thích ra rễ mới và tăng khả năng chống chịu cho cây.

Ngoài ra, cần tháo dẫn nước ra khỏi mương vườn vào thời điểm triều xuống hoặc bơm thoát thủy chủ động, hạ nhanh mực nước để đất khô ráo càng sớm càng tốt. Việc theo dõi tình hình sâu bệnh hại định kỳ 5–7 ngày/lần cũng rất quan trọng nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, kịp thời xử lý, tránh lây lan trên diện rộng.

Phục hồi cây trồng sau lũ không nên vội

Văn phòng Điều phối Nông nghiệp Nông thôn vùng ĐBSCL nhấn mạnh một số nguyên tắc chung trong phục hồi cây trồng sau lũ, đảm bảo bền vững. Theo đó, việc phục hồi cần thực hiện tuần tự, không can thiệp quá nhanh để cây có thời gian tự cân bằng. Bà con nên kết hợp sử dụng phân hữu cơ vi sinh với chế phẩm Trichoderma để tăng cường phân hủy hữu cơ và cải thiện sức khỏe đất.

Đặc biệt, cần theo dõi sức khỏe đất định kỳ thông qua mùi đất, độ tơi xốp hoặc đo các chỉ số trong đất, bảo đảm lượng oxy hòa tan đạt từ 4–6 mg/L để bộ rễ hoạt động bình thường. Song song đó, việc thiết kế lại hệ thống vườn cũng rất cần thiết, liếp cao tối thiểu 0,8m, tỷ lệ mương – liếp theo đúng kỹ thuật; có van 1 chiều chống tràn triều cường.

Về lâu dài, Trung tâm khuyến khích nông dân chọn gốc ghép chịu ngập, như bình bát (cho mãng cầu xiêm) hoặc chanh giấy (cho cây có múi) để trồng ở vùng trũng thấp, giúp cây có khả năng chống chịu tốt hơn trong điều kiện ngập lũ kéo dài.

Khuyến nghị phục hồi sau lũ cho một số cây trồng chủ lực:
- Với sầu riêng, cần đắp mô cao, thoát nước nhanh, phun Cytokinin và Brassinosteroid, kết hợp nấm Trichoderma để phục hồi bộ rễ. Đây là loại cây rất mẫn cảm với ngập úng, chỉ cần ngập quá 5 ngày là dễ chết hàng loạt.
- Với cam, quýt, nên phun dung dịch Bordeaux 1%, kết hợp xử lý vùng cổ rễ bằng Fosetyl-Al để phòng bệnh thối rễ Phytophthora – loại bệnh thường bùng phát mạnh sau ngập.
- Cây chôm chôm cần phun DAP + KCl 2% khi ra đọt non, đồng thời tỉa tán hợp lý, tránh cây ra đọt hoặc ra hoa trong mùa mưa lũ.
- Với mãng cầu xiêm, có thể ghép gốc bình bát và xới nhẹ đất sau lũ để tăng khả năng chịu ngập.
- Xoài là loại cây có sức chống chịu tốt hơn, chỉ cần tỉa cành và phun thuốc phòng bệnh thán thư để ngăn nấm tấn công phần lá non.

×