Vi mạch Mỹ tiếp thêm sức mạnh cho quân đội Nga như thế nào?

Vai trò của nước trung gian

Theo dữ liệu thương mại và các bản kê khai được phân tích bởi CNBC, Nga đã và đang có nguồn cung ứng ngày càng nhiều chất bán dẫn và các công nghệ tiên tiến khác của phương Tây thông qua các nước trung gian như Trung Quốc.

Chất bán dẫn và vi mạch đóng một vai trò quan trọng trong quân sự hiện đại, cung cấp năng lượng cho một loạt thiết bị bao gồm máy bay không người lái, radio, tên lửa và xe bọc thép.

Viện KSE - một trung tâm phân tích tại Trường Kinh tế Kiev - gần đây đã phân tích 58 thiết bị quân sự quan trọng của Nga được thu hồi từ chiến trường Ukraine, trong đó có hơn 1.000 linh kiện nước ngoài, chủ yếu là công nghệ bán dẫn của phương Tây.

Nhiều thành phần trong số đó chịu sự kiểm soát xuất khẩu. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích mà CNBC đã trao đổi, Nga vẫn có thể nhập khẩu tất cả các linh kiện quan trọng do phương Tây sản xuất, thông qua các tuyến đường thương mại phức tạp với Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và các nước khác.

Năm 2022, công nghệ bán dẫn mà Nga nhập khẩu có giá trị lên tới 2,5 tỷ USD, tăng từ 1,8 tỷ USD vào năm 2021.

Mặt hàng công dụng kép

Lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Nga không bao gồm toàn bộ các công nghệ tiên tiến. Nhiều mặt hàng được coi là mặt hàng công dụng kép, nghĩa là chúng có cả ứng dụng dân sự và quân sự. Do đó, chúng nằm ngoài danh mục kiểm soát xuất khẩu của lệnh trừng phạt. Ví dụ, một vi mạch có thể được sử dụng trong cả máy giặt và máy bay không người lái.

Tuy nhiên, nhiều sản phẩm trong số đó có nguồn gốc từ các quốc gia phương Tây - nhưng quốc gia đã áp dụng lệnh cấm thương mại sâu rộng đối với Nga. Tất cả các mặt hàng có nguồn gốc từ Mỹ ngoại trừ thực phẩm và thuốc men đều bị cấm đến tay quân đội Nga.

Theo nghiên cứu của KSE, hơn 2/3 thành phần nhập khẩu trong thiết bị quân sự của Nga có nguồn gốc từ các công ty có trụ sở chính tại Mỹ và một số đồng minh của Ukraine bao gồm Nhật Bản và Đức.

Một nghiên cứu từ Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia Anh cho thấy quân đội Nga sử dụng hơn 450 loại linh kiện khác nhau do nước ngoài sản xuất trong 27 hệ thống quân sự hiện đại nhất của mình, bao gồm tên lửa hành trình, hệ thống liên lạc và tổ hợp tác chiến điện tử. Nhiều bộ phận trong số này được sản xuất bởi các công ty nổi tiếng của Mỹ chuyên tạo ra các thiết bị vi điện tử cho quân đội Mỹ.

Do tính phổ biến và các ứng dụng rộng rãi của các công nghệ như vậy, những linh kiện liên quan trở nên khó kiểm soát xuất khẩu hơn. Trong khi đó, các biện pháp trừng phạt Nga phần lớn chỉ giới hạn ở các nước đồng minh phương Tây của Ukraine. Điều này nghĩa là nhiều quốc gia vẫn có thể tiếp tục giao dịch thương mại với Nga.

"Thật khó để ngăn chặn nghiêm ngặt các thiết bị vi điện tử dân sự vượt qua biên giới và tham gia vào thương mại toàn cầu. Đây là điều mà ngành công nghiệp cũng như quân đội và các cơ quan tình báo Nga đang tận dụng", ông Sam Bendett, cố vấn tại Trung tâm Phân tích Hải quân, cho biết.

Thương mại Nga - Trung tăng đột biến

Dữ liệu cho thấy Trung Quốc cho đến nay là nhà xuất khẩu lớn nhất sang Nga các mặt hàng như vi mạch và công nghệ khác được tìm thấy trên chiến sự tại Ukraine.

Trong quý IV năm 2022, Trung Quốc và Hồng Kông chiếm hơn 87% tổng lượng nhập khẩu chất bán dẫn của Nga, so với 33% trong cùng kỳ năm 2021. Tuy nhiên, hơn một nửa (55%) trong số hàng hóa này không được sản xuất tại Trung Quốc.

Cố vấn Olena Yurchenko tại Hội đồng An ninh Kinh tế của Ukraine, cho biết: "Điều này do Trung Quốc đang cố gắng tích lũy và kiếm lợi nhuận từ việc Nga bị cô lập về kinh tế".

Trong khi đó, Nga cũng tăng nhập khẩu từ các quốc gia khác được coi là trung gian ở Kavkaz, Trung Á và Trung Đông, theo dữ liệu thương mại quốc gia.

Chẳng hạn, xuất khẩu sang Nga từ Georgia, Armenia và Kyrgyzstan đã tăng mạnh vào năm 2022, trong đó, các mặt hàng như phương tiện, máy bay và tàu chiếm một phần đáng kể. Đồng thời, xuất khẩu của Liên minh châu Âu và Vương quốc Anh sang các quốc gia này cũng tăng, trong khi thương mại trực tiếp với Nga sụt giảm.

Kiểm soát trừng phạt

Hồi tháng 6 năm nay, EU đã thông qua một gói biện pháp trừng phạt mới bao gồm một biện pháp chống lách luật. Công cụ này sẽ hạn chế việc "bán, cung cấp, chuyển nhượng hoặc xuất khẩu" hàng hóa cũng như công nghệ trong lệnh trừng phạt cho một số nước thứ ba được xem là trung gian của Nga.

Tuy nhiên, một số người hoài nghi liệu các biện pháp này có đủ hiệu quả không, đặc biệt khi nó có thể ảnh hưởng đến các đối tác thương mại lớn trên toàn cầu. Trong khi đó, số khác cho rằng trách nhiệm cuối cùng thuộc về các công ty. Các công ty này cần nỗ lực hơn trong việc giám sát chuỗi cung ứng của mình.