Việt Nam có thể trở thành "cường quốc tiếp theo" ở châu Á về sản xuất công nghệ

Apple, Google và Samsung là một trong những gã khổng lồ công nghệ đang mở rộng hoạt động tại quốc gia Đông Nam Á đang phát triển nhanh này

Trong các khu công nghiệp nằm giữa những ngọn đồi thoai thoải và cánh đồng chè ở miền Bắc Việt Nam, vô số công nhân nhà máy đang bận rộn sản xuất sản phẩm cho những gã khổng lồ công nghệ hàng đầu như Apple, Samsung, LG Electronics và Microsoft. Đã có hàng trăm nghìn người vốn hoạt động mạnh mẽ, giờ đây hàng ngũ của họ đang tăng lên nhanh chóng.

Việt Nam, với lao động giá rẻ, vị trí địa lý gần Trung Quốc và môi trường chính trị ổn định lại là nước hưởng lợi chính

Chán nản với việc đóng cửa nghiêm ngặt bởi chính sách "Zero COVID" của Trung Quốc khiến sản xuất tạm dừng ngay lập tức, các nhà sản xuất đang tìm kiếm các giải pháp thay thế cho nền kinh tế lớn nhất thế giới và cũng là trung tâm sản xuất số 1. Việt Nam, với lao động giá rẻ, vị trí địa lý gần Trung Quốc và môi trường chính trị ổn định lại là nước hưởng lợi chính trong bối cảnh này.

"Đối với nhiều công ty trong số kể trên, họ đã đứng vững trước chiến tranh thương mại, chịu đựng được chi phí lao động gia tăng ở Trung Quốc, và sau đó họ đứng vững trước sự đổ vỡ của chuỗi cung ứng trong thời kỳ COVID. Tuy nhiên, Chính sách Zero Covid của Trung Quốc mà tôi nghĩ bây giờ chính là giọt nước tràn ly", Greg Poling, giám đốc Chương trình Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nói với tờ Al Jazeera.

"Việt Nam không phải là nơi duy nhất mà các công ty đa quốc gia đang tìm cách đa dạng hóa ra khỏi Trung Quốc, nhưng Việt Nam có lẽ là nơi thành công nhất", Greg Poling nói thêm.

Apple, Google và Samsung đều đang đẩy mạnh những sản phẩm đầu tiên tại quốc gia Đông Nam Á này

Foxconn và Luxshare Precision Industry, hai trong số những nhà cung cấp quan trọng nhất của Apple, hiện đang đàm phán để lần đầu tiên sản xuất Apple Watch và Macbook tại Việt Nam. Để hỗ trợ việc mở rộng tại Việt Nam, Foxconn có trụ sở tại Đài Loan đã công bố kế hoạch đầu tư 300 triệu USD vào một nhà máy mới rộng 50,5 ha tại Bắc Giang, một tỉnh phía bắc cách Hà Nội khoảng 50 km.

Việc sản xuất các sản phẩm khác của Apple tại Việt Nam dự kiến cũng sẽ tăng lên 65% ở dòng AirPods, tai nghe không dây đặc trưng của công ty, nó sẽ được sản xuất tại đây vào năm 2025, theo một phân tích của JP Morgan vào tháng trước.

Google sẽ bắt đầu sản xuất điện thoại thông minh Pixel tại Việt Nam từ năm 2023, trong khi Samsung có kế hoạch bắt đầu sản xuất linh kiện bán dẫn vào mùa hè tới tại một nhà máy rộng lớn ở tỉnh Thái Nguyên.

Với những chính sách đúng đắn, Việt Nam có thể trở thành "cường quốc tiếp theo" ở châu Á về sản xuất công nghệ

Albert Tan, phó giáo sư tại Viện Quản lý Châu Á ở Manila, Philippines, nói với Al Jazeera: "Ở Trung Quốc bây giờ quá đắt đỏ. Vấn đề là việc phong tỏa diễn ra quá khó đoán và diễn ra quá thường xuyên… Nhiều nhà máy đang chuyển đến Việt Nam".

Ông Tan cho rằng, với những chính sách đúng đắn, Việt Nam có thể trở thành "cường quốc tiếp theo" ở châu Á về sản xuất công nghệ.

"Nhưng vấn đề là Việt Nam có thể tiếp nhận tất cả các loại hình sản xuất này từ Trung Quốc và xây dựng năng lực của mình nhanh đến mức nào", ông nói thêm.

Việt Nam từng là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới trước khi nổi lên như một trung tâm sản xuất công nghệ, sau khi thực hiện các cải cách kinh tế tự do được gọi là Đổi mới vào cuối những năm 1980.

