Ông già và đồi cò bạc tỷ

“Đất có lành, cò mới đậu”

Đó là lời giải thích của ông Phạm Văn Của - người dân tộc Mường, ở thôn Thọ Liên, xã Kiên Thọ, huyện Ngọc Lặc (Thanh Hóa), đã chăm sóc, bảo vệ hàng vạn con cò trong suốt hơn 30 năm nay.

Vợ chồng ông Của cả đời quyết bảo vệ đàn cò.

Chúng tôi đến thăm ông Của lúc hoàng hôn đang dần buông. Thấy có khách lạ đến chơi, ông Của gọi vợ ra tiếp đón cùng. Năm nay, ông đã ở tuổi 70, nhưng người vẫn cường tráng, rắn chắc, nên ai cũng đoán ông chỉ chừng 60. Khi biết chúng tôi đến tham quan vườn cò, ông nhìn sang vợ, rồi cười bảo: "Cứ tưởng các chú là khách đến hỏi mua đồi cò, nên tôi phải gọi cả bà ấy ra để cùng nhau... từ chối cho dễ".

Nhắc đến chuyện đồi cò, ông Của hào hứng kể: Vợ chồng ông sinh ra và lớn lên ở xã Kiên Thọ, Ngọc Lặc. Năm 1967, ông bà nên duyên vợ chồng rồi sinh được 6 người con (4 trai, 2 gái). Ông từng làm Đội phó Đội sản xuất nông nghiệp của Nông trường Kiên Thọ. Khi nông trường giải thể, ông xin khu đồi Gò Mả rộng 4ha toàn cỏ lau để khai phá sản xuất. Cũng từ ngày ấy, vợ chồng con cái bồng bế nhau lên lưng chừng đồi, dựng một túp lều để ở.

Trên đồi, ông trồng tre, nứa, cây quế lợn (để làm hương), lim vang, tổ sản, trà khế, gỗ ngát… Dưới chân đồi, ông cấy lúa nương, cung cấp lương thực cho gia đình. Năm 1978, đồi cây của ông trồng đã vươn cao hàng chục mét, cũng là lúc ông phát hiện có từng đàn cò lửa bay về làm tổ. Ban đầu chỉ có dăm bảy chục con, dần dần chúng kéo nhau về hàng đàn.

Năm này qua năm khác, hết cò lửa lại đến cò bợ, rồi vạc... Đến nay ước tính khu đồi cò của gia đình ông lên tới cả vạn cá thể. Ông Của bộc bạch: "Lạ lắm, mấy tháng gần đây có cả loài cò biển (giống như sếu), rồi bìm bịp, khiếu, họa mi… kéo nhau về nhiều lắm. Nói như các cụ ta, thì đất có lành, cò mới đậu".

Cả đời quyết bảo vệ cò

Chúng tôi theo chân ông Của lên thăm đồi cò, đó là một vạt đồi đất đỏ. Những bụi tre ken dày, chỉ đủ lối cho một người lách qua. Trên thảm lá mục, phân cò trắng xóa. Trên các ngọn tre, cành cây gỗ, cò đậu chi chít. Ông dặn chúng tôi đi nhẹ nhàng, không nói to, gây tiếng động lạ sẽ làm đàn cò giật mình.

Tôi hỏi ông đã bao giờ ông nghĩ tới chuyện bán đồi cò này chưa, ông nói luôn: "Hồi tháng 3 vừa rồi có hai người đàn ông đi xe ô tô sang trọng đến gạ tôi bán đồi cò cho họ để làm vườn sinh thái. Thấy tôi từ chối, một người bảo, cứ làm hợp đồng từng năm một với giá 1 tỷ đồng. Nếu sang năm họ làm có lãi thì sẽ nâng giá lên nữa, nhưng tôi không đồng ý. Một ông to béo, tóc bạc trả giá 2,7 tỷ đồng xin mua luôn cả đồi cò này. Tôi bảo, các ông thông cảm, có trả thêm nữa tôi cũng không bán đâu".

Chuyện ông Của bảo vệ đồi cò này cũng lắm gian truân. “Nhớ nhất là cách đây hơn chục năm, vào một buổi trưa, chỉ có mình tôi ở nhà, bọn trộm vượt đồi, lẻn vào vườn luồng bắn cò. Tôi vội vàng vác theo một con dao phát rừng lên, thấy mấy con cò non đang nằm giãy giụa dưới đất, biết ngay là chúng đã bắn cò mẹ. Tôi quát chúng không được bắn cò. Có đứa quát lại: "Cò này là của trời, không phải của ông". Một đứa khác bảo: "Đập bỏ mẹ ông già này đi". Nói xong, chúng xông lại định đánh tôi. May mà lúc ấy 2 đứa con trai tôi vừa về đến nhà, mấy đứa trộm mới rút lui"- ông Của kể.

Ngày Nhà nước làm đường Hồ Chí Minh đi qua khu nhà ông, khiến ông mất ăn mất ngủ. Đến khi biết chính xác con đường không chạm đến đồi cò, ông mới thở phào. Nhưng, khi thi công tuyến đường, người ta nổ mìn phá đá, đào núi làm chấn động cả một vùng, nhiều đàn cò bỏ đồi mà đi. May sao, sau khi tuyến đường làm xong, hàng đàn cò lại trở về với khu đồi của ông.

Hồng Đức