"Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa" 2024 với các hoạt động có gì độc đáo?

Đoan Ngọ (Đoan Dương) là Tết cổ truyền của Việt Nam và một số quốc gia Đông Á, diễn ra vào ngày mùng 5/5 Âm lịch. Ở Việt Nam, dân gian ta thường gọi là Tết "giết sâu bọ" và từ xa xưa đã lưu truyền câu ca dao: "Tháng Tư đong đậu nấu chè/ Ăn Tết Đoan Ngọ trở về tháng Năm".

Để bảo tồn, tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc nói chung và phát huy giá trị văn hóa cung đình Thăng Long nói riêng, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức Chương trình "Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa" trong chuỗi hoạt động nhân dịp Tết Đoan Ngọ 2024 và Ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6. Chương trình gồm có các hoạt động như: Trưng bày về các phong tục dân gian truyền thống, các nghi lễ trong cung đình ngày Tết Đoan Ngọ, thực hành hai nghi lễ đặc sắc ngày Tết Đoan Ngọ trong cung đình (nghi lễ cúng tế tổ tiên và nghi lễ ban quạt), thực hành phong tục dân gian "giết sâu bọ" và trình diễn, giao lưu nghệ thuật thưởng trà.

"Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa" 2024 với các hoạt động diễn ra khi nào, ở đâu?

Đoan Ngọ nghĩa là ngày mở đầu chuỗi ngày nóng nhất trong năm. Thời khí mùa hạ nóng ẩm sinh ra các loài sâu bọ, vi trùng phát triển làm hại mùa màng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Để chống lại cái nóng và phòng dịch bệnh, cha ông ta có nhiều kinh nghiệm độc đáo như: tục ăn trái cây, ăn bánh tro, ăn cơm rượu nếp, uống rượu hùng hoàng, xương bồ để "giết sâu bọ" trong người vào lúc sáng sớm; tục hái thảo mộc làm thuốc và làm trà vào giờ ngọ; tục đeo chỉ ngũ sắc, đeo túi thơm có đựng hạt mùi, bột hùng hoàng để xua đuổi côn trùng... 

Những phong tục này sẽ được tái hiện lại một cách chân thực và dung dị thông qua không gian thờ cúng và không gian trưng bày các loại thảo mộc, các loại túi thơm. Khu trưng bày đã làm gợi nhớ đến hình ảnh 2 khu phố cổ quen thuộc là Thuốc bắc và Hàng Mụn. Vào mỗi dịp Tết Đoan Ngọ, người dân kinh thành Thăng Long xưa lại nhộn nhịp đi mua chỉ ngũ sắc, túi thơm trên phố Hàng Mụn về đeo cho trẻ con; đi mua lá thảo mộc về làm trà đun nước uống hàng, mua thảo dược về phòng bệnh...

Bên cạnh không gian trưng bày các phong tục dân gian truyền thống, các nghi lễ cúng tế tổ tiên, lễ thiết triều, lễ ban quạt trong cung đình cũng được diễn giải qua tranh vẽ và mô hình hiện vật phỏng dựng. Gian trưng bày một số loại quạt phỏng dựng của tầng lớp vua quan quý tộc và các loại quạt thông thường của người dân, giúp cho du khách có cái nhìn rõ hơn về văn hóa sử dụng quạt của người xưa. Đối với người dân xứ nóng như Việt Nam thì chiếc quạt đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống sinh hoạt thường ngày.

Thời gian diễn ra hoạt động trưng bày về các phong tục dân gian truyền thống từ ngày 1/6 tại địa điểm Nhà 19C, Khu di sản Hoàng thành Thăng Long. 

Về hoạt động thực hành nghi lễ cung đình diễn ra vào lúc 8h30 ngày 6/6 (ngày 1/5 Âm lịch) tại sân điện Kính Thiên, Khu di sản Hoàng thành Thăng Long.

Ngoài ra, phần thực hành phong tục dân gian "giết sâu bọ" sẽ có màn giao lưu, trò chuyện của nghệ nhân ẩm thực Ánh Tuyết để du khách và các bạn trẻ hiểu rõ hơn phong tục này. Hoạt động này sẽ diễn ra vào lúc 9h ngày 6/6 (ngày 1/5 Âm lịch) tại Lầu Bát giác, cổng Đông, Khu di sản Hoàng thành Thăng Long.

Theo quan niệm dân gian, trong cơ thể của chúng ta đều có "sâu bọ" mà thực chất là các loài ký sinh trùng sinh sống, đến ngày 5/5 Âm lịch sẽ ngoi lên. Do vậy, sau lễ cúng tổ tiên vào sáng sớm, cả nhà sẽ quây quần ăn hoa quả như:  đào, mận, vải thiều, dưa hấu, khế, xoài cùng cơm rượu nếp, bánh tro và uống rượu hùng hoàng, xương bồ... để diệt trừ "sâu bọ" trong người, cầu mong mạnh khỏe, bình an.

Đây không chỉ là tri thức phòng bệnh dân gian lâu đời của cha ông với mục đích nhằm giải nhiệt, tiêu độc, bảo vệ sức khỏe con người trước thời tiết oi nực của mùa hè mà còn là nét đẹp văn hóa trong nghệ thuật ẩm thực của người Việt Nam. 

Đáng chú ý là hoạt động trình diễn, giao lưu trong khuôn khổ chương trình "Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa" 2024 sẽ có sự tham gia trình diễn, giao lưu của các nghệ nhân trà như: Hoàng Anh Sướng, Nguyễn Cao Sơn. Các nghệ nhân này sẽ chia sẻ những câu chuyện hay, những bí quyết ướp trà, pha trà, thưởng trà đặc sắc... truyền tải tri thức, sự hiểu biết và niềm vui đến với du khách.

Thời gian diễn ra hoạt động trình diễn, giao lưu vào lúc 10h ngày 6/6 với nghệ nhân trà Hoàng Anh Sướng và vào lúc 10h ngày 9/6 với nghệ nhân trà Cao Sơn tại Lầu Bát giác, cổng Đông, Khu di sản Hoàng thành Thăng Long.