Giờ phút cuối cùng của Nguyễn Văn Thiệu ở Sài Gòn diễn ra như thế nào?

Trong suốt 26 năm, những chi tiết về giờ phút cuối cùng của ông ta ở Sài Gòn được giữ kín. Phải mãi tới những năm cuối thập niên trước, nó mới được tiết lộ qua lời kể của một số sĩ quan quân đội Sài Gòn, những người đã cùng Nguyễn Văn Thiệu rời bỏ "dinh Độc Lập", rồi ra sân bay Tân Sơn Nhất, đi Đài Loan…

7h30' tối ngày 25/4/1975, trong phòng ngủ, Nguyễn Văn Thiệu thay bộ quần áo vest bằng bộ đồ 4 túi, rồi bước sang căn phòng nhỏ bên cạnh, nghiêng đầu qua khung cửa sổ nhìn xuống khoảng sân trước "dinh Độc Lập". Ngay trước bậc thềm dẫn lên "dinh", đã đỗ sẵn một chiếc xe hơi hiệu Mercedes màu xanh đậm mà tài xế là đại tá Nhan Văn Thiệt. Vài giây sau đó, Thiệu quay vào, mở hộc tủ lấy ra khẩu súng ngắn hiệu Browning, lên đạn, cài khóa an toàn rồi đút vào túi áo.

Thiệu xuống tầng trệt bằng thang máy, đi một mình - trái hẳn với lệ thường là luôn luôn có hai sĩ quan cận vệ. Cánh cửa thang máy vừa mở, ông ta khẽ gật đầu với đại tá Trần Thanh Điền, đã đứng chờ sẵn. Lúc bước xuống bậc tam cấp, Thiệu thoáng giật mình vì sự xuất hiện bất ngờ của hai người lính - một tên Trần Văn Sanh và một là Nguyễn Văn Khính. Thật ra, hai người lính này chỉ là binh sĩ trực thuộc đơn vị bảo vệ Phủ tổng thống, và họ đến để đổi gác nhưng ám ảnh về cái chết của hai anh em Diệm, Nhu khiến ông ta lúc nào cũng phải đề phòng, nhất là trong thời khắc nước sôi, lửa bỏng bởi lẽ suốt những năm cầm quyền, ít nhất đã có 5 âm mưu ám sát ông ta...

Thiệu cùng đại tá Điền nhanh chóng chui vào ghế sau trong xe, Điền ngồi bên phải - là chỗ Thiệu thường ngồi, còn Thiệu ngồi ngay sau lưng tài xế là Nhan Văn Thiệt. Thiệu hỏi, giọng hơi khàn: "Có bao nhiêu súng?". Điền đáp: "Trình Tổng thống, có hai cây, một M16, một Colt45".

Xe ra khỏi "dinh Độc Lập", rồi đi về phía tư dinh của Trần Thiện Khiêm - nguyên Thủ tướng chính quyền Sài Gòn. Lúc này, Polgar - trùm CIA ở Nam Việt Nam và Timmes, thuộc Phái bộ quân sự Mỹ đang cùng Khiêm uống rượu. Một lát sau, xe chở Thiệu xuất hiện. Những sĩ quan đi cùng đoàn với Thiệu xách xuống mấy chiếc valy có vẻ rất nặng, họ đề nghị Frank Sneep - là chuyên gia phân tích tình báo của CIA ở Nam Việt Nam mở cốp sau, để họ chất valy vào. Theo Frank Sneep, thì "khi họ đặt valy xuống, có tiếng kim loại va vào nhau".

Polgar, Timmes và Khiêm bước ra. Nhìn thấy họ, Thiệu khẽ gật đầu chào rồi chui vào xe của Frank Sneep, ngồi ở ghế sau, giữa Timmes và đại tá Trần Thanh Điền. Đoàn xe hướng về sân bay Tân Sơn Nhất với một tốc độ không làm ai phải chú ý. Phía trước, một xe Ford Pinto của Văn phòng CIA Sài Gòn dẫn đường. Phía sau, là hai xe trong đó gồm 7 người - 3 người của Thiệu và 4 của Trần Thiện Khiêm, được "Tổng thống" Trần Văn Hương cho phép ra đi theo yêu cầu của Nguyễn Văn Thiệu.

Thiếu tá Nguyễn Tấn Phận, kể: "Lúc xe qua khỏi cổng sân bay, tôi giật mình vì thấy tất cả tối om, hình như cả hệ thống điện đã bị cúp". Có lẽ đã được dặn trước, Nhan Văn Thiệt cho xe chạy vòng qua khu vực của Hãng Hàng không Mỹ (Air America). Gần tới đường băng, Thiệt tắt hết đèn. Mãi đến khi nhìn thấy ánh sáng lờ mờ hắt ra từ buồng lái, họ mới biết là đã đến sát bên một chiếc máy bay, loại vận tải 4 động cơ cánh quạt C118.

