Kiểm định khí thải xe máy: Chuyên gia nói điều "băn khoăn", cần có cơ chế cho người thu nhập thấp?

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, quy định xe máy phải kiểm định khí thải tại các trung tâm đăng kiểm. Điều này đang nhận được nhiều sự quan tâm bởi quy định kiểm định khí thải xe máy sẽ tác động lớn tới đời sống của người dân.

Khí thải từ phương tiện gây ô nhiễm môi trường

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ có hiệu lực từ 1/1/2025, quy định rất rõ: Xe Môtô, xe gắn máy (gọi chung là xe máy) phải thực hiện kiểm định khí thải là một trong số nhiều quy định mới nhất.

Để tiến hành kiểm tra khí thải của xe máy, chủ phương tiện bắt buộc phải đưa xe máy tới các các Trung tâm đăng kiểm theo định kỳ của mỗi dòng xe phụ thuộc vào thời gian sản xuất, tuổi thọ của xe. Sau đó, giấy chứng nhận sẽ được cấp cho chủ xe máy khi hoàn tất thủ tục.

Giống như xe ô tô, xe máy cũng sẽ phải kiểm tra các thông số kỹ an toàn các thông tin về thời hạn, tiêu chuẩn kỹ thuật và hướng dẫn thực hiện chưa được ban hành trong thời gian này.

Mục đích của việc Kiểm định khí thải xe máy nhằm kiểm soát chất lượng không khí, giảm phát thải khí thải từ xe cơ giới, bởi đây là một trong những nguyên nhân lớn gây ra ô nhiễm môi trường.

Cũng theo luật mới, Bộ trưởng Bộ GTVT sẽ quy định trình tự, thủ tục cấp mới, cấp lại, tạm đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động cho cơ sở kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy.

Theo các chuyên gia, giai đoạn 2005 - 2022, tăng trưởng xe máy tại nước ta đạt bình quân khoảng 9,1%/năm. Đến nay, số lượng xe máy đã đăng ký trên toàn quốc đạt khoảng hơn 70 triệu xe máy và số xe lưu hành đạt khoảng 50 triệu xe máy.

Dự báo, đến giai đoạn 2025 - 2030 xe máy vẫn sẽ là loại hình vận tải cá nhân thông dụng, phổ biến, tuy nhiên, đây cũng chính là phương tiện phát thải khí thải lớn nhất ra môi trường tại các thành phố lớn. Vì vậy, vấn đề giảm ô nhiễm môi trường từ khí thải của xe máy cần có phương án kiểm soát chặt chẽ.

Các chuyên gia cho rằng, Nhà nước cần nghiên cứu quy định một mức độ chất lượng kiểm định khí thải xe máy đang sử dụng ở mức nào để có thể chấp nhận được và xe nào chất lượng kém hơn cần có chế độ bảo dưỡng sửa chữa hoặc thay thế động cơ thì sẽ có chất lượng khí thải đạt ngưỡng tốt trong thời gian ngắn hơn.

Ngưỡng khí thải cần quy định để không ảnh hưởng đến số lượng phương tiện sửa chữa, bảo dưỡng động cơ, thậm chí có chương trình hỗ trợ, trợ giá nhằm đổi xe máy cũ nát sang xe mới.

Ngoài ra, vấn đề tổ chức trung tâm kiểm định khí thải xe máy cũng cần có giải pháp để làm sao có thể không ảnh hưởng nhiều đến người dân chờ đợi kiểm định xe; cần có cơ sở hành lang pháp lý để quy định cho cơ sở mới nhằm tạo dựng nghề chuyên kiểm định xe gắn máy thì mới làm nhanh và phục vụ tốt nhân dân.

Kiểm định khí thải xe máy nâng cao nhận thức người dân

Chia sẻ với PV Dân Việt, TS. Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông đô thị cho rằng, việc kiểm định khí thải không chỉ giúp giảm ô nhiễm môi trường, nâng cao chất lượng sống mà còn nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo dưỡng định kỳ phương tiện để đảm bảo tiêu chuẩn khí thải phù hợp cũng như nâng cao chất lượng an toàn phương tiện, đảm bảo an toàn giao thông.

Về lộ trình áp dụng kiểm định khí thải xe máy, TS. Thủy cho rằng: "Chúng ta cần phải có cơ chế, cách thức làm sao cho hiệu quả, nên chăng phân loại xe chủ yếu là số km đi lại, nếu dựa vào thời hạn mua xe thì không đúng, không công bằng.

"Chiếc xe đã mua mấy chục năm, nhưng không được sử dụng thường xuyên, đi ít, khí thải không vượt mức thì không cần phải kiểm tra, thu hồi. Nếu lấy thời hạn để đo đạc thì mất thời gian, chi phí", TS. Thủy nêu ví dụ.

Trong khi đó, TS. Khương Kim Tạo, nguyên phó chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông quốc gia đánh giá, khí thải từ xe cơ giới, trong đó có xe máy, đang là một trong các nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường trong đô thị.

Đối với kiểm định khí thải xe máy, TS. Tạo cho rằng, người sử dụng xe máy đa phần là người dân lao động, thu nhập thấp. Do vậy, cần có cơ chế để hỗ trợ, ưu đãi cho việc thực hiện và mức giá quy định có thể vừa phải để mọi người dân đều có thể chấp nhận được.

Trao đổi với PV Dân Việt, đại diện Bộ GTVT cho biết, việc kiểm định khí thải xe máy đã có một số nước thực hiện nhằm kiểm soát khí thải từ phương tiện để giảm ô nhiễm môi trường.

Trong đó, có một nước thực hiện việc này rất nghiêm ngặt và làm rất tốt như: Singapore đã áp dụng quy định kiểm soát khí thải các loại mô tô xe máy phải đáp ứng tiêu chuẩn giới hạn 4,5% carbon monoxide theo thể tích và 7.800 ppm hydrocacbon (đối với động cơ hai thì) hoặc 2.000 ppm (đối với động cơ bốn thì).

Tại Đài Loan để kiểm soát chất lượng khí thải xe máy, việc kiểm tra được thực hiện tại các trạm kiểm định. Cơ quan Bảo vệ môi trường Đài Loan còn lắp đặt hệ thống đo nhiệt độ của khí thải đối với xe động cơ diesel một số làn đường ở các thành phố.

Bên cạnh đó, Đài Loan còn áp dụng hệ thống giám sát khí thải tự động được sử dụng để kiểm tra khí thải từ xe ô tô động cơ xăng lưu thông trên đường.