Gỡ nút thắt tiền lương cho phi công Vietnam Airlines

Cấp thiết xây dựng lại việc quản lý tiền lương, ngăn "chảy máu" chất xám

Mới đây, tại Dự thảo Nghị định sửa đổi bổ sung các Nghị định 20 và 87 về thí điểm quản lý lao động, tiền lương với một số doanh nghiệp nhà nước sắp được trình Chính phủ, Bộ LĐTBXH đề xuất cho Vietnam Airlines (VNA) được bổ sung nguồn lương hàng năm để trả cho phi công Việt Nam, đảm bảo bằng 70-90% lương phi công nước ngoài cùng hãng.

Bộ LĐTBXH dẫn lại tại báo cáo số 497/BC-TCTHK-TCNL của VNA tháng 4/2023 và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại Tờ trình số 53/TTr-UBQLV 2/2023 cho thấy quỹ tiền lương hiện nay của VNA không đủ bù đắp tiền lương phi công Việt Nam, đang phải đối mặt với tình trạng "chảy máu nguồn lao động phi công Việt Nam".

Theo đó, tổng số lao động làm việc cho VNA năm 2022 là 6.028 người, trong đó có 4.417 người do VNA trả lương từ quỹ tiền lương theo đơn giá khoán (trong đó có 829 phi công Việt Nam, tiếp viên và lao động gián tiếp là 3.581 người) và 152 phi công nước ngoài do VNA ký hợp đồng với đối tác cung ứng nhân lực (VNA không trả lương trực tiếp cho phi công nước ngoài).

Thiếu nhân lực, hoạt động bay bị ảnh hưởng, hãng có thể phải thuê thêm phi công nước ngoài. Ước tính chi phí thuê phi công nước ngoài 2,5 tỷ đồng mỗi người một năm, gồm tiền lương, thuê nhà, bảo hiểm, phí quản lý. Giả định mỗi năm Vietnam Airlines bị "chảy máu" 120-140 phi công nội địa thì chi phí phụ trội để thuê phi công nước ngoài thay thế là 300-600 tỷ đồng. Thuê mướn không dễ trong khi tiềm ẩn nguy cơ đình trệ bay do không đủ nhân lực phi công.

Tổng quỹ tiền lương theo đơn giá năm 2022 của VNA là 1.689 tỷ đồng, mức tiền lương bình quân của phi công Việt Nam là 85 triệu đồng/tháng, tiếp viên và lao động chuyên môn còn lại là 19,5 triệu đồng/tháng. Mặc dù số lượng phi công Việt Nam (829 người) chỉ chiếm 18,8% số lao động do VNA trả lương, nhưng chiếm 50% tổng quỹ tiền lương theo đơn giá. Mức tiền lương bình quân của phi công Việt Nam (85 triệu đồng/tháng) thì chỉ bằng 59% so với phi công nước ngoài (khoảng 145 triệu/tháng) cùng làm việc tại VNA.

 Trước thực trạng về tiền lương trên và trong điều kiện các hãng hàng không cạnh tranh gay gắt, thu hút lao động phi công, nhất là sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát, thị trường hàng không phục hồi, nhiều phi công Việt Nam đã rời bỏ VNA chuyển sang các hãng khác. Tính từ năm 2020 đến nay đã có 35 phi công Việt Nam bỏ việc, một số phi công đang dự kiến thôi việc sau khi kết thúc hợp đồng, điều này đang ảnh hưởng lớn đến các hoạt động bay của VNA. Để bù đắp số lượng phi công Việt Nam thiếu hụt, VNA có thể phải thuê thêm phi công nước ngoài, nhưng việc sử dụng bị động và phải trả chi phí rất cao (gồm tiền lương, tiền thuê nhà, tiền bảo hiểm, tiền phí quản lý,...).

Từ thực tế trên và ý kiến của các cơ quan cho thấy, cần thiết xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 20/2020/NĐ-CP và Nghị định số 87/2021/NĐ-CP của Chính phủ về kéo dài thời gian thực hiện và sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 20/2020/NĐ-CP nhằm cho phép VNA được tính thêm tiền lương trả cho phi công Việt Nam để giữ chân, tiến tới thu hút đội ngũ lao động này góp phần ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của VNA.

Từ thực tế trên, Bộ LĐTBXH cho rằng bổ sung nguồn lương cho Vietnam Airlines để giữ chân nhân lực chất lượng cao, ổn định bay là cần thiết. Theo tính toán, nguồn bổ sung dự kiến hàng năm 300 tỷ đồng để trả lương phi công nội địa bằng 70% phi công nước ngoài và 800 tỷ đồng nếu muốn đạt mức 90%. Nguồn bổ sung này phải căn cứ vào khả năng đáp ứng tài chính của hãng, đảm bảo hoàn thành chỉ tiêu lợi nhuận kế hoạch được giao, không làm phát sinh thêm lỗ so với năm trước liền kề trong trường hợp lỗ.

Đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn qua Dự thảo nghị định

Qua rà soát các quy định tại Nghị định số 20/2020/NĐ-CP và Nghị định số 87/2021/NĐ-CP của Chính phủ thì cơ chế thí điểm tiền lương được áp dụng chung cho 3 đơn vị Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam (VNPT), Tổng Công ty Quản lý bay Việt Nam (VATM) và VNA, quỹ tiền lương của các đơn vị thí điểm được tính theo đơn giá tiền lương, trong đó đơn giá tiền lương được khoán ổn định từ năm 2020 đến khi kết thúc thí điểm (khi thực hiện cải cách tiền lương đối với doanh nghiệp nhà nước theo Nghị quyết số 27).

Dự thảo Nghị định được Bộ LĐTBXH xây dựng gồm 3 Điều, bổ sung quy định cho phép VNA được tính thêm nguồn tiền lương trả cho phi công Việt Nam.

Cụ thể, về nội dung quy định, hàng năm sau khi xác định quỹ tiền lương theo quy định chung và trả lương cho người lao động (trong đó có phi công là người Việt Nam) mà thực tế tiền lương của phi công là người Việt Nam thấp hơn tiền lương của phi công nước ngoài cùng làm việc cho VNA thì VNA được bổ sung nguồn tiền lương để trả cho phi công là người Việt Nam:

Nguồn tiền lương bổ sung tối đa được dựa vào chênh lệch giữa mức tiền lương (trích từ quỹ tiền lương hằng năm) của phi công là người Việt Nam so với mức tiền lương của phi công là người nước ngoài cùng làm việc cho VNA tương ứng theo nhóm chức danh trong cùng đội bay, thời gian làm việc.

Mức tiền lương (trích từ quỹ tiền lương hằng năm) của phi công là người Việt Nam được xác định dựa trên cơ cấu (tỷ lệ %) giữa nguồn tiền lương dành để trả cho phi công so với quỹ tiền lương của người lao động và Ban điều hành thực tế năm 2022 và quỹ tiền lương hằng năm của người lao động và ban điều hành.

Khi xác định nguồn tiền lương bổ sung phải căn cứ vào khả năng đáp ứng tài chính của VNA, bảo đảm hoàn thành chỉ tiêu lợi nhuận kế hoạch do Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp giao hằng năm, đối với trường hợp lỗ thì còn phải đảm bảo không làm phát sinh thêm lỗ so với thực hiện của năm trước liền kề.