Sau khi các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt do COVID gây ra sự suy thoái kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ vào năm ngoái, Việt Nam đã chính thức chuyển từ trạng thái "Không COVID" sang sống chung với đại dịch sau đợt triển khai vắc xin hàng loạt. Ngân hàng Thế giới đã dự báo nền kinh tế Đông Nam Á này sẽ tăng trưởng 7,2% trong năm 2022 – tăng từ mức tăng trưởng 2,6% của năm 2021– so với mức tăng trưởng 2,8% của Trung Quốc cùng kỳ.

Phần lớn mức tăng trưởng đó có được là nhờ xuất khẩu, với kim ngạch xuất khẩu trong sáu tháng đầu năm 2022 đạt 186 tỷ USD – tăng hơn 17% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong khi các chính sách Zero COVID của Trung Quốc làm mất niềm tin của nhà đầu tư, các nhà phân tích lại theo dõi vị thế đang lên của Việt Nam từ rất lâu trước khi xảy ra đại dịch. "Việt Nam đã nhận được một lượng lớn đầu tư trực tiếp nước ngoài kể từ khi căng thẳng thương mại với Trung Quốc bùng phát và chi phí lao động nhà máy của Trung Quốc bắt đầu tăng nhanh cách đây gần 10 năm", David Dapice, nhà kinh tế thuộc Chương trình Việt Nam tại Trường Kennedy của Harvard, nói với tờ Al Jazeera.

Đạt bước tiến trong chính sách khuyến khích đầu tư và thương mại

Việt Nam đã đạt được những bước tiến trong mở cửa thương mại và khuyến khích đầu tư trong những năm gần đây, tham gia 15 hiệp định thương mại tự do, trong đó có 6 hiệp định với các đối tác khu vực thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á.

"Việt Nam đã ký rất nhiều hiệp định FTA với nhiều quốc gia nên hải quan rất tốt", Eddie Han, nhà phân tích cấp cao của Isaiah Research tại Đài Loan, nói với Al Jazeera. "Vận chuyển linh kiện từ Trung Quốc đại lục về Việt Nam rất dễ dàng. Họ có thể chỉ sử dụng xe tải đường bộ".

Poling, nhà phân tích của CSIS, cho biết Việt Nam đã có thể phân biệt mình với các đối thủ cạnh tranh như Indonesia và Philippines thông qua các lựa chọn chính sách thân thiện với doanh nghiệp và chính trị ổn định.

Ông nói: "Những gì Việt Nam đã làm để vượt lên trên hai đối thủ cạnh tranh đó là đã tăng cường sự thuận lợi trong kinh doanh một cách có mục đích. Nếu bạn là nhà đầu tư nước ngoài và bạn ký hợp đồng 30 năm với Việt Nam, bạn có thể khá chắc chắn rằng hợp đồng đó sẽ vẫn được thực hiện trong 30 năm kể từ bây giờ. Bạn không thể thành thật nói điều đó ở Indonesia hay Philippines".

Ngoài các thiết bị công nghệ như iPhone, Việt Nam cũng ngày càng trở nên quan trọng trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn, liên quan đến quá trình sản xuất phức tạp hơn các loại hàng hóa khác.

Năm 2021, Intel đã đầu tư 475 triệu USD vào địa điểm lắp ráp và thử nghiệm chip lớn nhất của mình tại Thành phố Hồ Chí Minh. Vào tháng 8/2022, Roh Tae-Moon, Giám đốc điều hành của bộ phận di động Samsung Electronics, đã thông báo rằng công ty Hàn Quốc sẽ đầu tư 3,3 tỷ USD vào việc sản xuất các linh kiện bán dẫn tại nhà máy ở Thái Nguyên trước tháng 7 năm 2023. Trong khi đó, Synopsys, một công ty phần mềm thiết kế chip của Hoa Kỳ, đã công bố cùng tháng đó, họ sẽ chuyển đầu tư và đào tạo kỹ sư sang Việt Nam.

Craig Martin, Chủ tịch công ty quản lý tài sản Dynam Capital có trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh, nói với Al Jazeera: "Điều thú vị đối với tôi là sự gia tăng giá trị và khía cạnh công nghệ của những mặt hàng Việt Nam xuất khẩu".

Tuy nhiên, một số nhà quan sát nghi ngờ về việc Việt Nam có thể tiến xa đến đâu với tư cách là một trung tâm sản xuất công nghệ cao. Lực lượng lao động của Việt Nam chỉ bằng một phần nhỏ so với quy mô của Trung Quốc và kỹ năng vẫn còn hạn chế hơn một chút so với các nước châu Á như Hàn Quốc và Nhật Bản.

"Tôi không thấy lao động ở Việt Nam có trình độ kỹ năng sản xuất tốt. Họ cần được đào tạo thêm", Lê Công Định, luật sư và cố vấn kinh doanh tại Thành phố Hồ Chí Minh, nói với tờ Al Jazeera.