Tranh cãi về bản quyền Quốc ca Việt Nam: BH Media có được phép "đánh bản quyền" bản ghi Tiến Quân ca?

Đăng ký bản quyền bản ghi tác phẩm

Luật sư Trần Tuấn Anh, Giám đốc Công ty luật Minh Bạch cho biết, theo khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, quyền tác giả hay tác quyền, bản quyền là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu.

Bản quyền bản ghi tác phẩm được coi là quyền liên quan đến quyền tác giả. Đây là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa. 

Sự khác nhau của hai loại quyền này là quyền tác giả bảo hộ tác phẩm của tác giả; quyền liên quan là quyền được trao cho một, một vài nhóm người vì vai trò quan trọng của họ đối với việc truyền bá và phổ biến một số loại hình tác phẩm đến với công chúng. 

Theo luật sư Tuấn Anh, việc Hồ Gươm Audio thực hiện quyền liên quan đối với tác phẩm, đó là sản xuất bản ghi Tiến Quân Ca thì Hồ Gươm Audio có quyền tài sản được quy định tại Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009 đối với bản ghi này.

Tại khoản 2 của điều này quy định rõ, chủ sở hữu bản ghi có quyền độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện một trong những việc như làm tác phẩm phái sinh, biểu diễn tác phẩm trước công chúng, sao chép tác phẩm, phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm, truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác.

"Trong trường hợp BH Media được Hồ Gươm Audio ủy quyền quản lý và khai thác bản ghi Tiến quân ca này trên nền tảng Youtube thì BH Media có quyền sử dụng và đăng ký bản quyền đối với bản ghi này", luật sư Tuấn Anh nói.

Có được phép sử dụng tác phẩm đã tặng Nhà nước không?

Trong vụ việc nêu trên, nhiều người đặt câu hỏi, ca khúc Tiến Quân Ca đã được cố nhạc sĩ Văn Cao tặng cho Nhà nước. Như vậy, đây là tài sản của Nhà nước. Hồ Gươm Audio bỏ tiền ra sản xuất ghi lời và ủy quyền cho BH Media có đúng quy định không?

Luật sư Tuấn Anh cho hay, trong trường hợp này, để nhận định việc thực hiện quyền liên quan tác phẩm Tiến Quân Ca của Hồ Gươm Audio hay việc ủy quyền của Hồ Gươm Audio cho BH Media khai thác bản ghi có đúng quy định hay không cần phải làm rõ việc cố nhạc sĩ Văn Cao tặng ca khúc Tiến quân ca cho "Nhà nước" hay là "Nhà nước và Nhân dân". 

Bởi trong trường hợp tác phẩm được hiến tặng cho Nhà nước thì Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ có trách nhiệm quản lý về vấn đề bản quyền, mọi hoạt động thực hiện quyền liên quan bao gồm việc sản xuất bản ghi Tiến Quân Ca của Hồ Gươm Audio đối với tác phẩm cần phải có sự cho phép của cơ quan này.

Còn trong trường hợp hiến tặng cho "Nhà nước và Nhân dân" việc cho tặng này là chung chung và có thể được hiểu là tài sản thuộc về toàn dân, không có một cá nhân, tổ chức cụ thể nắm quyền sở hữu và ai cũng có quyền sử dụng. 

Như vậy, việc sản xuất bản ghi tác phẩm của Hồ Gươm Audio đối với tác phẩm cũng không cần phải xin phép.

Đối với vụ việc này, cơ quan chức năng cần thiết phải vào cuộc để xác minh, làm rõ hiện tại tác phẩm Tiến Quân Ca thuộc quyền sở hữu của ai, của Nhà nước hay của toàn dân. Nếu BH Media xác nhận quyền sở hữu phải đưa ra bằng chứng về mối quan hệ của họ với sản phẩm này. 

BH Media có được sử dụng tác phẩm không? Người tổ chức bản ghi âm, ghi hình có mối quan hệ gì với họ không? Lúc này, chỉ xem xét quyền của họ với bản ghi âm, ghi hình chứ không phải nội dung bài hát.

Nếu Hồ Gươm Audio là đơn vị sản xuất bản ghi âm, ghi hình này, cần xem xét đơn vị này nắm giữ quyền với bản ghi này ra sao. Bản ghi sản xuất trên đĩa CD sẽ là hành vi phân phối, còn đưa lên mạng là hành vi truyền tải tác phẩm tới công chúng qua mạng internet. Cần xem Hồ Gươm Audio có quyền truyền tải hay không.

Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Tiến Hòa - Đoàn luật sư TPHCM cũng cho rằng, chủ sở hữu bản ghi âm có toàn bộ và đầy đủ quyền đối với bản ghi do mình tạo ra, mà một trong số đó là cho phép hoặc từ chối việc người khác được sử dụng tác phẩm của họ. 

Nói cách khác, chủ sở hữu bản ghi có quyền cảnh báo vi phạm hoặc thậm chí là yêu cầu xử phạt đối với các hành vi xâm phạm trên môi trường số nói chung và Youtube nói riêng. 

Việc thực thi quyền này được quy định theo pháp luật Việt Nam, chứ không phụ thuộc vào quy định của Youtube hay bất cứ nhà cung cấp dịch vụ nào trên môi trường mạng internet.

Ngoài ra, với việc hiến tặng lại tác phẩm cho Nhà nước và nhân dân, tác phẩm Tiến Quân Ca không còn là của riêng bất cứ bên nào. 

Do đó, việc Hồ Gươm Audio sản xuất bản ghi không phải là hành vi xâm phạm, vi phạm quy định. Cũng bởi vậy, Hồ Gươm Audio có đầy đủ quyền liên quan theo quy định của pháp luật đối với bản ghi âm này.

"Hồ Gươm Audio có quyền liên quan đối với bản ghi âm, nên việc ủy quyền cho một bên khác giúp mình bảo vệ quyền là chính đáng. 

Quyền ở đây không phải chỉ được hiểu theo nghĩa hẹp là thu lợi nhuận hay thương mại hóa. Quyền ở đây rất rộng, bao gồm cả việc có cho phép người khác đăng lại tác phẩm của mình hay không", luật sư Hòa chia sẻ.

Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật cho biết thêm, theo quy định của Bộ luật dân sự 2015, quyền sở hữu trí tuệ là một loại tài sản, người xâm phạm đến quyền này phải bồi thường cho bên sở hữu loại tài sản đó.

Cụ thể, tại Điều 589 Bộ luật này quy định, các khoản phải bồi thường bao gồm: Lợi ích gắn liền với việc sử dụng, khai thác tài sản bị mất, bị giảm sút; Chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế và khắc phục thiệt hại.

Ngoài ra, trong vụ việc trên, nếu như có hành vi "nẫng tay trên" bản quyền của các tác phẩm sẽ khiến  danh dự, uy tín của tác giả, đơn vị sở hữu, phân phối, phát sóng tác phẩm bị ảnh hưởng. Do vậy, họ còn có quyền yêu cầu bồi thường thêm những khoản sau đây: Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại; Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút…