6 sự kiện lịch sử Việt Nam ẩn chứa đằng sau bài đồng dao "Chi chi chành chành"

Một trong những lý do khiến ý nghĩa của bài đồng dao này là do trong quá trình truyền miệng, "Chi chi chành chành" đã có sự biến tấu về nội dung khá đa dạng và gần như hoàn toàn khác so với bản gốc.

Phiên bản có lẽ được nhiều người dùng nhất hiện nay là:

Chi chi chành chành

Cái đanh thổi lửa

Con ngựa chết trương

Ba vương bú tí

Bắt dế đi tìm

Ù à ù ập

Một phiên bản khác là:

Chi chi chành chành

Cái đanh thổi lửa

Con ngựa mất cương

Ma vương ngũ đế

Bắt dế đi tìm

Ù à ù ập

Thế nhưng cả hai phiên bản trên đều rất khác so với bản gốc. Theo giải thích của sách Kinh Thi Việt Nam của nhà văn Trương Tửu, bài vè này được ghi lại trong giai đoạn lịch sử những năm 1856 - 1888 khi đất nước ta rơi vào loạn lạc, bị giặc Pháp xâm lược, triều đình rối loạn. Cụ thể là:

Câu đầu: Chu tri rành rành

Có nghĩa là bố cáo cho mọi người đều biết.

Câu thứ 2: Cái đanh nổ lửa

Ý nói giặc Pháp đã tấn công bán đảo Sơn Trà, chính thức đưa quân sang xâm lược Việt Nam.

Câu thứ 3: Con ngựa đứt cương

Chỉ việc triều đình Huế lúc bấy giờ rối loạn trước sự băng hà của vua Tự Đức vào năm 1883. Sự kiện này cho thấy câu "con ngựa đứt cương" hợp lý và có ý nghĩa hơn "con ngựa chết trương".

Câu thứ 4: Ba vương tập đế

Ý chỉ vào việc trong vòng chưa đầy 1 năm sau khi vua Tự Đức mất đã có liên tiếp 3 vị vua thay nhau lên ngôi. Đó là vua Dục Đức (làm vua ba ngày năm 1883), vua Hiệp Hòa (làm vua bốn tháng 1883), vua Kiến Phúc (tại vị 1883-1884). 3 vị vua này lần lượt lên ngôi và đều bị sát hại.

Câu thứ 5: Cấp kế đi tìm

Câu này nói về việc Tôn Thất Thuyết vì bị Thống Chế De Coursy xử ép nên đêm 22/5/1885 liều đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế. Việc thất bại, Tôn Thất Thuyết đem vua đi trốn rồi truyền hịch Cần Vương đi khắp nơi. Quân Pháp một mặt lo dẹp loạn, một mặt cấp tốc cho người đi tìm vua Hàm Nghi để yên lòng dân.

Câu cuối: Hú tim òa ập

Chỉ vào việc tên Trương Quang Ngọc làm phản, cùng với suất đội hầu cận vua Hàm Nghi là Nguyễn Đình Tình, nửa đêm 26/9/1888 cùng 20 thủ hạ xông vào chỗ vua tạm trú ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, bắt vua trong lúc đang ngủ.