Marcelo Bielsa 3 trong 1: Vị giáo sư khả kính, lão thầy đồ gàn dở và gã HLV quân phiệt

Huyền thoại về một huyền thoại

Có người nói, Marcelo Bielsa từng dọa dẫm cổ động viên đội nhà bằng một trái tạc đạn. Hoặc cái cách ông đưa ĐT Argentina đến World Cup 2002 với 2.000 cuộn băng ghi hình về các đối thủ. Còn có lần ông ấy chỉ đạo thủ môn đội mình đưa bóng ra khỏi đường biên từ mỗi quả phát bóng vì ông nghĩ rằng đối phương dễ bị tổn thương từ những quả ném biên?!

Những học trò cũ của Bielsa xác nhận, cả ba câu chuyện vừa nêu không câu chuyện nào đúng sự thật. Dù vậy, những huyền thoại này vẫn được truyền tụng vì sự tương đồng với tính cách cổ quái của vị chiến lược gia đang dẫn dắt Leeds United, người đã phá vỡ vô vàn quy củ giáo điều trong công tác huấn luyện bóng đá cũng như quy tụ vô khối môn đệ lẫy lừng, bao gồm cả Pep Guardiola và Mauricio Pochettino. Huyền thoại về một huyền thoại suy cho cùng đúng sai không quan trọng, miễn nó đẹp.

Từ Buenos Aires đến Bilbao, từ Mexico đến Marseille, hình tượng độc đoán và cũng thật độc đáo của Bielsa được thêu dệt bằng những huyền thoại. Tại xứ sở sương mù, Leeds United, dưới sự dẫn dắt của ông, rũ bùn đứng dậy sáng lòa để trở thành hiện tượng thú vị của Premier League, giải VĐQG số một nhất hành tinh. Việc đánh thức gã khổng lồ của bóng đá Anh những năm 2000 này hứa hẹn mở ra chương mới đầy hấp dẫn trong sự nghiệp của vị chiến lược gia người Argentina. Nhưng đó là chuyện của thì hiện tại tiếp diễn mà không ai biết trước được điều gì sẽ tiếp diễn, nhất là với Bielsa. Còn để hiểu thêm về người đàn ông này, cần quay ngược bánh xe thời gian về quá khứ.

Bielsa sinh trưởng tại Rosario, thủ phủ của tỉnh Santa Fe, Argentina, là con thứ trong một gia đình thuộc hàng danh gia vọng tộc, với những chính trị gia, luật sư và nhà ngoại giao thành đạt. Nhưng trong khi các anh chị em theo đuổi truyền thống gia đình, đơn cử như anh trai Rafael là đại sứ Argentina tại Chile, Bielsa lại quyết định theo đuổi nghiệp bóng đá. Từ thuở thiếu thời, hàng ngày cậu bé Bielsa đòi mẹ đưa đến các quầy báo để thu thập mọi tờ báo và tạp chí thể thao.

Mặc dù có thời gian khăn thi đấu cho đội một Newell’s tuy nhiên Bielsa sớm nhận ra những hạn chế về mặt thế chất của bản thân. Nhưng bù lại, sự thông minh và trí óc nhanh nhạy là nền tảng để ông theo đuổi công việc huấn luyện. 25 tuổi, Bielsa giải nghệ và một thời gian sau phụ trách đội tuyển bóng đá của trường đại học Buenos Aires. Sau đó, Bielsea tiếp quản vị trí quản lý tại học viện đào tạo cầu thủ trẻ của Newell’s, nơi ông phát triển phương pháp độc đáo để săn tìm những tài năng phù hợp với triết lý bóng đá bản thân, phương pháp ông sử dụng cho đến tận ngày nay.

Chiếc xe Fiat cũ và vạn dặm đường tìm kiếm tài năng

“Tại Argentina, các đội bóng luôn sục sạo những khu ổ chuột, công viên, sân chơi, với hy vọng tìm ra những Messi, Maradona hay Batistuta tiếp theo. Nhưng những gì Bielsa thực hiện, theo phong cách đặc trưng của ông ấy, là biến tuyển trạch trở thành công việc cực kỳ tỉ mỉ và có tổ chức”, cây bút thể thao kỳ cựu người Argentina, Marcela Mora y Araujo cho biết.

“Vì vậy, ông và cộng sự Jorge Griffa đã chia Argentina thành 70 vùng lãnh thổ và di chuyển hàng ngàn dặm đường trên chiếc xe Fiat cũ kỹ của ông. Nếu họ thích một cầu thủ, họ sẽ đến tận nơi để theo dõi, bất kể đêm đông giá rét hay trưa hè oi ả”.

