Sau 11 năm, cuộc gặp giữa ông Tập Cận Bình và ông Biden đã thay đổi

Vào mùa hè năm 2011, khi ông Joe Biden còn là phó tổng thống Mỹ, ông đã có chuyến thăm Bắc Kinh và gặp ông Tập Cận Bình - khi đó là phó chủ tịch Trung Quốc. Trong 6 ngày, ông Biden đã có 5 cuộc gặp với ông Tập, từ cuộc hội đàm và bữa tối chính thức, đi thăm trường trung học ở tỉnh Tứ Xuyên, đến một bữa ăn đơn giản, nơi cả hai có thể thoải mái tháo cà vạt.

“Sự kết nối họ có được vào thời điểm đó là khá hiếm giữa các nhà lãnh đạo, và là một trong số ít điều được hy vọng vào mối quan hệ Mỹ - Trung”, Daniel Russel, người đã tháp tùng ông Biden khi đó với tư cách Giám đốc cấp cao về châu Á của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, nói.

Sau 11 năm, ông Tập và ông Biden gặp nhau, nhưng ở một vị thế khác, khi cả hai đang là nguyên thủ quốc gia của hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.

Cuộc gặp song phương vào ngày 14/11 tại Bali, Indonesia diễn ra sau khi ông Tập bắt đầu nhiệm kỳ thứ 3 với tư cách nhà lãnh đạo Trung Quốc, trong khi Tổng thống Biden vừa nhận kết quả có lợi tại quê nhà khi đảng Dân chủ đã giữ lại Thượng viện trong cuộc bầu cử giữa kỳ.

Tạm gác những sức ép chính trị trong nước, hội nghị thượng đỉnh lần này có thể định hình quan hệ song phương ít nhất là đến kỳ bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024, theo Nikkei.

“Ông ấy (Biden) sẽ ngồi cùng phòng với ông Tập Cận Bình, sẽ thẳng thắn như điều ông ấy thường làm, và mong đợi điều tương tự từ ông Tập. Sau đó, ông ấy có thể đưa ra các đánh giá dựa trên cơ sở cuộc gặp", Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan nói vào hôm 10/11.

Sự kết nối

Đó cũng là điều Mỹ kỳ vọng vào 11 năm trước. Tháng 1/2011, cựu Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào và cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đã gặp nhau tại Nhà Trắng. Cả hai đều nhất trí về một cuộc gặp giữa hai cấp phó trong những tháng tới để thiết lập lòng tin.

Khi đón tiếp ông Biden tại Đại lễ đường Nhân dân vào tháng 8/2011, ông Tập đã cảm ơn chuyến thăm của ông Biden, nói rằng “Tôi biết ông rất bận với việc quốc gia tại quê nhà”.

“Ông chính là việc quốc gia”, cựu phó tổng thống Mỹ đáp lại.

"Quỹ đạo của mối quan hệ không có gì ngoài sự tích cực, và nó hoàn toàn vì lợi ích chung của cả hai quốc gia chúng ta", ông Biden nói trong chuyến thăm Trung Quốc.

6 tháng sau cuộc gặp năm 2011 tại Bắc Kinh, ông Tập đã có chuyến công du tới Washington hội kiến ông Biden.

Sau lễ tiếp vào buổi sáng, ông Biden đã mời vị khách từ Trung Quốc vào Phòng Bầu dục để chào xã giao cựu Tổng thống Obama. Cuộc gặp đã kéo dài 85 phút, một điều không thường thấy trong cuộc gặp giữa một tổng thống và một phó chủ tịch.

“Cựu tổng thống Obama cảm thấy (ông Biden) sẽ là một người phù hợp để giúp hiểu sâu hơn về thế giới quan của ông Tập, đồng thời cũng là người truyền tải cho ông Tập những ưu tiên và lo ngại hàng đầu của Mỹ”, Ryan Hass, cựu quan chức Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh, kể lại cuộc gặp thời điểm đó.

“Thông điệp cốt lõi là Mỹ hoan nghênh sự trỗi dậy của một Trung Quốc có trách nhiệm, hành động phù hợp với các quy tắc và chuẩn mực quốc tế. Miễn là Trung Quốc làm việc trong hệ thống hiện có, không gây căng thẳng với các nước láng giềng, thì hai nước Mỹ - Trung sẽ có không gian phát triển quan hệ”, ông Hass nói thêm.

Thời thế thay đổi

Không như 11 năm trước, cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo lần này mang theo tình trạng quan hệ hai nước được cho là ở mức xấu nhất trong nhiều thập niên.

Sự tích cực và lạc quan trước đây đã bị thay thế cho những nghi ngờ và đối địch, căng thẳng trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, công nghệ, địa chính trị.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng thực tế việc hai nhà lãnh đạo đồng ý đối thoại trực tiếp là một tiến triển tích cực. Có các cuộc đối thoại cởi mở rất quan trọng để giảm rủi ro hiểu lầm và tính toán sai, đặc biệt khi mối nghi ngờ và căng thẳng ngày càng tăng, theo CNN.

Khi phía Mỹ đề xuất thời gian tổ chức cuộc gặp tại Bắc Kinh vào năm 2011, ông Tập Cận Bình được cho là đã đích thân chọn ngày 17/8.

Ngày 17/8/1982, cựu Tổng thống Mỹ Ronald Reagan và nhà lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đã ký Thông cáo thứ Ba, qua đó Mỹ cam kết không thực hiện chính sách bán vũ khí lâu dài cho Đài Loan.

"Các vấn đề Đài Loan và Tây Tạng liên quan đến lợi ích cốt lõi của Trung Quốc và là những vấn đề liên quan đến tình cảm dân tộc của 1,3 tỷ người Trung Quốc", ông Tập nói với ông Biden vào năm 2011. "Do đó chúng phải được xử lý kỹ lưỡng và thích hợp để bảo vệ quan hệ Mỹ - Trung".

Vào thời điểm đó, ông Tập đã vạch ra "lằn ranh" cho mối quan hệ với ông Joe Biden. Thông điệp trên về Đài Loan cũng dự kiến được nhắc lại trong cuộc gặp lần này tại Bali.