Hàng nghìn tỷ đồng và tài sản thu giữ trong vụ Vũ "Nhôm", FLC, AIC, Việt Á... có thể bị đóng băng?

Sáng 9/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết về thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự.

Có trường hợp chưa khởi tố bị can mà tài sản đã tiêu tan hết

Phát biểu thảo luận, đại biểu Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) đồng tình với việc ban hành Nghị quyết để xử lý trước một bước đối với những tài sản bị kê biên, phong tỏa để đảm bảo quyền lợi trong công tác tư pháp cũng như đảm bảo quyền lợi cho người dân.

Đối với việc nộp tiền bảo đảm để nhận lại tài sản, theo ông Hoà, đây là điều rất cần thiết mà trước giờ không có. Đại biểu cho rằng nên mở rộng thêm đối tượng là người thân thiết, người quen có tiền bảo lãnh để nhận tài sản đem về bán, tiêu thụ hoặc sử dụng, không nhất thiết chỉ những đối tượng trong vụ án. Tuy nhiên, việc cho phép chuyển nhượng, mua bán tài sản này cần phải rất thận trọng, có định giá và nghiệm thu. 

Đại biểu cũng nêu thực tế, thời gian qua còn bất cập trong việc tạm ngừng giao dịch, đăng ký quyền chủ sở hữu, quyền tài sản.

"Có những trường hợp khi phát hiện sai phạm mới bước đầu khởi tố vụ án, chưa có khởi tố bị can mà tài sản đã tiêu tan hết, người ta đã tẩu tán, mua bán, chuyển qua người này, chuyển qua người kia, thậm chí chuyển ra nước ngoài", ông Hoà nói và đề nghị có biện pháp để tài sản của Nhà nước không bị mất mát, tài sản của người dân không bị trôi đi cùng tội phạm.

Theo đại biểu Trần Công Phàn (đoàn Bình Dương), trong những năm qua, chúng ta tập trung huy động giải quyết đấu tranh chống tội phạm, tập trung vào thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, bây giờ cần xem xét việc xử lý tài sản trong những vụ việc và vụ án này.

Ông Phàn cho rằng, ngay từ khi giải quyết tin báo, tố giác tội phạm, quyết định khởi tố vụ án cần kê biên, thu giữ; trong quá trình giải quyết vụ án thì điều tra, truy tố, xét xử cũng kê biên, thu giữ, phong tỏa tài sản bởi đó là thu giữ vật chứng nhưng để thời gian xử lý quá dài, gây ra lãng phí. 

Khẳng định đây là một việc "không dễ", đòi hỏi sự thống nhất cao giữa các ý kiến trong cơ quan tiến hành tố tụng, vì vậy theo ông Phàn, việc giới hạn ở các vụ án, vụ việc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi và với thời điểm thí điểm 3 năm là hợp lý.

Hơn 8.000 tỷ đồng trong vụ Tân Hoàng Minh ứ đọng gây bức xúc  

Đại biểu Nguyễn Hữu Chính (đoàn Hà Nội) cho biết, trong thực tiễn rất nhiều vụ án lớn có tính chất phức tạp, thời gian điều tra kéo dài. Có những vụ kéo dài từ 1-2 năm, thậm chí hơn, đến khi tòa án giải quyết thì vật chứng là nhà xưởng, thiết bị, máy móc, phương tiện hầu như bị hỏng, không thể sử dụng được, chỉ còn là đống sắt vụn, gây lãng phí và thiệt hại lớn cho các bên đương sự. 

"Như vụ án Tân Hoàng Minh, bị cáo đã nộp và khắc phục số tiền hơn 8.000 tỷ đồng cho bị hại ngay sau khi khởi tố vụ án, đáng lẽ có thể trả ngay cho bị hại nhưng theo quy định thì số tiền trên phải gửi vào kho bạc. Trong khi đó, thời hạn điều tra là 2 năm tòa án mới giải quyết, điều này gây bức xúc cho bị hại vì thiệt hại rất lớn khi đồng tiền không được lưu thông", ông Chính dẫn chứng và đề nghị thí điểm xử lý vật chứng, tài sản để đảm bảo tính kịp thời của một nền tư pháp không chậm trễ, tiết kiệm chi phí cho xã hội. 

Tuy nhiên, theo đại biểu Chính, thí điểm xử lý vật chứng, tài sản không nên gói gọn trong một số vụ án tham nhũng thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi như dự thảo. Bởi lẽ, trong thực tiễn và thống kê hằng năm, số lượng những vụ án tham nhũng chiếm tỷ lệ rất nhỏ từ 10-15% so với các vụ án thông thường, trong khi đó tang vật thu giữ, kê biên trong vụ án hình sự thông thường rất lớn. 

"Nếu chỉ thí điểm trong các vụ án tham nhũng thì chỉ đúng phần nào, không làm thay đổi thực trạng đã, đang tồn tại. Hiện nay, các kho tang vật của cơ quan công an các tỉnh, thành phố rất quá tải, gây khó khăn, lãng phí cho việc trông coi, bảo quản. 

Mục đích, ý nghĩa của việc thí điểm xử lý tang vật trong vụ án hình sự là giảm tối đa lãng phí và thiệt hại cho các bên đương sự khi tang vật bị kê biên, thu giữ. Do đó, tôi đề nghị thí điểm tất cả các vụ án hình sự", ông Chính nói.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị không nhất thiết phải quy định cứng thời gian thí điểm 3 năm. Trong thời gian thí điểm luôn sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, nếu thấy ưu việt thì đề xuất xây dựng, sửa đổi, bổ sung vào Bộ luật Tố tụng hình sự để đảm bảo quyền lợi tối đa cho các bên đương sự, giảm tối thiểu thiệt hại, thất thoát, lãng phí cho nhà nước, tổ chức và công dân.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hải (đoàn Thừa Thiên Huế) cũng cho rằng, việc áp dụng xem xét, xử lý sớm vật chứng, tài sản trong vụ việc, vụ án thuộc diện Ban chỉ đạo Trung ương là cần thiết nhằm khơi thông nguồn lực phát triển và tránh thất thoát, lãng phí.

Theo đại biểu, thời gian đã phát hiện, xử lý nhiều vụ án tham nhũng kinh tế đặc biệt lớn, có quy mô và tính chất nghiêm trọng. Việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa lên đến nhiều nghìn tỷ đồng, nhiều dự án bất động sản, tài sản như vụ Phan Văn Anh Vũ (Vũ "Nhôm"), FLC, AIC, Việt Á, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát và nhiều vụ án khác. Trong khi đó, việc xử lý phải chờ thời gian tiến hành tố tụng đối với vụ việc, vụ án hằng năm trời mới có thể xem xét, quyết định dẫn đến vật chứng, tài sản bị thu giữ bị đóng băng dẫn đến lãng phí nguồn lực.

"Chúng ta chỉ tính lãi suất ngân hàng gửi 1.000 tỷ đồng thì lãi suất 1 năm phải có 60 tỷ đồng, chưa kể các dự án không hoạt động gây lãng phí, mất cơ hội kinh doanh và tài sản bị mất giá trị", đại biểu nêu bất cập.