Doanh nghiệp Trung Quốc tính mở nhà máy thông minh ở Việt Nam: Xu hướng mới trước áp lực từ phương Tây

Sự chuyển dịch ra khỏi thị trường nội địa

Strategic Sports là công ty Trung Quốc đi đầu về sản xuất xe đạp, xe máy và mũ bảo hiểm thể thao. Khi nhắc đến tương lai của công ty, giám đốc Norman Cheng cho biết việc chuyển dịch ra khỏi thị trường nội địa là một việc tất yếu nếu muốn bảo vệ doanh nghiệp.

Để đạt được mục tiêu đó, ông Cheng dự định mở một nhà máy thông minh ở Việt Nam vào năm tới với khoản đầu tư 30 triệu USD bao gồm dây chuyền tự động hoá. Về cơ bản, dự án này giống với nhà máy mà ông từng mở tại tỉnh Quảng Đông.

Quyết định của Strategy Sports đã được đưa ra trong một thời gian dài. Ông Cheng cho biết quyết định này không phải do lo ngại về năng lực sản xuất tại quê hương. Đây là động thái thể hiện nỗ lực và chiến thuật phòng ngừa rủi ro địa chính trị ngày càng tăng giữa Mỹ - Trung, đồng thời nhằm giữ chân các khách hàng phương Tây của công ty.

Hiện tại, Strategy Sports có hơn 4.200 nhân viên với hơn 10 cơ sở trải khắp châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ. Năm 2021, công ty đã thu về 210 triệu USD. Nhà máy của công ty ở Quảng Đông sở hữu 40 dây chuyền sản xuất mũ bảo hiểm dành cho mọi mục đích sử dụng, bao gồm thể thao, an ninh và xây dựng.

Ông Cheng không có ý định rời bỏ hoàn toàn thị trường Trung Quốc vì nơi này vẫn đóng vai trò quan trọng trong hệ thống sản xuất của công ty. Tuy nhiên, việc chỉ dựa vào các hoạt động ở Trung Quốc đến nay không còn được coi là lựa chọn an toàn nhất cho các nhà sản xuất, vì vị thế “công xưởng toàn cầu” của quốc gia này đang dần bị lung lay. Bên cạnh các vấn đề căng thẳng địa chính trị, Trung Quốc phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nhân khẩu học ngày càng tồi tệ khiến các công ty gặp khó khăn hơn trong việc thuê lao động có kỹ năng.

Tại Việt Nam, nhà máy của ông Cheng dự kiến có mức tự động hóa cao, cho phép 400 công nhân sản xuất khoảng 8 triệu mũ bảo hiểm mỗi năm. Công ty cũng sẽ sử dụng năng lượng xanh, với các tấm pin mặt trời và khả năng tái chế nước mưa.

Ông Cheng cho biết những khách hàng châu Âu đã bày tỏ sự quan tâm đến nguồn cung ứng từ nhà máy của ông ở Việt Nam trong tương lai, với mục tiêu vận chuyển đến một số thị trường Đông Nam Á và châu Âu.

Tuy nhiên, hiện tại, nhiều khách hàng đã có thứ họ cần. Nhu cầu đối với đồ thể thao đã sụt giảm sau thời kỳ tích trữ hàng hóa trong đại dịch. Số lượng hàng tồn kho của khách hàng đã quá nhiều và phải hạn chế mua hàng trong năm nay. Kết quả là, số lượng đơn đặt hàng của công ty ông Cheng giảm gần 70%.

Không chỉ Strategic Sports, nhà sản xuất loa Micro Speakers của Mỹ cũng phải trì hoãn các chuyến hàng từ 4 đến 5 tháng do lượng hàng tồn kho quá nhiều của khách hàng. Công ty đã phải điều chỉnh chuỗi cung ứng để tránh các mức thuế trừng phạt mà Mỹ và Trung Quốc áp đặt lên nhau trong cuộc chiến thương mại bắt đầu vào năm 2018.

