Tuyển sinh đại học từ năm 2025: Kiến nghị Bộ GDĐT kiên quyết loại các tổ hợp “lạ”

Đây là một trong những nội dung được nêu ra tại văn bản của Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam gửi Bộ trưởng Bộ GD-ĐT, kiến nghị giải pháp đảm bảo tính đồng bộ giữa nội dung Chương trình giáo dục phổ thông 2018, triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, tổ chức thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học từ năm 2025.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT: Cần tăng thời gian làm bài của các bài thi môn lựa chọn

Theo đó, về kỳ thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đánh giá việc tổ chức kỳ thi có được một số thuận lợi như sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị các địa phương trong công tác tổ chức thi hàng năm; sự kế thừa của phương thức đổi mới thi từ năm 2016 và đã có kinh nghiệm trong làm đề thi chuẩn hóa trong gần 10 năm qua. Bên cạnh đó, các quy trình tổ chức thi đã được tiến hành qua nhiều năm tạo kinh nghiệm trong công tác tổ chức thi trên phạm vi cả nước.

Tuy nhiên, phương thức tổ chức thi tốt nghiệp THPT năm 2025 theo CTGDPT 2018 gồm 4 môn; trong đó 2 môn Toán và Ngữ văn là bắt buộc và 2 môn học sinh lựa chọn trong các môn: Ngoại ngữ, Lịch sử, Địa lý, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Tin học, Công nghệ, Giáo dục Kinh tế và Pháp luật. Điều này còn tồn tại một số hạn chế, bất cập.

Cụ thể, số môn thi và việc học sinh biết trước môn thi hoàn toàn giống với thi THPT cách đây hơn 40 năm nhưng việc thi 4 môn năm 2025 có điểm đặc biệt mới với 36 cách lựa chọn các môn thi, thay vì 4 tổ hợp như trước đây. Nếu tổ chức thi theo từng môn thi độc lập sẽ khiến kéo dài thời gian thi, tăng nguy cơ rủi ro do lộ đề và gây khó khăn cho các trường phổ thông trong công tác tổ chức kỳ thi tốt nghiệp.

Hơn nữa, việc thiết kế phương án thi trong đó tất cả các môn thi lựa chọn đều thi trong thời gian 50 phút sẽ khó đánh giá được đúng năng lực của người học. Đặc biệt, thiết kế 40% câu hỏi lựa chọn đúng sai càng làm tăng khả năng đoán mò của thí sinh. Tất cả những yếu tố trên dẫn đến độ giá trị và tính phân loại của đề thi các môn là không tốt.

Một điểm hạn chế khác là sự chênh lệch giữa Chương trình Giáo dục thường xuyên và CTGDPT 2018 với sự khác nhau ở mỗi môn học trong chương trình là từ 20-30% (chủ yếu cắt bớt một số yêu cầu cần đạt ở mức cao của CTGDPT 2018 thành CTGDPT thường xuyên cấp THPT). Điều này gây mất công bằng cho 2 nhóm đối tượng thí sinh theo đối tượng dự thi khi thi cùng 1 loại đề thi như nhau, dẫn đến chất lượng đề thi phải lựa chọn giảm mức độ năng lực để đáp ứng đồng thời cả 2 đối tượng trên.

Đề thi tham khảo kỳ thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 do Bộ GD-ĐT công bố có sự bất cập khá lớn với nội dung phần chuyên đề lựa chọn của các môn học được ra câu hỏi thi chung cho cả nhóm học sinh được học và không được học chuyên đề, tạo sự mất công bằng giữa 2 nhóm học sinh này.

Để khắc phục những tồn tại trên, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam kiến nghị Nhà nước thành lập hoặc cho phép thành lập một số Trung tâm Khảo thí độc lập hoạt động theo cơ chế không vì lợi nhuận để triển khai các dịch vụ công ích trong lĩnh vực đo lường - đánh giá giáo dục.

