Cuộc chiến ở Ukraine đang thúc đẩy cách mạng chiến sự bằng máy bay không người lái

Loạt máy bay không người lái thế hệ mới tại Ukraine đã tránh được số phận hẩm hiu vốn có của hàng ngàn máy bay không người lái khác trước đây trong cuộc chiến với Nga, bằng cách dựa vào phần mềm trí tuệ nhân tạo (AI) mới, nó có thể giúp thoát được sự can thiệp của các công cụ chống phá điện tử hiện được Nga triển khai phổ biến.

Khả năng AI mới còn giúp máy bay không người lái hoàn thành nhiệm vụ, ngay cả khi mục tiêu của nó di chuyển, thể hiện một bản nâng cấp công nghệ vượt trội đáng kể so với các máy bay không người lái trước đây có mặt trên chiến trường Ukraine.

Các công nghệ AI như vậy đang được phát triển bởi ngày càng nhiều công ty máy bay không người lái của Ukraine. Nó cũng là một trong những bước nhảy vọt sáng tạo đang được tiến hành trong thị trường máy bay không người lái nội địa của Kyiv, giúp đẩy nhanh và dân chủ hóa tính sát thương của chiến tranh không người lái — đặc biệt quan trọng đối với quân đội Ukraine vốn đang chiến đấu với một thế lực lớn hơn, khi Nga được trang bị nhiều công nghệ tốt hơn.

Những cải tiến về tốc độ, phạm vi bay, tải trọng và các khả năng khác của máy bay không người lái đang có tác động nhanh chóng trên chiến trường, cho phép Ukraine phá hủy các phương tiện của Nga, cho nổ tung các chốt giám sát và thậm chí phá hủy các bộ phận của Cầu Crimea vốn được Tổng thống Nga Vladimir Putin đánh giá cao trong một chiến dịch cách đây vài tuần trước. Cuộc tấn công này liên quan đến máy bay không người lái hải quân chứa đầy chất nổ của Ukraine.

Ukraine, được biết đến với nền nông nghiệp và công nghiệp nặng, không phải là một bối cảnh lý tưởng, thuận lợi cho sự đổi mới của máy bay không người lái. Tuy nhiên, những yêu cầu khẩn cấp của chiến sự đã biến đất nước này thành một phòng siêu thí nghiệm phát minh, thu hút đầu tư từ những doanh nhân nổi tiếng, trong đó có cựu giám đốc điều hành Google, Eric Schmidt. 

Hơn 200 công ty Ukraine tham gia sản xuất máy bay không người lái hiện đang hợp tác chặt chẽ với các đơn vị quân đội ở tiền tuyến để điều chỉnh, và tăng cường máy bay không người lái nhằm cải thiện khả năng tiêu diệt và do thám kẻ thù.

“Đây là cuộc chạy đua công nghệ 24/7”, Phó Thủ tướng Ukraine Mykhailo Fedorov cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại văn phòng của ông ấy ở thủ đô Kiev. 

Fedorov, 32 tuổi, tiến hành phụ trách chương trình “Đội quân máy bay không người lái” của Ukraine (một nỗ lực nhằm tối đa hóa việc sử dụng máy bay không người lái do thám và tấn công của Kiev) để chống lại lợi thế lớn về sức mạnh không quân và pháo binh của Nga.

Chương trình này đã hỗ trợ các công ty tư nhân đào tạo hơn 10.000 người điều khiển máy bay không người lái trong năm qua, với mục tiêu đào tạo thêm 10.000 người trong sáu tháng tới.

Lực lượng không quân của Nga được ước tính lớn gấp 10 lần so với Ukraine, nhưng Kiev đã dùng Máy bay không người lái phá hủy và bắt giữ phần lớn lực lượng này, sau khi bắn hạ một số máy bay chiến đấu trong những ngày đầu của cuộc xung đột. Máy bay không người lái đã cho phép Ukraine giám sát và tấn công các mục tiêu nhạy cảm ở xa phía sau chiến tuyến của kẻ thù, đồng thời cải thiện độ chính xác.

Dmytro Kovalchuk, đồng sáng lập của hãng sản xuất máy bay không người lái Warbirds của Ukraine, cho biết nhóm của Fedorov đã nhanh chóng theo dõi các hợp đồng mua sắm máy bay không người lái giữa các công ty và Bộ Quốc phòng Ukraine, rút ngắn quy trình hợp thức hóa “từ hai năm xuống còn hai tháng”. 

Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Ukraine đã chia sẻ công nghệ gây nhiễu thiết bị Nga với các công ty máy bay không người lái, cho phép họ thử nghiệm sản phẩm của mình chống lại một số vũ khí chiến tranh điện tử tinh vi nhất thế giới - một đặc quyền mà đại đa số các công ty máy bay không người lái quốc tế hiện nay không có.

Andrey Liscovich, cựu giám đốc điều hành Uber, người đã rời Thung lũng Silicon để hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Ukraine, cho biết: “Ở phương Tây, bạn không thể kích hoạt thiết bị gây nhiễu và can thiệp vào phần lớn quang phổ chỉ để kiểm tra thử nghiệm sản phẩm của mình. Bạn cần một giấy phép đặc biệt, và ngay cả khi bạn có nó, nó chỉ áp dụng cho một khu vực bị phong tỏa hẹp. Đó là lý do tại sao đây là một trong những lĩnh vực mà Ukraine có cơ hội rất thực tế để phát triển một giải pháp tầm cỡ thế giới”, Liscovich nói.

