Sau 7 năm, giảm trừ gia cảnh thêm 2 triệu đồng: Loay hoay vẫn lạc hậu!

Chiều 14/5, Ủy ban Tài chính - ngân sách của Quốc hội đã thẩm tra Dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về nâng mức giảm trừ gia cảnh thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Sau 7 năm, giảm trừ gia cảnh thêm được 2 triệu đồng

Mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN) từ 9 triệu đồng/tháng tăng lên 11 triệu đồng/tháng và cho người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng thay cho mức 3,6 triệu đồng so với hiện nay.

Đó là đề xuất được đề cập trong Dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về nâng mức giảm trừ gia cảnh của thuế TNCN, dự kiến áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2020 này.

Với mức giảm trừ mới, các mốc thu nhập chưa phải nộp thuế sẽ nâng lên là 11 triệu đồng/tháng (không có người phụ thuộc); 15,4 triệu đồng/tháng (có 1 người phụ thuộc) và 19,8 triệu đồng/tháng (có 2 người phụ thuộc).

Đồng nghĩa với việc, người có thu nhập đến 15 triệu đồng/tháng, có 1 người phụ thuộc thì mỗi tháng phải nộp 120.000 đồng theo quy định hiện hành. Nếu áp dụng mức giảm trừ gia cảnh mới thì người này sẽ không phải nộp thuế.

Như vậy, một bộ phận lớn những người đang nộp thuế TNCN ở bậc 1 (chiếm đến 44% số người nộp thuế TNCN) sẽ chuyển sang diện không phải nộp thuế.

Những người có thu nhập 20 triệu đồng/tháng nếu có 2 người phụ thuộc thì số thuế TNCN phải nộp hàng tháng chỉ chiếm khoảng 0,05% thu nhập (10 nghìn đồng/tháng), thay cho hiện nay đang phải nộp thuế TNCN là 190 nghìn đồng.

Đối với ngân sách nhà nước (NSNN), tính tới cuối năm 2019, số lượng người nộp thuế TNCN từ tiền lương, tiền công đạt khoảng 6,89 triệu người với tổng số thu NSNN đạt trên 79.219 tỷ đồng. Do đó, với đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh nêu trên thì số thu về thuế TNCN 1 năm giảm khoảng 10,3 nghìn tỷ đồng (tương đương giảm khoảng 13% số thu NSNN về thuế TNCN từ tiền lương, tiền công năm 2019).

Bộ Tài chính đánh giá việc nâng mức giảm trừ gia cảnh như trên sẽ giúp tất cả người lao động có thu nhập từ tiền công, tiền lương đang nộp thuế được hưởng lợi, tức giảm số tiền thuế phải nộp so với hiện nay.

Thảo luận tại phiên họp để thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế nhập cá nhân chiều ngày 14/5, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách nhất trí về sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế thu nhập cá nhân như Tờ trình của Chính phủ và cho rằng, chỉ số CPI tại thời điểm tháng 12/2019 so với thời điểm 1/7/2013 tăng 23,2%, cùng với quá trình vận hành, biến động của nền kinh tế, mức giảm trừ gia cảnh hiện nay đã không còn phù hợp với tình hình thực tế. 

Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách nhất trí với việc điều chỉnh nâng mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế lên mức 11 triệu đồng/tháng, tương ứng cho mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng là phù hợp với biến động của chỉ số CPI và đảm bảo thực hiện quy định của Luật Thuế thu nhập cá nhân. Bởi mức tăng giảm trừ gia cảnh là bằng với mức tăng chỉ số giá tiêu dùng, phù hợp với biến động của giá cả thời điểm hiện nay.

 Loay hoay vẫn "lạc hậu"

Trước đó, khi tổ chức lấy ý kiến công khai cho Dự thảo này, mức giảm trừ gia cảnh như đề xuất nêu trên nhận được những ý kiến khác nhau. Tuy nhiên, điểm chung trong các ý kiến được nhiều chuyên gia nêu ra là nên tính lại mức giảm trừ gia cảnh này bởi đã lạc hậu ngay cả khi chưa áp dụng.

Không đồng tình với cách tính và mức giảm trừ gia cảnh trong Dự thảo, PGS.TS. Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Trưởng khoa Tài chính Trường Đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng nếu muốn tính cho gọn thì phải dùng tốc độ tăng trưởng GDP để đo tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người. Vì đây là "ngưỡng thu nhập chịu thuế" nên phải điều chỉnh bằng tốc độ tăng thu nhập, chứ không được đánh tráo khái niệm bằng "tốc độ tăng CPI".

