Bên trong ngôi cổ tự nghìn năm tuổi nổi tiếng bậc nhất xứ Đoài có gì đặc biệt?
Chùa Mía là ngôi chùa cổ nằm trên địa bàn xã Đường Lâm (thị xã Sơn Tây), cách trung tâm Thủ đô Hà Nội hơn 40 km, chùa Mía mang vẻ đẹp cổ kính. Thời xưa, Đường Lâm thuộc tổng Cam Giá (tên Nôm là tổng Mía), vì thế, ngoài tên chữ là Sùng Nghiêm tự, chùa còn được gọi là chùa Mía.
Ban đầu, đây chỉ là một ngôi miếu nhỏ. Trải qua bể dâu, ngôi miếu rơi vào cảnh hoang tàn. Năm 1632, bà Ngô Thị Ngọc Diệu (Nguyễn Thị Ngọc Dong) - một phi tần của chúa Trịnh Tráng, người làng Nam Nguyễn trong tổng Mía, đứng ra kêu gọi nhân dân góp công sức, tiền của để tu bổ thành chùa Mía với quy mô như hiện nay.
Trải qua nhiều thế kỷ, chùa Mía nay vẫn giữ được quy mô và kiến trúc truyền thống, gồm Tam quan, chính điện, thượng điện, nhà Tổ. Cùng với đó, hệ thống hành lang đan xen tạo thành hình chữ Mục.
Tượng trong chùa được chạm khắc, tạo tác từ nhiều chất liệu với số lượng lớn, đề tài và hình thức thể hiện đa dạng, mang tính đại diện cho hệ thống tượng Phật trong các chùa ở Việt Nam.
Tháng 5-2006, chùa Mía đã được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam công nhận là ngôi chùa lưu giữ nhiều tượng nghệ thuật nhất Việt Nam.
Hai bên là hành lang tả - hữu, nơi đặt 18 pho tượng La Hán bằng đất. Những pho tượng này nằm trong số 287 pho tượng quý được làm từ nhiều chất liệu khác nhau, trong đó có 174 pho tượng đất, 6 pho tượng đồng.
Tấm bia cổ bên trong chùa Mía có kích thước lớn (1,6 x 1,2m) đặt trên lưng rùa. Tấm bia có niên đại năm 1634, được chạm khắc hoa văn tinh xảo.
Giữa gác có treo một quả chuông đồng được đúc năm 1745, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 6 (đời Lê).
Bên cạnh chuông đồng là một chiếc khánh bằng đồng được đúc năm Thiệu Trị thứ 6 (1846) đời Nguyễn.
Gần đó là tòa bảo tháp Cửu phẩm Liên Hoa cao 13m - nơi thờ vọng xá lợi đức Phật.
Với hệ thống tượng Phật cùng quần thể kiến trúc độc đáo đã làm nên những giá trị nghệ thuật, văn hóa - lịch sử đặc biệt của chùa Mía. Chùa Mía đã được xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia năm 1964.