“Khi Pochettino mới 12 tuổi, Bielsa đã đến tận nhà cậu bé vào lúc 2 giờ sáng và nói với mẹ cậu bé rằng ông rất muốn đăng ký cậu vào đội trẻ của ông. Bà mẹ đưa Bielsea vào phòng ngủ nhưng Pochettino đã chìm trong giấc ngủ say. Bielsa nói: “Đừng lo, tôi không cần nói chuyện với thằng nhóc, tôi chỉ cần nhìn đôi chân của nó”.”.

Pochettino và đôi chân tài hoa của anh trở thành trụ cột của Newell’s giành 2 chức VĐQG Argentina dưới thời Bielsa. Một trong những đồng đội của anh trong đội bóng lẫy lừng ấy – Ricardo Lunari – nhớ lại rằng anh đã được Bielsa chiêu mộ chỉ sau một trận đấu lập hattrick cho đội bóng địa phương vào năm 1985.

Lunari chia sẻ: “Sau trận đấu, Marcelo đến gặp bố tôi và đề nghị ông ấy cho tôi khoác áo Newell’s. Ông ấy thực sự cuốn hút tôi. Tôi rất ngạc nhiên bởi sự mạnh mẽ và cách nói chuyện đầy say mê của ông ấy về bóng đá. Marcelo không chỉ nói bằng miệng, ông chuyển tải thông điệp bằng tay, bằng chuyển động cơ hội. Tôi chợt nghĩ: “Người đàn ông này là ai?”.”.

Khoái cảm quái dị của gã HLV quân phiệt

Không lâu sau ngày bị Bielsa cuốn hút, Lunari phải chịu đựng phương pháp huấn luyện gian khổ nay trở thành thương hiệu của vị chiến lược gia người Argentina. Lunari nói: “Đó là thay đổi rất lớn đối với chúng tôi, những cậu bé 15 hay 16 tuổi, độ tuổi đá bóng chỉ vì niềm vui. Chúng tôi đã quen với việc tập luyện trong một tiếng rưỡi, nhưng với Marcelo, chúng tôi phải tập trong ba tiếng với sự tập trung và cường độ thể chất khủng khiếp. Rất khó để chúng tôi nắm bắt được suy nghĩ sâu xa của Marcelo”.

Thúc đẩy các học trò đến tới hạn thể chất và tinh thần là chủ đề xuyên suốt sự nghiệp của Bielsa. Tại Leeds, các cầu thủ thi đấu như thể chơi trò theo đuổi “hình bóng sát nhân”, một trận đấu 11 người với cường độ cao, nơi quả bóng không bao giờ ngừng lăn hay đi hết đường biên.

Cựu trung vệ người Mexico, Pavel Pardo, nhớ lại khoái cảm quái dị của Bielsa khi chứng kiến các học trò vượt qua ngưỡng đau thể chất của bản thân tại Atlas Guadalajara, nơi ông đã huấn luyện sau khi rời Newell’s vào năm 1993.

“Ông ấy có một tập sách về các bài tập huấn luyện và trong suốt thời gian ông ấy huấn luyện, chúng tôi chưa bao giờ lặp lại bài tập một lần nào”, Pardo, người đã có 146 lần khoác áo ĐT Mexico cho biết. “Sau một cuộc tập trận, chúng tôi sẽ gặp nhau ở giữa sân và gần như tắc thở. Ông ấy thực sự hạnh phúc khi thấy chúng tôi như vậy”.

Với Bielsa là HLV, việc chuẩn bị cho trận đấu không kết thúc trên sân tập. Lunari và Pardo được gửi kèm về nhà một tập cuộn băng video của đối thủ và được yêu cầu trình bày những quan sát của họ về đội hình, chiến thuật và đặc điểm cá nhân của đối phương. Trong lễ cưới của hậu vệ Dario Franco của Newell’s, Bielsa đã đưa cả đội đến một phòng trong khách sạn để theo dõi toàn bộ trận đấu trước đó của đối thủ tiếp theo. Thế nên, không khó để lý giải tại sao Bielsa lại có biệt danh là El Logo (Gã khùng).

Ông đồ gàn dở của túc cầu

Vị chiến lược gia người Argentina luôn có những hành động quái gở và khiến tất cả bất ngờ, Lunari nhớ lại: “Một ngày nọ, chúng tôi đang tập luyện và chẳng thấy Bielsa đâu cả. Chúng tôi vẫn nghe thấy tiếng la hét chỉ đạo của ông, nhưng chúng tôi không thể nhìn thấy ông. Sau đó, đột nhiên ai đó phát hiện ra ông ấy. Ông đang trèo lên một cành cây để tìm kiếm góc nhìn tốt nhất về buổi tập của chúng tôi”.