Trung Quốc mất vị thế "công xưởng toàn cầu"

Trong bối cảnh ngày càng nhiều công ty dịch chuyển để giảm tiếp xúc với thị trường Trung Quốc, các nhà phân tích trong nước đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tác động kinh tế. Nhiều người kêu gọi Bắc Kinh thực hiện các biện pháp giữ chân các công ty nước ngoài trong bối cảnh điều chỉnh chuỗi cung ứng, đồng thời thúc giục các công ty trong nước nâng cấp hoạt động sản xuất.

Giới lãnh đạo Trung Quốc đã phản ứng bằng một nỗ lực toàn diện để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn báo cáo sự sụt giảm dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong bốn tháng đầu năm nay. Bên cạnh đó, các cuộc tấn công an ninh mạng gần đây đã khiến các công ty nước ngoài đánh giá lại các rủi ro liên quan đến hoạt động tại Trung Quốc.

Ông Liu Kaiming, trưởng Viện Quan sát Đương đại có trụ sở tại Thâm Quyến, cho biết một khi các doanh nghiệp rời đi, họ sẽ không bao giờ quay trở lại. "Một số lượng lớn các công ty Trung Quốc cũng tiếp tục đầu tư vào thị trường nước ngoài để tồn tại. Xu hướng này sẽ tiếp diễn", ông Liu nói. 

"Thương mại tái xuất khẩu của Trung Quốc sang ASEAN trong hai năm qua khá sôi nổi, chủ yếu là xuất khẩu nguyên liệu thô, những thứ sẽ thực sự được sản xuất ngày càng nhiều ở Việt Nam và các thị trường mới nổi khác".

Ông Raymond Yow, một thương nhân Mỹ chuyên nhập khẩu các sản phẩm nội thất, có dự định đến Việt Nam và Indonesia để khám phá nguồn cung tiềm năng giá rẻ hơn. Cụ thể, ông Yow đã nghĩ đến việc nhập khẩu gỗ từ Indonesia – nơi có nguồn gỗ dồi dào và giá thấp. Sự phản đối ngày càng tăng của người tiêu dùng nước ngoài đối với các sản phẩm do Trung Quốc sản xuất đã gây áp lực lên các khách hàng bán lẻ của Yow, khiến ông có thêm động lực đi đến quyết định này.

Tuy nhiên, ông Yow lưu ý rằng hoạt động kinh doanh ở Trung Quốc vẫn có những lợi thế khác so với Đông Nam Á, đó là sự thuận tiện hơn của thương mại điện tử, logistics, chuỗi cung ứng và công nghiệp hiện đại.

Ông Wang Gang, chủ một công ty sản xuất máy làm mát nhiệt điện ở tỉnh Hà Bắc phía bắc Trung Quốc, cũng đang phải đối mặt với một tình thế khó khăn phát sinh từ những thách thức địa chính trị.

"Đó là vào năm 2017 và 2018, lần đầu tiên chúng tôi cảm nhận được sự phân biệt đối xử đối với các sản phẩm Trung Quốc. Các khách hàng châu Âu không muốn dán nhãn sản phẩm của họ là 'Made in China' vì chúng thường bị coi là hàng rẻ chất lượng thấp. Điều này có thể làm tổn hại đến hình ảnh công ty họ", ông Wang chia sẻ.

Bộ làm mát nhiệt điện của công ty ông Wang vốn được sử dụng rộng rãi trong tủ viễn thông, nhưng sau đó bị nhiều thị trường phương Tây, đặc biệt là Mỹ, từ chối do lo ngại về an ninh quốc gia.

"Một trong những khách hàng quan trọng nhất của chúng tôi tại thị trường Mỹ nói với chúng tôi rằng họ không muốn bất cứ thứ gì sản xuất tại Trung Quốc. Đó là lý do tại sao họ yêu cầu chúng tôi chuyển nhà máy sang Việt Nam để giải quyết những lo ngại này", ông nói. Tuy nhiên, ông Wang không có kế hoạch chuyển nhà máy sang Đông Nam Á, vì việc này sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ như ông.

Đây là thực tế mà nhiều doanh nghiệp Trung Quốc phải đối mặt khi các công ty Mỹ ủng hộ nguồn cung từ các nước châu Á khác, xảy ra trong bối cảnh triển vọng kinh tế toàn cầu yếu kém và căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và phương Tây tiếp tục leo thang.