Nữ hoàng duy nhất trong lịch sử vương triều phong kiến Việt Nam là ai?
Theo sách "Đại Việt sử ký toàn thư", Lý Thiên Hinh tức Lý Chiêu Hoàng, được vua cha phong là Chiêu Thánh công chúa. Năm 1224, bà được vua cha trao ngôi cho. Lý Chiêu Hoàng trở thành nữ hoàng đầu tiên và cũng là duy nhất trong lịch sử vương triều phong kiến Việt Nam.
Lý Chiêu Hoàng (1218-1278) hay Lý Thiên Hinh. Bà còn có tên gọi khác là Lý Phật Kim.
Lý Chiêu Hoàng là con gái của vua Lý Huệ Tông và hoàng hậu Trần Thị Dung. Sinh ra trong giai đoạn nhà Lý suy yếu, bà có những bước rẽ không thể đoán định. Từ khi được thái tổ Lý Công Uẩn sáng lập năm 1009, trải qua quá trình hưng thịnh, đến đời của những vua như Cao Tông, Huệ Tông, nhà Lý đã suy yếu hẳn.
Bà là hoàng đế thứ 9 và cũng là cuối cùng của triều đại nhà Lý, trị vì từ năm 1224 đến năm 1225.
Tuy ngôi vua nằm trong tay công chúa nhà Lý, nhưng quyền hành đã nằm hết trong tay họ Trần, đặc biệt là Trần Thủ Độ. Hàng loạt con cháu họ Trần được giữ những vị trí quan trọng trong triều, trong đó có Trần Cảnh (tức vua Trần Thái Tông sau này). Lý Chiêu Hoàng đem lòng yêu mến Trần Cảnh nên Trần Thủ Độ đã tuyên bố họ kết hôn rồi bố trí để Lý Chiêu Hoàng triệu tập các quan, tuyên bố nhường ngôi cho Trần Cảnh vào cuối năm 1225. Bà ở ngôi chỉ hơn một năm. Lý Chiêu Hoàng là vua cuối cùng của nhà Lý.
Lý Chiêu Hoàng được sắc phong làm hoàng hậu, gọi là Chiêu Thánh. Đến năm 1232, khi 14 tuổi, bà sinh con trai nhưng không may thái tử mất ngay sau đó. Sinh nở không thành, bà đau ốm liên miên. Sợ Trần Thái Tông không có con trai nối ngôi, Trần Thủ Độ lại ép nhà vua lập hoàng hậu mới, giáng Chiêu Thánh làm công chúa. Trước liên tục những biến cố của cuộc đời, quá đau buồn và chán nản, bà xuống tóc đi tu.
Thế nhưng, duyên nghiệp của vị nữ hoàng duy nhất vẫn chưa kết thúc. Sau cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên lần thứ nhất (1257-1258), bà lại được phục hồi chức vị công chúa và được đem gả cho Lê Phụ Trần, người lập nhiều chiến công trong kháng chiến, có công cứu giá vua Trần Thái Tông. Nếu không kể những ngày trước khi làm vua, có lẽ thời gian sống với Lê Phụ Trần là quãng đời đẹp nhất trong cuộc đời nhiều biến cố của bà. Trong 20 năm chung sống bên chồng mới, Chiêu Thánh sinh được 2 con. Có tài liệu cho rằng con trai đầu chính là danh tướng Trần Bình Trọng - người đã hy sinh lẫm liệt trong kháng chiến chống Mông - Nguyên lần thứ hai với câu nói nổi tiếng “Ta thà làm quỷ nước Nam, chứ không thèm làm vương đất Bắc”.
Năm 1278, bà qua đời ở tuổi 60 trong một lần về thăm quê ở Cổ Pháp (Từ Sơn, Bắc Ninh). Về sau, bà được thờ ở đền Rồng ngay tại quê nhà.