Trong suốt 30 năm làm huấn luyện viên, phương pháp của Bielsa đã đưa các cầu thủ lên một tầm cao mới. Người hâm mộ Leeds hết sức vui mừng trước sự cải thiện đáng kể của các cầu thủ như Mateusz Klich, đội trưởng Liam Cooper và Kalvin Phillips, những người vừa được triệu tập vào đội tuyển Anh cách đây không lâu, điều trước đây tưởng chừng chỉ xuất hiện trong mơ đối với họ, những cầu thủ tầm trung thi đấu tại Championship.

Aritz Aduriz, tiền đạo lão tướng người Tây Ban Nha đã trải qua một mùa giải dưới thời Bielsa tại Athletic Bilbao, trở thành bông hoa nở muộn của La Liga nhờ sự huấn luyện của huấn luyện viên người Argentina. Sau tuổi 30, anh đã ghi 104 bàn sau 158 trận tại La Liga.

“Không nghi ngờ gì nữa, đó là mùa giải tôi đạt bước tiến dài nhất trong sự nghiệp cầu thủ, bởi mức đồ yêu cầu cực lớn của ông ấy khiến bạn luôn phải thể hiện ở mức tối đa”, Aduriz nói.

“Là một người đàn ông, Marcelo đòi hỏi rất cao về màn trình diễn của từng cá nhân và toàn đội bóng, vì vậy bạn phải tập trung từng tích tắc. Mọi khoảnh khắc đều quan trọng trong buổi tạp – mọi pha đỡ bước một, mọi cú dứt điểm, bất cứ cử động nào đều được ông ấy theo dõi kỹ lưỡng và điều đó khiến bạn phải thực sự ý thức trong từng buổi tập”.

“Phong cách huấn luyện của ông ấy, luôn tiếp xúc với bóng, cuối cùng bạn cảm thấy tự tin và cải thiện khả năng chơi bóng. Cách ông ấy xem xét từng chi tiết và có thể phân động từng cử động nhỏ nhất trong một trận đấu và suy ngẫm về nó sau này khiến bạn tiến bộ vượt bậc”.

Bielsea có thành tích được kiểm chứng bằng kết quả tức thì và thành công ngắn hạn, nhưng mọi người thường nói về thói quen khắc nghiệt của vị chiến lược gia này khiến các cầu thủ kiệt sức ở đoạn cuối và nhiều lần chỉ về nhì.

Trong mùa giải đầu tiên dẫn dắt Bilbao, Bielsa đã đưa đội bóng xứ Basque vào tới chung kết Europa League và Cúp Nhà Vua, và chỉ chịu thất bại cùng với tỷ số 0-3 trước Atletico Madrid và Barcelona. Tại Marseille mùa 2014/15, đội bóng của Bielsea dẫn đầu Ligue 1 cho đến Giáng sinh nhưng tụt dốc không phanh trong thời gian còn lại và chỉ kết thúc ở vị trí thứ tư.

“Chúng tôi kiệt sức”, hậu vệ Rod Fanni thừa nhận. “Về mặt tinh thần, rất khó để tái tạo sự hưng phấn mỗi ngày. Bạn phải vô cùng mạnh mẽ vì đội bóng như một nhà máy. Bạn đến đó, lại đến đó, lại đến đó, lại đến đó và về nhà. Khi công việc ấy lặp đi lặp lại từng ngày trong cả năm, tôi tin nó không dễ dàng để vựt qua”.

Fanni cho biết, biệt danh của Bielsa ở Marseille là ‘le professeur’, hiểu theo nghĩa trang trọng là thầy giáo/giáo sư, hoặc sinh động hơn là một ông đồ… gàn. Sở dĩ các cầu thủ đội bóng phố cảng gọi ông như vậy là bởi sự thông tuệ nhưng tính cách cổ quái và khó gần của vị chiến lược gia người Argentina.

“Bạn không cần chào hỏi ông ấy quá nhiều”, Fanni nói thêm. “Tôi nghỉ tôi chỉ chào ông ấy hai lần trong đời. Mọi người sẽ cảm thấy sốc vì điều đó, nó tạo ra ấn tượng như thể ông ấy là một con quái vật nhưng thật ra tính cách của Marcelo là như thế”.