Bên cạnh đó, tập trung cải thiện kỳ thi tốt nghiệp THPT theo định hướng ra các loại đề thi khác nhau tuân thủ theo CTGDPT 2018, chương trình giáo dục thường xuyên cấp THPT và nhóm học sinh có học chuyên đề tự chọn, không học chuyên đề tự chọn để phù hợp với các đối tượng thí sinh dự thi. Bảo đảm công bằng, tin cậy, trung thực, đánh giá đúng năng lực học sinh, làm cơ sở cho việc tuyển sinh đại học và giáo dục nghề nghiệp.

Tăng thời gian làm bài của các bài thi môn lựa chọn và có giải pháp hạn chế khả năng “đoán mò” trong dạng thức câu hỏi đúng, sai (chiếm tới 40% số điểm của mỗi môn thi) để đánh giá hết các năng lực của người học, đảm bảo độ giá trị và tính phân loại của đề thi để các trường đại học thuận lợi trong phương thức xét tuyển bằng kết quả thi tốt nghiệp THPT.

Cho các thí sinh dự thi lựa chọn thêm các môn thi lựa chọn (kể cả khi không học môn lựa chọn trong chương trình nhà trường quy định) để đảm bảo người học phát triển hết năng lực tự học và có thêm cơ hội xét tuyển vào các trường đại học khi đảm bảo chất lượng đầu vào.

Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cũng đề xuất định hướng chuẩn bị cho kỳ thi tốt nghiệp THPT trong các năm tiếp theo cần quy định kỳ thi là thi đánh giá năng lực; chủ yếu thi trên máy tính; đề thi rút từ ngân hàng đề thi do các Trung tâm Khảo thí độc lập được Bộ GD-ĐT giao nhiệm vụ cung cấp. Các địa phương chủ động tổ chức triển khai thi nhiều lần trong năm theo khung thời gian quy định của Bộ GD-ĐT.

Ngoài ra, trong khi vẫn còn duy trì hình thức thi trên giấy, Bộ GD-ĐT chỉ nên tổ chức thi tốt nghiệp THPT theo 4 tổ hợp truyền thống A, B, C, D như trước đây.

Nhiều trường đưa ra vô số phương thức tuyển sinh “lạ”

Liên quan đến hoạt động tuyển sinh đại học từ năm 2025, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đánh giá việc tổ chức tuyển sinh có một số thuận lợi nổi bật như tiếp tục thực hiện tự chủ trong tuyển sinh và đa dạng hóa các hình thức tuyển sinh; tiếp tục tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT một đợt chung đề trên cả nước để cung cấp dữ liệu đủ độ tin cậy cho các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp sử dụng trong tuyển sinh theo tinh thần tự chủ.

Bên cạnh đó, có sự phân hóa cao trong các hình thức thi Đánh giá năng lực của các đại học tổ chức thi riêng và đặc biệt thuận lợi trong tuyển sinh khi có các trường tổ chức thi nhiều đợt trong năm, có sự phân hóa cao, thuận lợi cho tuyển sinh của các ngành học “hot” của bậc đại học; công tác hướng nghiệp được triển khai dần đáp ứng nhu cầu học lên đại học của học sinh và sự đầu tư của gia đình học sinh.

Tuy nhiên, hoạt động tuyển sinh đại học từ năm 2025 theo CTGDPT 2018 cũng sẽ có một số khó khăn, bất cập.

Theo đó, phương thức tuyển sinh bằng điểm thi tốt nghiệp THPT chịu ảnh hưởng của CTGDPT 2018 sẽ hạn chế các khối xét tuyển truyền thống do việc học môn lựa chọn và thi chỉ được dự thi 2 môn lựa chọn. Ngoài ra, việc xây dựng đề thi có độ giá trị và tính phân loại chưa cao của các môn lựa chọn, cũng như với khả năng đoán mò tăng lên trong 40% số điểm của mỗi bài thi sẽ là một bất cập lớn đối với các trường cần có sự phân hóa cao trong tuyển sinh.

Xuất hiện hàng loạt trường đại học tổ chức kỳ thi tuyển sinh riêng thường dưới tên gọi “đánh giá năng lực”, “đánh giá tư duy” (nhà trường tự quy định nội dung, hình thức và tiêu chí lựa chọn) để phục vụ cho nhóm trường, nhóm ngành tuyển sinh có tỷ lệ cạnh tranh gay gắt.

Một số phương thức tuyển sinh của một số trường đại học chưa bảo đảm chất lượng đầu vào cho ngành học cần các năng lực đặc thù ở cấp THPT để học tập thành công ở bậc đại học, dẫn đến sau khi học sẽ có nhiều sinh viên không đáp ứng yêu cầu của ngành học phải bỏ học, thôi học, gây lãng phí nguồn lực cho người học và cho xã hội. Thậm chí, nhiều trường đại học thuộc top dưới thường đưa ra vô số phương thức tuyển sinh “lạ”, phi truyền thống, không hẳn nhằm mục đích hướng nghiệp mà có lẽ chỉ nhằm mục đích tuyển sinh.

Một điểm hạn chế khác là phương thức xét tuyển bằng học bạ gặp nhiều khó khăn trong việc đánh giá chất lượng đầu vào của xét tuyển đại học do cách đánh giá xếp loại ở cấp THPT và cách tính điểm xét tốt nghiệp THPT có lấy kết quả học tập 3 năm cấp THPT, dẫn đến điểm học bạ của thí sinh có độ tin cậy chưa cao, chưa đảm bảo tính công bằng giữa các thí sinh các trường THPT, các tỉnh, thành phố khác nhau.

Phương thức xét tuyển bằng chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế cũng chưa đảm bảo đánh giá đúng năng lực ngoại ngữ của thí sinh THPT do các môn ngoại ngữ theo CTGDPT 2018 có chuẩn đầu ra khác với chuẩn của các chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế đang được nhiều trường đại học công nhận xét đầu vào hiện nay.

Từ đó dẫn tới hệ lụy gây khó khăn và tốn kém cho thí sinh và phụ huynh do phải thi cử nhiều lần, phải chấp nhận ghi danh ở nhiều “lò luyện” (học thêm tại trường, học luyện thi, học luyện đánh giá năng lực, học luyện IELTS,...). Điều này trái với tinh thần của Nghị quyết 29 của Đảng về đổi mới toàn diện và triệt để trong GD-ĐT. Hoạt động tuyển sinh vào đại học và cao đẳng ngày càng lộn xộn, kém hiệu quả; tạo ra sự mất bình đẳng về cơ hội được tiếp cận giáo dục đại học đối với các đối tượng bị thiệt thòi trong xã hội.

Bộ GD-ĐT cần quy định về đánh giá chất lượng các phương thức tuyển sinh

Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam kiến nghị Bộ GD-ĐT cần quy định về đánh giá chất lượng các phương thức tuyển sinh của các trường đại học theo kết quả học tập của sinh viên trong quá trình đào tạo và chuẩn đầu ra theo các phương thức tuyển sinh để kiểm soát chất lượng. Loại bỏ các phương thức tuyển sinh không bảo đảm chất lượng đầu vào với ngành được đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học; yêu cầu các cơ sở giáo dục đại học giải trình việc lựa chọn các tổ hợp môn học, các bài thi đánh giá năng lực của các kỳ thi riêng được sử dụng để xét tuyển sinh, bảo đảm chuẩn đầu vào năng lực cơ bản để học tập thành công ở bậc đại học. Đồng thời, cần quy định thống nhất các tổ hợp xét tuyển hợp lý, kiên quyết loại đi các tổ hợp “lạ”.