Xe chưa dừng hẳn, lập tức có 3 chiếc Chevrolet lao tới, một số người Mỹ mặc thường phục, súng M16 trong tay, mở cửa chạy vọt ra, vây quanh Nguyễn Văn Thiệu. Rồi như thể từ trên trời rơi xuống, đại sứ Mỹ tại Nam Việt Nam là Graham Martin xuất hiện ngay chân cầu thang máy bay. Sau này, khi kể lại chuyện bố trí cho Nguyễn Văn Thiệu rời Sài Gòn, Martin vẫn úp mở, rằng: "Ông Thiệu đã ra đi trong điều kiện hết sức khó khăn", và "chúng tôi đã để ý và cố gắng sắp xếp mọi chi tiết".

"Những điều kiện khó khăn" và "sự cố gắng sắp xếp" có nguyên do của nó. Số là trước đó mấy ngày, một nhóm binh sĩ quân đội Sài Gòn đã dùng vũ khí, ngăn cản việc cất cánh của một chiếc máy bay vận tải Mỹ C141, yêu cầu phải cho họ di tản nên Martin sợ rằng chuyện này có thể sẽ lặp lại. Chưa hết, một tin đồn được loan ra, rằng chiếc máy bay Boeing 727 của Hàng không Việt Nam (Air Vietnam) - xưa nay vẫn được dùng để đưa Nguyễn Văn Thiệu đi công du, đã được đặt trong tình trạng ứng trực, sẵn sàng cho Thiệu sử dụng.

Để bảo đảm an toàn cho Thiệu, phòng ngừa một vài sĩ quan, tướng lĩnh trở cờ vào phút cuối - vì theo tin tình báo, nếu chiếc Boeing 727 chở Thiệu cất cánh, thì khi nó ra đến biển, sẽ bị bắn hạ ngay -  Martin chỉ đạo bộ phận CIA thường trú tại Sài Gòn, khéo léo đánh lạc hướng rằng "Nguyễn Văn Thiệu sẽ dùng máy bay của Air Vietnam để đào tẩu".

Sắp xếp xong, Martin gọi một chiếc C118 từ Thái Lan sang Tân Sơn Nhất. Nhằm giữ bí mật tối đa, đến phút cuối - 6h chiều ngày 25/4/1975, Martin mới gửi về Nhà Trắng bức thông điệp như sau:

Chuyển ngay

Ngày 25/4/1975

Gửi tới: Tướng Brent Scowcroft. Phụ tá an ninh Tổng thống Ford.

Số 250420 - Chỉ mình ông xem.

Martin

Sài Gòn số 0736 - FLASH

(Cấp tốc)

Thông điệp này xác nhận câu chuyện tôi nói ám chỉ qua điện thoại mới đây. Chiều hôm qua, Tổng thống Hương nói với tôi là ông ta lo ngại cho sự an toàn của cựu Tổng thống Thiệu. Nói chung, dường như ông ta cũng đã biết về một thông tin mà chúng tôi đã nhận được nhiều lần, đó là có một số phần tử của Không quân Việt Nam - là những người hết sức chống đối Thiệu và Khiêm, đã nói rằng hai ông này sẽ không rời khỏi Việt Nam mà còn sống nguyên vẹn. Chúng tôi biết rằng những phần tử này đang để ý chiếc máy bay thường dùng để chuyên chở các nhân vật cao cấp của chính phủ đi ngoại quốc...

Tôi đã xếp đặt với tướng Hunt ở Nakhom Phanom, Thái Lan, để ông ta gửi một chiếc C-118 tới Sài Gòn chiều nay. Chúng tôi cũng sẽ sắp xếp hết sức kín đáo để đưa hai ông Thiệu và Khiêm lên máy bay và cất cánh thật nhanh. Chúng tôi đã suy nghĩ về việc này và chúng tôi chắc chắn rằng sẽ có thể làm hết sức nhanh để nếu có sự can thiệp nào thì chiếc máy bay đó cũng đã ra quá tầm có thể truy kích.

Bởi vậy, trừ phi có chỉ thị ngược lại và ngay tức khắc từ chính ông Ngoại trưởng, tôi sẽ tiến hành theo như trình bày trên đây. Ông Bộ trưởng không cần phải có hành động nào vào lúc này, trừ khi có người đặt vấn đề tại sao lại dùng máy bay quân sự, nhưng tôi nghĩ khó có thể xảy ra.

Trân trọng

Martin.

