Hà Nội: Bí ẩn về khu lăng mộ đá tưởng chừng biến mất sau trận lũ lịch sử
Bí ẩn về khu lăng mộ đá tưởng chừng biến mất sau trận lũ lịch sử ở Hà Nội
Giữa cánh đồng thuộc thôn Nỏ Bạn, xã Vân Tảo, huyện Thường Tín, TP Hà Nội tồn tại một quần thể di tích mộ đá đẹp và quy mô bề thế. Đó là Lăng đá Quận Vân, nơi yên nghỉ của Quận công Đại giang Đỗ Bá Phẩm, thời Lê Trung Hưng (1533 - 1789).
Toàn bộ khu lăng rộng khoảng 960 m2 được chia làm 3 phần: cổng lăng, khu sinh phần, nhà mộ. Đáng chú ý ở lăng mộ đá này, chính là những linh vật được người xưa tạo tác. Mộ phần Quận Vân - nhân vật chính của lăng mộ đá cổ nằm ở phía trên cùng sau nhà văn bia. Nhà mộ hình mui rùa nhưng có chóp đỉnh và hình bốn mái. Phần thân mộ nằm chìm dưới lòng đất, đã từng được khai quật để làm sáng tỏ những bí mật bên trong.
Nhà bia có 4 cột ở 4 góc là trụ đỡ cho mái vòm đá cong. Mỗi đường điêu khắc còn hiển hiện rõ rệt, không một nét mờ. Bên trong nhà bia có một tấm bia cỡ lớn, trên cao 2m, được dựng tháng 11-1733 (Long Đức thứ 2). Mặt trước, phần trái bia có dòng chữ lớn “Đỗ phụ quốc thần Từ đường bi ký”, ghi lại công đức ba đời của Quận công Đỗ Bá Phẩm.
Đáng chú ý ở lăng mộ đá này, chính là những linh vật được người xưa tạo tác vô cùng tinh xảo. Đôi nghê trước cửa nhà bia với miệng ngậm châu ngọc, đầu và cổ được chạm khắc hình vân xoắn. Hình dáng nghê ở lăng Quận Vân là đặc trưng cho nghê của Việt Nam. Con bên trái đặt chân lên quả cầu, con bên phải đặt chân lên nghê con.
Chiếc ngai bằng đá được đặt ở giữa lăng mộ có hình một chiếc ghế đá có tay đầu rồng. Trước ngai là bệ hương và phía dưới là sập thờ cũng hoàn toàn làm từ đá rất tinh xảo.
Cách hương án gần 4m, mỗi bên có một tượng voi, ngựa. Chúng có kích thước lớn, dáng đẹp và cân xứng.
Cặp chó đá nằm trước khu vực nhà bia, cặp chó đá này được làm vô cùng đơn giản, không có bất cứ họa tiết cầu kỳ nào. Trong 2 tượng chó, có 1 tượng có chó nhỏ ngồi cạnh. Rất có thể đây là một cặp chó bố mẹ, nhìn hiền từ không hề dữ dằn.
Điểm độc đáo là các pho tượng này đều được tạc bằng đá nguyên khối theo lối tả thực với kích thước như thật. Nổi bật trong số đó là đôi tượng chiến binh với đầy đủ trang phục, binh khí, thần thái sinh động.
Hai bên đường thần đạo vào khu sinh phần, mỗi bên đặt một hương án khá rộng, mặt hương án được bào soi và khắc gờ chỉ công phu. Đặt trên mỗi thân hương án là một khối đá hình tứ giác, chạm trổ “long mã hý cầu”.
Năm 2019, huyện Thường Tín và thành phố Hà Nội đã tiến hành tôn tạo, bảo tồn di tích, đưa nơi đây trở thành một trong những điểm đến trong hành trình tham quan lăng đá xã Hồng Vân.
Lăng đá Quận Vân đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Những dấu mốc lịch sử để lại cho thấy lăng mộ này đã từng bị chôn vùi do vỡ đê trong trận lũ lịch sử vào năm 1914. Tuy nhiên, có thêm những thông tin khác cho rằng, lăng Quận Vân không phải bị vùi lấp năm 1914 mà từ xưa hơn rất nhiều.
Khoảng 270 năm về trước, đê Sâm Thụy bị vỡ, tất cả làng mạc bị vùi lấp dưới lớp bùn. Trong đó, có cả lăng mộ đá Quận Vân. Nếu đó là sự thật thì lăng đá cũng bị lãng quên 270 năm.
Đến những năm 1980, một cuộc khai quật khảo cổ với quy mô lớn được hoàn thành thì lăng mộ đá với quy mô lớn hiện ra trước sự ngỡ ngàng của người dân trong vùng. Theo thông tin lịch sử, đá để xây dựng khu lăng được lấy về từ Đông Triều (Quảng Ninh).
Đến nay, giới chuyên môn vẫn tiếp tục tìm hiểu việc, bằng cách gì những khối đá nặng hàng chục tấn được vận chuyển về đây với phương tiện thô sơ giai đoạn đầu thế kỷ 18.