Nhận diện hàng loạt nguyên nhân gây ngập lụt triền miên ở TP.HCM

Ngập lụt ở TP.HCM vẫn triền miên

TP.HCM nằm trong vùng chuyển tiếp giữa miền Đông Nam Bộ và ĐBSCL. Thành phố có hệ thống sông rạch tự nhiên chằng chịt (khoảng 2.953 tuyến, tổng chiều dài khoảng 4.371km).

Ban chỉ huy phòng thủ dân sự, phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn TP.HCM (Sở NNPTNT TP.HCM) cho biết thành phố chịu tác động từ các công trình thủy điện Trị An, hồ thủy lợi Dầu Tiếng ở thượng nguồn nên gặp nhiều khó khăn trong việc chống và giảm ngập.

Ông Nguyễn Đức Vũ – Chánh văn phòng Ban chỉ huy cho biết, mưa lớn có xu hướng ngày càng gia tăng, tập trung trong thời gian ngắn.

Năm 2021 và nửa đầu năm 2022, TP.HCM có 46 trận mưa với lượng mưa >50mm. Trong đó có 18 trận mưa gây ngập.

Triều cường có xu hướng năm sau cao hơn năm trước. Đồng thời tần suất xuất hiện đỉnh triều ngày càng gia tăng.

Trong năm 2021 và nửa đầu năm 2022, TP.HCM xuất hiện 10 đợt triều cường cao, trên mức báo động cấp II, cấp III. Các đợt triều cường này đã gây ngập cục bộ nhiều tuyến đường, ảnh hưởng đến giao thông và việc đi lại của người dân.

"Ngoài ra, tổ hợp bất lợi đã xảy ra khi triều cường trên sông Sài Gòn dâng cao, kết hợp với mưa lớn và xả lũ của các hồ chứa thượng nguồn, ảnh hưởng đến công tác chống  giảm ngập của Thành phố", ông Vũ cho biết.

Về nguyên nhân chủ quan, tiến độ triển khai các đề án quy hoạch ở TP.HCM còn rất chậm.

Cụ thể là: quy hoạch tổng thể hệ thống thoát nước TP.HCM, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 752/QĐ-TTg 2001 (Quy hoạch 752) và quy hoạch thủy lợi chống ngập úng khu vực TP.HCM đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 1547 năm 2008 (Quy hoạch 1547).

Ngập lụt ở TP.HCM do tác động từ đô thị hóa

Hiện nay, hệ thống thoát nước của TP.HCM chủ yếu thông qua hệ thống sông, kênh, rạch (với khoảng 2.953 tuyến).

Tuy nhiên, do quá trình đô thị hóa, tình trạng san lấp, lấn chiếm trái phép, xả rác xuống sông, kênh, rạch vẫn chưa được ngăn chặn một cách hiệu quả.

Việc này gây bồi lắng, tắc nghẽn dòng chảy, cửa xả làm hạn chế khả năng thoát nước, tạo nước dâng cục bộ.

Đồng thời, việc đầu tư nạo vét hệ thống sông, kênh, rạch còn hạn chế, chưa phát huy hiệu quả tiêu thoát nước của cả hệ thống.

Theo Ban chỉ huy phòng thủ dân sự, phòng chống thiên tai, trong quá trình xây dựng, cải tạo, nâng cấp đô thị, một số tuyến đường chính được nâng cao theo đúng cao trình theo quy hoạch (+2.0m).

Tuy nhiên, nhà dân không nâng cao cốt nền nhà đồng bộ với việc nâng cấp đường. Trong khi đó, hệ thống thu gom nước chảy tràn không xây dựng, gây ra tình trạng nước chảy tràn vào nhà dân mỗi khi mưa lớn.

Cũng có trường hợp một số tuyến đường hẻm, ở hai bên chưa được nâng cấp đồng bộ, không đấu nối được hệ thống thoát nước ra cống chính, gây ngập cục bộ.

Khó khăn trong việc chống ngập lụt ở TP.HCM

Theo ông Vũ, các quy hoạch về thoát nước, chống ngập và quy hoạch thủy lợi được phê duyệt hiện đã không còn phù hợp, nhưng chưa kịp thời bổ sung, điều chỉnh.

Do đó, một số tuyến đường đã được đầu tư vừa qua vẫn có khả năng xuất hiện ngập khi mưa lớn vượt tần suất thiết kế.

TP.HCM chưa có quy hoạch cao độ nền, làm cơ sở tính toán chính xác khi đầu tư hệ thống thoát nước. Quy hoạch sử dụng đất tại các địa phương chưa được cập nhật thông tin về hệ thống hạ tầng thoát nước.

Tiến độ thực hiện các dự án thoát nước quy mô lớn đều chậm do công tác đền bù, giải phóng mặt bằng còn nhiều khó khăn. Nhất là quá trình đô thị hóa dọc theo các tuyến đường diễn ra nhanh chóng nên hạ tầng thoát nước chưa kịp phát triển theo quy hoạch.

Ban chỉ huy cho biết, trong khi chờ các dự án thoát nước theo Quy hoạch 752 và Quy hoạch 1547 được hoàn thành đưa vào sử dụng, TP.HCM đã triển khai một số giải pháp trong ngắn hạn và dài hạn nhằm kéo giảm tình hình ngập.

Ông Vũ cho rằng, để chống ngập lụt ở TP.HCM, điều cần thiết là phải tiếp tục xây dựng hệ thống đê bao. Đây là một giải pháp căn cơ với vấn đề ngăn triều chống ngập.

Tuy nhiên, để tăng hiệu quả chống ngập, cần phải kết hợp với việc xây các hồ điều tiết. Và hệ thống đê bao luôn phải gắn liền với hệ thống cống ngăn triều, kết hợp với máy bơm công suất lớn ở các cửa sông, rạch nơi tuyến đê bao đi qua.

Vì nếu không có hồ điều hòa, thì đê bao cũng chính là đê chắn, không cho nước thoát ra mỗi khi Thành phố bị ngập lụt.