Trưởng thành trong bi kịch tự tạo

Khi Lunari đến Atlas sau khi được Bielsa ký hợp đồng từ Universidad Catolica ở Chile, điều đầu tiên vị chiến lược gia này nói với anh là anh không hề xứng đáng với 1 triệu USD câu lạc bộ đã chi ra. Aduriz cũng kể câu chuyện tương tự khi anh gia nhập Athletic Bilbao trong mùa giải thứ hai của triều đại Bielsa.

“Ngày đầu tiên tôi gặp ông ấy, với sự thẳng thắn thường thấy, ông ấy nói với tôi rằng ông không hề yêu cầu sự tiếp viện nào cho hàng công, rằng chính Bilbao đã quyết định ký hợp đồng với tôi”, tiền đạo kỳ cựu vừa giải nghệ này nhớ lại.

“Tôi tin rằng đó là một cách để kiểm tra mức độ cam kết của tôi với đội bóng. Ít nhất tôi thấy rằng ông ấy sẽ không bao giờ lừa dối tôi. Marcelo cực kỳ thẳng thắn!”.

Pardo tin rằng sự xa cách của Bielsa với các cầu thủ có thể giải thích cho bộ sưu tập danh hiệu khiêm tốn, với chỉ 3 chức VĐQG Argentina, 1 Huy chương vàng Thế vận hội và chức vô địch Championship cùng Leeds. Nói như cầu thủ Mexico, một số cầu thủ cần HLV thể hiện tình yêu đối với họ.

“Theo tôi, Klopp, Guardiola và Zidane có lẽ thân thiện hơn với các cầu thủ”, anh nói. “Marcelo Bielsa thuyết phục học trò bằng hệ thống chiến thuật và cung cấp cho chúng tôi công cụ, nhưng mối quan hệ giữa chúng tôi và ông ấy thật xa cách. Ông ấy nghĩ rằng cầu thủ là cỗ máy, song chúng tôi cũng là con người”.

Lunari, người từng là trợ lý của Bielsa trong giai đoạn ly kỳ vị chiến lược gia này làm HLV ĐT Chile từ 2007 đến 2011, khẳng định rằng ông không muốn làm việc với Bielsa thêm lần nào nữa. “Tôi không đủ cường độ để làm việc cùng ông ấy”, Lunari chia sẻ. “Tôi cũng đam mê bóng đá, nhưng không thể nào nghĩ về trận đấu 24 giờ một ngày và tôi tin rằng để làm việc được bên cạnh ông ấy cần một người có sự tận hiến đặc biệt”.

“Tôi không sẵn sàng cho điều đó. Tôi nghĩ rằng điều đó gây hại cho sức khỏe, cả ông ấy và tôi, khi làm việc cùng nhau. Tôi muốn đứng từ xa và kính ngưỡng những gì ông ấy làm cho bóng đá”.

Chắc chắn đã có rất nhiều điều để kính ngưỡng trong nhiệm kỳ Bielsa dẫn dắt Leeds. Sau khi bỏ lỡ cơ hội thăng hạng trong một mùa giải bị trật bánh bởi vụ bê bối Spygate, đội bóng áo trắng đã duy trì sự tập trng thông qua việc Covid-19 khiến mọi hoạt động ngưng trệ và đảm bảo suất dự Premier League sớm 2 vòng đấu, loại bỏ hầu hết các đối thủ bằng phong cách kiểm soát bóng đặc trưng.

Có lẽ chúng ta đang chứng kiến một chiến lược gia kỳ cựu đang học hỏi từ những sai lầm tự tạo trong quá khứ của bản thân?

Mora y Araujo nói: “Sự cứng rắn thái quá đã làm hại  Bielsa trong mùa giải đầu tiên, và tất cả đều nghĩ cuộc phiêu lưu đã hết với ông. Nhưng bây giờ ông ấy đã làm được, và tôi nghĩ đó là sự đền đáp vô cùng xứng đáng cho cá nhân ông ấy và cho CLB”.

Bielsa chắc chắn thích thú với sự kính ngưỡng các CĐV dành cho ông. Vài giờ sau khi vé thăng hạng nằm chắc trong tay, người hâm mộ vây quanh ông như một người hùng để chụp ảnh bên ngoài tư gia ở Wetherby. Mora y Araujo đưa ra quan điểm: “Tôi nghĩ ông ấy cảm thấy được tiếp thêm sức mạnh bởi tình yêu ngoạn mục ông tạo ra ở Leeds”. Tình yêu như trái phá con tim mùa lòa và Bielsa đang viết tiếp câu chuyện cổ tích tại Premier League.