Nếu tăng trưởng kinh tế hàng năm bình quân là 6,5% trong giai đoạn 2013-2019, để Luật thuế có hiệu lực trong năm 2020 thì mức tăng trưởng thu nhập tích luỹ là hơn 55%. Vì vậy, ngưỡng thu nhập chịu thuế tối thiểu phải là 14 triệu đồng (9 triệu đồng x 155%).

Tương tự, mức miễn trừ đối với người phụ thuộc phải được làm tròn là 6 triệu đồng (3,6 triệu đồng x 155%). Nghĩa là một người có thu nhập bình quân một tháng là 20 triệu đồng, phải nuôi thêm một người phụ thuộc thì không phải đóng thuế thu nhập cá nhân.

Cũng có ý kiến thì cho rằng, đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế TNCN từ 9 triệu đồng/tháng lên 11 triệu đồng/tháng đơn thuần chỉ là cộng thêm tỷ lệ lạm phát so với mức hiện hành. Trong khi đó, mức giảm trừ gia cảnh điều chỉnh là để áp dụng cho tương lai, tức là trong vài năm tới, trong khi Bộ Tài chính dựa trên chênh lệch giữa chỉ số giá từ tháng 7/2013 đến cuối năm 2019 là 23,2% để đề xuất mức giảm trừ gia cảnh mới. "Chẳng khác nào mức giảm trừ gia cảnh đã lạc hậu ngay cả khi chưa được áp dụng?", một chuyên gia đặt câu hỏi.

Không chỉ dừng lại ở vấn đề giảm trừ gia cảnh bao nhiêu mới là phù hợp. Câu chuyện, điều chỉnh mức thu nhập chịu thuế vốn là vấn đề không hề mới mẻ, nhưng đến nay dường như vẫn đang loay hoay.

Sự loay hoay này, theo ông Trương Thanh Đức – Chủ tịch HĐTV công ty luật Basico, nằm ở quy định "chỉ điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh khi lạm phát trên 20%".

Theo ông Đức, tỷ lệ này đã được ấn định rõ trong luật. Trong khi đó, con số lạm phát là do nhà nước công bố. Vì vậy, khi nào đạt mức ấn định này thì phải mặc nhiên được áp vào việc thu thuế hằng năm theo thông báo của Tổng cục thuế hoặc cùng lắm là Bộ Tài chính, chứ sao phải trình qua Chính phủ lên tận Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định?

"Chưa kể, con số lạm phát trên 20% mới điều chỉnh là quá cao, cần giảm xuống một nửa. Nếu 1 - 2 năm vượt mức này thì còn đỡ, nhưng giả sử xảy ra trường hợp, lạm phát đã tăng 20%, nhưng không vượt hơn trong nhiều năm, thì người nộp thuế sẽ bị thiệt dài hạn. Với thực tế hiện nay, việc quy định lạm phát 20% mới giảm trừ gia cảnh như trong thời gian qua thật là vô lý", ông Đức bình luận.

Cũng phải nói thêm rằng, mức giảm trừ gia cảnh hiện nay không dựa vào mức sống tối thiểu, không dựa vào thu nhập bình quân đầu người, mức lương tối thiểu chung cũng như mức lương tối thiểu theo vùng.

Câu hỏi đặt ra, vì sao mức lương tối thiểu theo 4 vùng chênh nhau gấp 1,5 lần mà mức thu nhập khởi điểm đóng thuế và giảm trừ gia cảnh lại bằng nhau?

Vị luật sư này cho rằng, nếu căn cứ vào mức sống hay mức lương tối thiểu thì mức giảm trừ gia cảnh là quá cao. Còn nếu tính hợp lý thì phải tính giảm trừ kết hợp giữa 2 tiêu chí, khấu trừ cố định và khấu trừ một số nhu cầu chi tiêu tối thiểu (có hoá đơn, chứng từ, căn cứ hợp lý).

"Nếu một người tuy thu nhập khá cao, nhưng sống vẫn khó khăn do phải chi phí cho học hành, bệnh tật, thuê nhà ở, mà vẫn phải nộp thuế nhiều hơn người sống sung sướng có thu nhập thấp hơn thì điều đó là quá bất công", ông Đức dẫn chứng thêm.