Khi chiếc máy bay có đuôi số 231 chuẩn bị cất cánh, Martin đến tận chân cầu thang để tiễn Thiệu. Vẻ mặt buồn thảm, Thiệu cố giữ dáng đi bình thản, mắt cúi nhìn xuống đất. Lúc chuẩn bị bước lên cầu thang, Thiệu quay lại cám ơn Martin đã dàn xếp chuyến đi. Với một giọng xúc động, Martin đáp: "Thưa Tổng thống, đó là điều tối thiểu tôi có thể làm. Xin tạm biệt và chúc ngài may mắn".

Quả là một sự may mắn cho Thiệu. Nếu như không có sự can thiệp của Martin thì cả Thiệu, Khiêm cùng những người trên máy bay đã chịu chung số phận. Những người này gồm 4 nhân viên phi hành đoàn và 12 nhân vật khác, trong số đó có đại tá Cầm, Chánh văn phòng Phủ tổng thống; có đại tá Đức, thiếu tá Phận, đại tá Điền, đại tá Thiệt, trung tá Chiêu, bác sĩ Minh, đại úy Hải và trung sĩ Nghị. Nhóm của Trần Thiện Khiêm gồm trung tá Châu, thiếu tá Thông, ông Đăng Vũ.

Theo lời đại tá Nguyễn Quốc Hưng, lúc đó là Phó trưởng phòng đặc trách máy bay khu trục, thuộc Phòng Tham mưu hành quân tại Bộ Tư lệnh Không quân, thì ngay từ giữa tháng 4/1975, một nhóm sĩ quan không quân đã theo sát chiếc máy bay Boeing 727. Sau nhiều lần bàn bạc, họ giao cho một sĩ quan ở Cần Thơ thuộc Sư đoàn 4 Không quân lo việc bắn hạ chiếc Boeing 727 nếu nó đưa Thiệu trốn ra nước ngoài. Lúc ấy, sân bay Cần Thơ có loại máy bay khu trục A-37 và cả phản lực F5.

Theo kế hoạch, tại sân bay Tân Sơn Nhất, sẽ có những người được chỉ định theo dõi thật sát các chuyến bay, đặc biệt là chiếc Air Vietnam Boeing 727. Nếu thấy hai ông Thiệu và Khiêm lên máy bay thì họ sẽ báo cho Cần Thơ để phản lực cất cánh bay thẳng ra khơi, và sẽ bắn rơi chiếc máy bay chở Thiệu và  Khiêm, khoảng 100 cây số cách bờ biển.

Tối ngày 25/4/1975, khi Nguyễn Văn Thiệu đã an toàn rời khỏi Sài Gòn,  Martin gửi một điện văn về Nhà Trắng:

Số 251510Z - Chỉ mình ông xem.

Martin

Sài Gòn - C738 - Cấp tốc

Chuyển ngay

Ngày 25/4/1975

Gửi tới: Tướng Brent Scowcroft

Người gửi: Đại sứ Graham Martin

Tham chiếu: Sài Gòn 0736

Vào lúc 9h20' tối nay, một chiếc C-118, có đuôi số 231 đã cất cánh từ Tân Sơn Nhất cùng với cựu Tổng thống Thiệu và cựu Thủ tướng Khiêm. Họ đã bay sang Đài Loan nơi mà anh ông Thiệu làm đại sứ Việt Nam Cộng hòa. Công việc sắp xếp rất suôn sẻ. Tôi đã tháp tùng họ lên máy bay và tôi cho rằng sự vắng mặt của họ ở đây sẽ giảm bớt được sự xôn xao có thể xảy ra.

Chúng tôi sẽ không bình luận gì về việc này ở đây. Phi hành đoàn từ Nakhon Phanom, Thái Lan bay chiếc C-118 của tôi tới Davis-Montohn. Tôi nghĩ rằng hai ông cũng sẽ không tuyên bố gì cả trừ phi và cho tới khi chuyện này lộ ra ở Đài Loan.

Trân trọng

Martin.

Chiếc C118 đưa Thiệu sang Đài Loan. Ở đây một thời gian ngắn, ông ta đến Anh và cuối cùng, Thiệu định cư tại thành phố Boston, bang Massachusetts, Mỹ.

Trong suốt thời gian sống ở Mỹ, Nguyễn Văn Thiệu rất kín tiếng. Ngay cả hàng xóm của ông ta cũng không biết họ đang ở cạnh "Tổng thống cuối cùng của Việt Nam cộng hòa". Hầu như Thiệu không bao giờ xuất hiện trong những lễ lạt do số cựu tướng tá quân đội Sài Gòn tổ chức hoặc những buổi ra mắt của những tổ chức người Việt lưu vong, phản động. Lần duy nhất ông ta phát biểu trước công chúng, là lần trả lời phỏng vấn của một tờ báo Đức: Tạp chí Tấm gương…