Bên cạnh đó, kiến nghị Bộ GD-ĐT cần làm rõ khái niệm “xét tuyển sớm” hoặc thay đổi khái niệm cho phù hợp với bản chất của hoạt động tuyển sinh vì hầu hết các thí sinh này đều chưa tốt nghiệp THPT trong năm học khi tham gia xét tuyển. Thí sinh này chỉ mới đáp ứng điều kiện ‘đủ” là đạt ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào theo quy định của đại học, trường đại học mà chưa đạt điều kiện “cần” theo quy định trúng tuyển vào đại học là tốt nghiệp THPT. Việc làm rõ khái niệm này sẽ tránh gây nhầm lẫn cho thí sinh, xã hội và các trường đại học.

Bộ GD-ĐT cũng cần làm rõ cơ sở khoa học để các đại học, trường đại học thực hiện quy định theo dự thảo quy chế tuyển sinh từ năm 2025 về nội dung chỉ tiêu xét tuyển sớm do cơ sở đào tạo quy định nhưng không vượt quá 20% chỉ tiêu của từng ngành, nhóm ngành đào tạo; điểm xét, điểm trúng tuyển của các phương thức, tổ hợp môn sử dụng để xét tuyển phải được quy đổi tương đương về một thang điểm chung, thống nhất đối với từng chương trình, ngành, nhóm ngành đào tạo

Đồng thời, đánh giá sự phù hợp của các kỳ thi riêng do các đại học, trường đại học tổ chức, đảm bảo không vượt quá chương trình học của học sinh cấp THPT để giảm thiểu tình trạng học thêm, dạy thêm tràn lan. Công nhận các kết quả đánh giá năng lực của các trường đại học tổ chức nếu có sự đối sánh tương đồng về năng lực đánh giá của các môn học để miễn thi các môn thi tốt nghiệp THPT cho các thí sinh có ngưỡng điểm đảm bảo theo yêu cầu của quy định (tương tự như đang miễn thi môn ngoại ngữ khi thí sinh có chứng chỉ đạt chuẩn theo quy định) để giảm áp lực thi cử cho học sinh.

Bộ GD-ĐT chỉ đạo các đại học, trường đại học xây dựng các tổ hợp xét tuyển sinh phù hợp với yêu cầu của đầu vào ngành học của bậc đại học; chỉ được đặt thêm các tiêu chí phụ cần thiết đối với những ngành năng khiếu, ngành “hot”. Điều chỉnh, cập nhật chương trình đào tạo bậc đại học để bù đắp các nội dung cơ bản cần có để học tập thành công các nội dung chuyên ngành phù hợp với CTGDPT 2018, giảm thiểu số sinh viên phải bỏ học, thôi học do sự thay đổi của CTGDPT 2018, gây lãng phí nguồn lực cho người học và cho xã hội.

Theo Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, năm 2025 là năm đầu tiên thực hiện kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng theo CTGDPT 2018. Đây là thành quả đầu ra chứng minh cho sự đổi mới căn bản, toàn diện của giáo dục phổ thông theo tinh thần Nghị quyết 29 của Ban chấp hành Trung ương khóa XI, thực hiện Nghị quyết 88 của Quốc hội khóa XIV và Quyết định số 404/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Việc tuyển sinh đại học năm 2025 có mối quan hệ trực tiếp đến việc tổ chức thực hiện CTGDPT 2018 và kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.

“Chúng tôi cho rằng nếu những kiến nghị này được chấp thuận sẽ đảm bảo tính đồng bộ giữa nội dung CTGDPT 2018, việc triển khai thực hiện CTGDPT 2018, việc tổ chức thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học từ năm 2025 và giảm thiểu các rủi ro có thể xảy ra trong kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học năm 2025 tới đây, đặc biệt là hạn chế sự ảnh hưởng đáng kể tới chất lượng, cơ cấu nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước", Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam nêu trong văn bản gửi Bộ trưởng Bộ GD-ĐT.