Các nhà sản xuất máy bay không người lái cũng nhận được phản hồi liên tục từ tiền tuyến, cho phép họ thực hiện các điều chỉnh ngay lập tức để giảm thiểu các lỗ hổng, và cải thiện khả năng sát thương trên chiến trường. “Giải quyết vấn đề cho người dùng cuối là một trong những vấn đề khó khăn và quan trọng nhất”, Liscovich nói.

Nga, vốn chậm nhận ra tầm quan trọng của máy bay không người lái tấn công trong cuộc xung đột, gần đây đã phản ứng bằng cách xây dựng một đội quân máy bay không người lái tình nguyện của riêng mình, và đưa vũ khí gây nhiễu điện tử mới vào chiến trường. Việc sử dụng các máy bay không người lái tự kích nổ, bao gồm cả ZALA Lancet và Shahed do Iran sản xuất, đã đe dọa các thành phố của Ukraine và ngăn chặn các cuộc phản công diễn ra chậm chạp của Ukraine.

Fedorov cho biết, Ukraine ước tính rằng Nga đang phá hủy khoảng 1.000 máy bay không người lái của Ukraine mỗi tháng. Các ước tính khác đưa ra tỷ lệ thiệt hại là 10.000 mỗi tháng, buộc Kiev phải tìm cách tăng cường sản xuất máy bay không người lái, trong cuộc chiến đã nhanh chóng trở thành cuộc chiến máy bay không người lái lớn nhất trong lịch sử.

Tại thành phố phía tây Lviv, các kỹ sư của Twist Robotics đã trình bày các video thử nghiệm phần mềm hỗ trợ AI của họ, phần mềm này có thể cung cấp một bản nâng cấp lớn cho kho vũ khí của máy bay không người lái First Person View, hay FPV, của Ukraine. UAV giá rẻ mà Ukraine sản xuất hàng nghìn chiếc mỗi tháng, có thể mang bom nhưng dễ bị Nga gây nhiễu. Tuy nhiên, tính năng nhắm mục tiêu mới do AI cung cấp cho phép FPV tiếp tục khóa mục tiêu ngay cả khi mất liên lạc với người điều khiển nếu có bị Nga chống phá gây nhiễu điện tử, Rostyslav Olenchyn, người sáng lập Twist Robotics cho biết.

Schmidt, cựu giám đốc điều hành của Google, đang lạc quan về thị trường máy bay không người lái trong nước của Ukraine, và đã cam kết đầu tư 10 triệu USD cùng với các nhà đầu tư khác vào D3, một công ty tăng tốc khởi nghiệp của Ukraine đầu tư vào máy bay không người lái và công nghệ quốc phòng khác.

“Ukraine đã liên tục đổi mới vượt trội so với Nga”,  Schmidt đã viết trong một chuyên mục cho tờ Wall Street Journal hồi đầu tháng 7, sau khi trở về từ một chuyến đi gần đây tới đất nước Ukraine.

Schmidt, người đã tư vấn cho Lầu Năm Góc về công nghệ AI, ca ngợi những tiến bộ của Ukraine trong công nghệ máy bay không người lái, bao gồm phần mềm AI và máy bay không người lái hoạt động mà không cần định vị GPS. 

Ông chia sẻ niềm tin của mình rằng, máy bay không người lái sẽ đóng vai trò quyết định trong tương lai trên bộ, trên không và trên biển, trong các lĩnh vực rà phá bom mìn và hình thành “bầy đàn máy bay không người lái được hỗ trợ bởi AI”.

Schmidt kết luận: “Tương lai của chiến tranh sẽ do máy bay không người lái quyết định và tiến hành”.

Tuy nhiên, có một thực tế khác nan giải đó là, những đổi mới về thiết kế và phần mềm, cũng như việc phổ biến rộng rãi bí quyết lái thử, cũng có khả năng ảnh hưởng đến cách sử dụng máy bay không người lái vượt xa cuộc chiến ở Ukraine, với những tác động nghiêm trọng đối với các chính phủ đang đối đầu với lực lượng dân quân ly khai, băng đảng ma túy, và các nhóm cực đoan cũng đang tìm cách đạt được lợi thế từ công nghệ này.

Samuel Bendett, một chuyên gia về máy bay không người lái tập trung vào Nga tại Viện nghiên cứu có trụ sở tại Washington, cho biết: “Với hàng chục nghìn người đã trải qua khóa huấn luyện máy bay không người lái ở cả hai bên trong cuộc chiến này, rất có khả năng trải nghiệm này đang lan rộng, bao gồm vào tay ở cả những kẻ bất chính”. 

Sự tăng tốc của công nghệ máy bay không người lái đã khiến các chuyên gia an ninh lo lắng do ngày càng có nhiều tổ chức phi chính phủ sử dụng thiết bị này cho mục đích sát thương, bao gồm Hezbollah ở Lebanon, Houthis ở Yemen, Nhà nước Hồi giáo ở Iraq và Syria, và các băng đảng ma túy có trụ sở tại Mexico. 

Paul Scharre, một chuyên gia về máy bay không người lái tại Trung tâm An ninh mới của Mỹ cho biết: “Các chủ thể phi chính phủ thực sự dễ dàng truy cập trực tuyến, lấy cắp phần mềm và sử dụng lại nó”.

Huỳnh Dũng- Theo Washingtonpost